Της Κατερίνας Γκόσντεν,
Το 1492, ο Χριστόφορος Κολόμβος έφθασε για πρώτη φορά στην αμερικανική ήπειρο, πιστεύοντας πως είχε «ανακαλύψει» τις Ινδίες και ανοίγοντας τον δρόμο για άλλους περιηγητές, οι οποίοι επιχείρησαν και πέτυχαν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους περιοχές της Νότιας Αμερικής και γρήγορα να την αποικήσουν. Η Ισπανική Αυτοκρατορία πρωτοστάτησε σε αυτό το εγχείρημα, ενώ περιοχές της Βόρειας Αμερικής καταλήφθηκαν από την Ολλανδία, τη Γαλλία και κυρίως, όπως είναι ευρέως γνωστό, τη Βρετανία. Στις αρχές του 17ου αιώνα, η τελευταία ιδρύει 13 αποικίες για λογαριασμό του Στέμματος στην Βόρεια Αμερική και ενώ, αρχικά, αξιοποίησε τον ιθαγενή πληθυσμό στις φυτείες της, σύντομα οι άποικοι κατάλαβαν ότι το εργατικό δυναμικό θα ήταν φθηνότερο για αυτούς, εάν το προμηθεύονταν από την Αφρική. Το αφρικανικό δουλεμπόριο και εν γένει ο θεσμός της δουλείας στην αποικιακή Αμερική, αποτέλεσαν τον ακρογωνιαίο λίθο της θεμελίωσης της οικονομίας των αποικιών, όπως και της σύγχρονης Αμερικής.
Η δουλεία αποτελεί ένα αισχρό κεφάλαιο στην ιστορία της Αμερικής, οι επιπτώσεις της οποίας ηχούν ακόμη και στις μέρες μας. Οι υποδουλωμένοι αντιμετωπίζονταν ως «ακίνητη περιουσία», πωλούνταν σε δημοπρασίες και οδηγούνταν στην καταναγκαστική εργασία. Έπρεπε να υπακούν στους «Νόμους περί των δούλων» (Slave Codes), που τους απαγόρευαν να γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση, να φεύγουν από τις ιδιοκτησίες των δουλοκτητών τους χωρίς άδεια, να συναθροίζονται χωρίς την παρουσία ενός λευκού και να παντρεύονται, μεταξύ πολλών άλλων. Παράλληλα, στις φυτείες η κάθε κίνησή τους ελεγχόταν από επόπτες, οι οποίοι μπορούσαν να τους τιμωρήσουν για το οτιδήποτε, ασκώντας τους τρομερή βία και οδηγώντας τους πολλές φορές στον θάνατο. Σε αυτό το πλαίσιο υπήρξαν δούλοι που προσπάθησαν να αντισταθούν σε αυτό το καθεστώς. Αλλά, φυσικά, κάτι τέτοιο ήταν αρκετά δύσκολο να το επιτύχει κάποιος υποδουλωμένος. Με το Fugitive Slave Act (1850), όλοι οι φυγόδικοι δούλοι που κατάφεραν να ξεφύγουν έπρεπε να επιστραφούν στους ιδιοκτήτες τους.
Ωστόσο, αρκετοί κέρδισαν την ελευθερία τους με τη βοήθεια ελεύθερων μαύρων, αλλά και λευκών ακτιβιστών. Οι λεγόμενοι abolitionists (καταργητές) είχαν ως σκοπό την κατάργηση της δουλείας υπό την πεποίθηση ότι όλοι ήταν ίσοι κάτω από τα μάτια του Θεού. Ήταν μια οργανωμένη συλλογική προσπάθεια αρχικά λευκών ατόμων, των λεγόμενων Κουάκερων (Quakers), οι οποίοι ήταν μέλη μιας χριστιανικής σέκτας. Σύντομα θα λάβουν μέρος και απελευθερωμένοι πρώην δούλοι, όπως ο Frederick Douglass και άλλοι μαύροι από τις «ελεύθερες» πολιτείες του Βορρά. Πυρήνας, λοιπόν, ήταν οι πολιτείες της Νέας Υόρκης και της Μασαχουσέτης, οι οποίες θα επιχειρήσουν να κινητοποιήσουν και τους πολίτες του Νότου. Οι αρχές του κινήματος τοποθετούνται συνήθως γύρω στο 1830, ενώ η λήξη του το 1870, έπειτα από το τέλος του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου.
Ένα από τα πρώτα βήματα δήλωσης της δυσαρέσκειας απέναντι στον θεσμό της δουλείας έρχεται το 1816 με την ίδρυση της “American Colonization Society”, χάρη στην οποία επιστράφηκαν στην Αφρική περίπου 12.000 Αφροαμερικανοί. Παράλληλα, Βρετανοί ακτιβιστές κατά της δουλείας προσπαθούσαν κι εκείνοι να την καταργήσουν στη χώρα τους. Το 1833 το καταφέρνουν και την ίδια χρονιά στην Αμερική ιδρύεται μια πολύ σημαντική εταιρεία, η “American Anti-Slavery Society”, ηγέτης της οποίας ήταν ο William Lloyd Garrison, μια εξέχουσα προσωπικότητα στο κίνημα του Abolitionism.
