Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Η πολιτική ηγεσία είναι ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει τις ανθρώπινες κοινωνίες από πολύ παλιά. Αποκτώντας μορφές κοινωνικής οργάνωσης, οι άνθρωποι είναι βέβαιο ότι αργά ή γρήγορα άρχισαν να στοχάζονται για τα χαρίσματα που θα πρέπει να έχει ένα πολιτικό πρόσωπο, αλλά και για ζητήματα που αφορούν την άσκηση της πολιτικής, την αναγκαιότητα αυτής, αλλά και τα κακώς κείμενα που μπορούν να παράγονται όταν δε γίνεται ορθή άσκηση της εξουσίας. Τι είναι, όμως, η πολιτική;
Με αυτό το ερώτημα ξεκινά το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα. Σε αντίθεση με άλλα έργα, το συγκεκριμένο δε χαρακτηρίζεται από δομημένη ανάπτυξη επιχειρημάτων ή αφηγηματικότητα. Αντιθέτως, αποτελεί μια κατηγοριοποίηση και παράθεση αποφθεγμάτων, τα οποία έμειναν στην ιστορία για τους τρόπους με τους οποίους χαρακτήρισαν την πολιτική, για την ευστροφία τους, τους αφορισμούς τους για μια σειρά ζητημάτων, αλλά και διάφορες παραδοξολογίες που είναι ικανές να φέρουν ένα χαμόγελο στο πρόσωπό του αναγνώστη, προβληματίζοντάς τον παράλληλα. Το βιβλίο ονομάζεται Πολιτικά Αποφθέγματα: Λόγια που έμειναν στην ιστορία και μπορείτε να το αναζητήσετε από τις Εκδόσεις Μπαρμπουνάκη, μεταφρασμένο δια χειρός της Λένας Παπαθεμελή στην ελληνική γλώσσα από το αγγλικό πρωτότυπο του Jonathan Green.
Τι είναι λοιπόν, η πολιτική; Ήδη πριν ανοίξουμε το βιβλίο έχουμε μια ιδέα για το τι θα δούμε. Στο εξώφυλλο φιγουράρουν ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο Αβραάμ Λίνκολν, ο Λένιν, ο Γκάντι, ο Ναπολέων Βοναπάρτης, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ και ο Όσκαρ Ουάιλντ, όλοι ιδιαίτερα γνωστοί για τις πάμπολλες και επιτυχημένες ρήσεις τους. Ο πρόλογος του έργου μάς προϊδεάζει για το τι θα διαβάσουμε: Πρόκειται για μια θεματική οργάνωση αφορισμών και ανεκδότων, η οποία ξεκινά με τον ορισμό του Αριστοτέλη για τη Δημοκρατία: «Δημοκρατία είναι η μορφή κυβέρνησης κατά την οποία οι ελεύθεροι κυβερνούν».
Οι όχι λιγότερες από είκοσι κατηγορίες του βιβλίου είναι γεμάτες από έξυπνους και γεμάτους νοήματα αφορισμούς. Μετά από τον ορισμό της πολιτικής και διάφορων εκφάνσεων αυτής, ακολουθούν πολλές και διάφορες ενότητες. Σε αυτές ο αναγνώστης μπορεί να παρακολουθήσει θεματικές, όπως η προσωπικότητα των ηγετών, η διαφορά της δεξιάς από την αριστερά, η τρέλα που συχνά συνοδεύει την απόλυτη κυριαρχία και άλλες πολλές καταστάσεις που με τον ένα ή τον άλλον τρόπο χωρούν στα επιγράμματα που επέλεξε ο συγγραφέας να μας παρουσιάσει. Στη δεύτερη θεματική ενότητα, για παράδειγμα, η οποία τιτλοφορείται «Ζήτω ο αρχηγός», ο αναγνώστης δεν μπορεί παρά να ευθυμήσει διαβάζοντας τσιτάτα, όπως «Μα το Θεό, κύριε Πρόεδρε, αυτή τη στιγμή απορώ με την ίδια μου τη μετριοπάθεια!», τα οποία μπορεί να φαίνονται αστεία και παράδοξα, αλλά συχνά εξηγούνται από κάποια σημείωση για την ιστορική συγκυρία, την οποία ο συγγραφέας έχει επιμελώς προσθέσει στη συνέχεια.
Στην τρίτη ενότητα, με τίτλο «Η χώρα μου δεξιά και αριστερή», μπορεί κανείς να δει από εμπνευσμένα αποφθέγματα για τη φιλοπατρία ως αστεϊσμούς του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, που χαρακτηρίζει την αυτοκτονία μια… αρρώστια, την οποία οι Άγγλοι παθαίνουν συχνά! Μια ακόμη αρετή αυτής της συλλογής είναι, το δίχως άλλο, ότι μπορεί να εμπνεύσει τον αναγνώστη να διαβάσει κάτι παραπάνω για να ερμηνεύσει κάποια από τα λόγια που περιέχονται σε αυτήν, αλλά αποτελεί και παράλληλα ένα ευχάριστο και όχι τρομερά βαρύ ανάγνωσμα. Στον ίδιο τόνο συνεχίζουν και οι επόμενες ενότητες του βιβλίου. Ιδιαίτερη εντύπωση κάνει το πώς ακόμη και σε ενότητες που αφορούν τον πόλεμο, οι πιο σοβαροί αφορισμοί και τα πιο συγκινητικά στιχουργήματα συνυπάρχουν στις ίδιες σελίδες με ελαφρότερα ευφυολογήματα και παραδοξολογίες. Πρόκειται για ένα έξυπνο εύρημα του συγγραφέα, με τη βοήθεια του οποίου το ανάγνωσμα παραμένει ισορροπημένο και δε βαραίνει υπερβολικά τον αναγνώστη.
Είναι αρκετά πιθανό να μην έχετε ποτέ βρει στα χέρια σας ένα βιβλίο που να αποτελεί συλλογή αποφθεγμάτων. Αυτό, όμως, καθόλου δε σημαίνει ότι θα πρέπει να απορρίψει κανείς ένα τέτοιο έργο! Μπορεί να μην είναι ένα κλασικό ανάγνωσμα που ακολουθεί μια πορεία από την αρχή μέχρι το τέλος, αλλά είναι κάλλιστα ένα έργο που μπορεί να διαβαστεί με όποια σειρά επιθυμεί ο αναγνώστης, ανάλογα με τις ενότητες που τον ενδιαφέρουν ή τον παρακινούν περισσότερο τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, και είναι βέβαιο ότι μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο έμπνευσης και περαιτέρω έρευνας για τα ιστορικά πρόσωπα στα οποία αποδίδονται αυτές οι άλλοτε βαθύτατα συγκινητικές και άλλοτε αμίμητα παράδοξες φράσεις – γι’ αυτό και είναι μια όμορφη και προσεγμένη πρόταση για κάθε βιβλιοθήκη.
