Του Χάρη Κουρή,
Εδώ και έναν χρόνο, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και συγκεκριμένα στις επαρχίες Kivu και Ituri, ισχύει στρατιωτικός νόμος, ο οποίος κηρύχθηκε στις 6 Μαΐου του 2021 από τον Πρόεδρο Félix Tshisekedi, για την καταπολέμηση των διαφόρων επαναστατικών ομάδων σε αυτές τις δύο περιοχές. Ένας κυβερνητικός εκπρόσωπος υποστήριξε ότι ο στρατιωτικός νόμος κηρύχθηκε, για να καταπολεμήσει την ανασφάλεια που διακατέχει τις βορειοανατολικές επαρχίες και, σύμφωνα με τον Πρόεδρο, η κατάσταση θα επιστρέψει στο κανονικό, όταν αντιμετωπισθεί η κρίση.
Θεωρητικά, κάτι τέτοιο ακούγεται εύκολο, αλλά στην πράξη αποτελεί έναν λαβύρινθο, από τον οποίο δύσκολα μπορεί να βγει κάποιος. Τα δεινά της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό ξεκίνησαν ήδη από την ανεξαρτησία της χώρας, αλλά αυτή η αρχή της συγκεκριμένης σύγκρουσης μπορεί να ανιχνευθεί στο τέλος του Δευτέρου Πολέμου του Κονγκό (1998 – 2003), όταν οι νικητές του Πρώτου Πολέμου του Κονγκό (1996 – 1997) πολέμησαν μεταξύ τους, καθώς ο Laurent – Désiré Kabila (και μετά ο γιος του, ο Joseph Kabila), ο οποίος ανέλαβε την εξουσία μετά την ήττα του Mobutu Sese – Seko, ήθελε οι δυνάμεις των συμμάχων του να φύγουν αμέσως από τη χώρα, καθώς καθυστερούσαν εσκεμμένα.
Η σπίθα της καινούριας σύγκρουσης άναψε, όταν ένας στρατηγός, ονόματι Laurent Nkunda, επαναστάτησε κατά της κυβέρνησης του Kabila το 2004 και κρύφτηκε στα δάση των βορειοανατολικών περιοχών, ηγούμενος του Εθνικού Κογκρέσου για την Άμυνα του Λαού (National Congress for the Defence of the People – CNDP). Αυτή η επαναστατική ομάδα νικήθηκε και ο Nkunda αιχμαλωτίσθηκε, αλλά πολλές άλλες ομάδες συνεχίζουν να δρουν, με καταστροφικές συνέπειες για τον άμαχο πληθυσμό.
Οι διαβεβαιώσεις του στρατού ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα θα χαρούν σεβασμού κατά τη διάρκεια του στρατιωτικού νόμου ξεχάστηκαν και από τότε έχουν σημειωθεί αρκετές περιπτώσεις καταπάτησής τους, όπως τόνισε ο Thomas Fessy, επικεφαλής του κονγκολέζικου τμήματος της οργάνωσης Human Rights Watch. Επεσήμανε, επίσης, ότι, καθώς δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα που να έχει εκδοθεί από την κυβέρνηση, η κατάσταση πολιορκίας μπορεί να συνεχισθεί επ’ αόριστον.
Η οργάνωση Human Rights Watch έχει σημειώσει τουλάχιστον είκοσι περιπτώσεις αυθαιρέτων συλλήψεων, απειλών, ξυλοκόπησης και καταχρηστικών δικών από τον Σεπτέμβριο, ενώ αρκετοί διαδηλωτές έχουν σκοτωθεί. Παράλληλα, τα στρατοδικεία δεν μπορούν να χειρισθούν τον τεράστιο αριθμό περιπτώσεων προς επιδίκαση, με αποτέλεσμα πολλές φορές να χρησιμοποιούν ακόμα και μαθητευομένους, οι οποίοι αποφασίζουν εκ μέρους των δικαστών. Εκτός αυτού, τα κρατητήρια έχουν γεμίσει με έναν υπερβολικό αριθμό κρατουμένων.
Ο αρχηγός της αστυνομίας της επαρχίας Beni, συνταγματάρχης Jean – Sébastien Kahuma, απείλησε τους διαδηλωτές ότι δεν θα ξαναδούν τις οικογένειές τους και τόνισε ότι οι ντόπιοι πρέπει να μείνουν στα σπίτια τους, καθώς οι υποχρεώσεις υπερέχουν των δικαιωμάτων. Σύμφωνα με τη Διεθνή Συμφωνία Πολιτικών Δικαιωμάτων (International Covenant on Civil and Political Rights), ο περιορισμός των πολιτικών δικαιωμάτων, κατά τη διάρκεια στρατιωτικού νόμου, πρέπει να μην υπερβαίνει το απολύτως απαραίτητο επίπεδο και να ταιριάζουν εντελώς σε κάθε ξεχωριστή κατάσταση, ανάλογα με τη σοβαρότητά της. Λόγω αυτών των αναγκαίων χαρακτηριστικών της κατάστασης στρατιωτικού νόμου, η οργάνωση Human Rights Watch εύλογα ανησυχεί για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην περιοχή.
Ο στρατιωτικός νόμος δεν κατακρίνεται μόνο από ανθρωπιστικές οργανώσεις, αλλά και από αξιωματούχους της χώρας, οι οποίοι αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα των ληφθέντων μέτρων. Ο Πρωθυπουργός Jean – Michel Sama Lukonde ισχυρίζεται ότι ο στρατιωτικός νόμος και η ένταση των επιθέσεων των κυβερνητικών δυνάμεων έχουν αποδυναμώσει τις αντικυβερνητικές δυνάμεις, αλλά η πραγματικότητα διαφέρει κατά πολύ.
Όπως τονίζει ο Nelleke van de Walle, μέλος της Διεθνούς Ομάδας Κρίσεων, ο κρατικός στρατός επιτίθεται σε αντικυβερνητικές θέσεις και μετά οι αντάρτες (κυρίως τα μέλη των Συμμαχικών Δημοκρατικών Δυνάμεων, μίας οργάνωσης που έχει δηλώσει υποταγή στο Ισλαμικό Κράτος) διαφεύγουν, για να επιστρέψουν μετά, και να ξεσπάσουν πάνω στον άμαχο πληθυσμό, με αποτέλεσμα οι ντόπιοι να εκνευρίζονται με την αναποτελεσματικότητα του κρατικού στρατού και των ειρηνευτικών δυνάμεων.
Η αδυναμία της κυβέρνησης έχει οδηγήσει πολλούς κατοίκους στα βορειοανατολικά να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους και να επιδράμουν σε στρατιωτικές βάσεις, ώστε να κλέψουν όπλα, τα οποία θα χρησιμοποιήσουν για τη συγκρότηση πολιτοφυλακών. Έτσι, η κατάσταση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο.
Προφανώς, το χάος που επικρατεί στην περιοχή έχει αναγκάσει πολλές οικογένειες να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να μείνουν σε φίλους και συγγενείς, ενώ δεν λείπουν οι περιπτώσεις έμφυλης βίας, καταναγκαστικών προσηλυτισμών και στρατολόγησης μέσω απειλών ή υποσχέσεων για καλύτερες προοπτικές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- DR Congo: Martial Law Brings Crackdown in East, Human Rights Watch, διαθέσιμο εδώ
- DRC: State of emergency in North Kivu, Ituri comes under scrutiny amid rising attacks, Africa News, διαθέσιμο εδώ
- ‘Anything to stop the massacres’: peace still eludes DRC as armed groups proliferate, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