Ήδη από το 1831, ο Garrison είχε αρχίσει να εκδίδει την εφημερίδα του “Liberator” από τη Βοστώνη και αποτέλεσε ίσως την σημαντικότερη πηγή έμπνευσης για τους abolitionists μέχρι και το τέλος του Εμφυλίου Πόλεμου. Ζητούσε την άμεση απελευθέρωση όλων των μαύρων Αμερικανών δούλων, ενώ κατά τη διάρκεια έκδοσής της υπήρξε μεγάλος κίνδυνος για τους «υπέρ της δουλείας» Νοτιαμερικανούς. Κομβικής σημασίας ήταν το γεγονός ότι η Liberator δημοσίευε μαρτυρίες απελευθερωμένων δούλων του Νότου, φέρνοντας στο φως τις εχθροπραξίες και τις άθλιες συνθήκες, κάτω από τις οποίες επιβίωναν οι δούλοι. Γίνεται κατανοητό ότι υπήρχε ένας διχασμός ανάμεσα στον Βορρά και το Νότο, που όλο και θα μεγάλωνε, όσο προχωρούσαν τα χρόνια. Η έντονη αυτή αντίθεση, εξάλλου, θα οδηγήσει και στην έναρξη του Εμφυλίου το 1861.
Οι δράσεις των abolitionists είχαν κυρίως δύο κατευθύνσεις. Από τη μία, ήταν πολιτικές, αφού οι ελεύθεροι μαύροι του Βορρά έκαναν αιτήσεις στο Κογκρέσο για κατάργηση του θεσμού, ενώ παράλληλα επιχειρούσαν να αναλάβουν μια θέση ως πολιτικοί. Ταυτόχρονα, ήταν πνευματικές, καθώς θεώρησαν σημαντική στο Νότο την κυκλοφορία λογοτεχνίας και διαφόρων άλλων κειμένων που εξέφραζαν την εναντίωσή τους στη δουλεία. Παρά τον κοινό του στόχο, το κίνημα είχε στο εσωτερικό του αντιθέσεις μεταξύ των μελών του ανάλογα με το τι απαιτούσαν. Οι abolitionists ήθελαν μία άμεση κατάργηση της δουλείας, οι μετριοπαθείς πίστευαν πως έπρεπε να εξαλειφθεί σταδιακά ο θεσμός, προκειμένου να μην καταστραφεί η οικονομία του Αμερικανικού Νότου, ενώ τέλος οι «εξτρεμιστές» θεωρούσαν πως μόνο μια εξέγερση των δούλων θα επέφερε το τέλος της δουλείας.
Υπήρχαν πολλές σημαντικές προσωπικότητες, των οποίων η δράση ήταν καταλυτική για αυτόν τον κοινό στόχο. Άνθρωποι, όπως ο Frederick Douglass, η Harriet Jacobs και ο Henry Watson ήταν απελεύθεροι που δημοσίευσαν τις αυτοβιογραφίες τους στη διάρκεια του 19ου αιώνα, μοιραζόμενοι τις εμπειρίες τους από τον θεσμό της δουλείας και μαρτυρώντας για όλα όσα έζησαν. Η συμβολή του William Lloyd Garrison και της εφημερίδας του ήταν αδιαμφισβήτητη. Γυναίκες, όπως η Elizabeth Cady Stanton και η Sojourner Truth συνδύασαν τις προσπάθειές τους για κατάργηση της δουλείας με τον αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών. Θεωρείται από πολλούς ερευνητές πως το κίνημα του Abolitionism άνοιξε τον δρόμο για την ανάπτυξη ιδεών περί φεμινισμού, γυναικείων δικαιωμάτων και εν τέλει οδήγησε στο κίνημα των σουφραζετών μεταγενέστερα.
Ίσως, το πιο γνωστό και χαρακτηριστικό εγχείρημα του κινήματος ήταν ο «υπόγειος σιδηρόδρομος» (Underground Railroad). Αναφέρεται στη συλλογική και οργανωμένη προσπάθεια λευκών και ελεύθερων μαύρων ακτιβιστών να βοηθήσουν υποδουλωμένους να κατακτήσουν την ελευθερία τους μέσω ενός συστήματος μυστικών οδών και κρησφύγετων, οδηγώντας τους προς τις βόρειες ελεύθερες πολιτείες και κυρίως τον Καναδά. Η συμβολή λευκών σε αυτή την προσπάθεια ήταν σημαντική, όμως, αυτή των μαύρων ίσως σημαντικότερη και πιο ενδιαφέρουσα, με δεδομένο ότι εκείνοι κινδύνευαν πολύ περισσότερο από τους λευκούς, εάν αποκαλύπτονταν ότι συμμετείχαν σε μια τέτοια «παράνομη» δραστηριότητα. Η πιο γνωστή περίπτωση ελεύθερης μαύρης που βοήθησε σε αυτό το εγχείρημα είναι η Harriet Tubman, η ζωή της οποίας έχει γίνει και ταινία.
Γίνεται κατανοητό πως το κίνημα του Abolitionism συνέβαλε αποφασιστικά στην κατάργηση της δουλείας στην Αμερική. Αυτή έμελλε να έρθει με την 13η Τροπολογία του Συντάγματος το 1865. Η γενναιότητα, με την οποία έδρασαν οι ελεύθεροι μαύροι, μας προκαλεί δέος και θαυμασμό, ενώ υπολογίζεται ότι μεταξύ του 1820 και του 1861, 100.000 άνθρωποι απέκτησαν την ελευθερία τους χάρη στο Underground Railroad.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Φιλτούρης, Λάμπρος (2016), Αποικιακές Αυτοκρατορίες: Η εξάπλωση της Ευρώπης στον κόσμο 16ος-20ος αι., Αθήνα: Εκδ. Ασίνη
- Britannica, Slave Code. Διαθέσιμο εδώ
- Britannica, The Liberator. Διαθέσιμο εδώ
- History (2022), Abolitionist Movement. Διαθέσιμο εδώ
- National Geographic Society, Abolition and the Abolitionists. Διαθέσιμο εδώ
- Waggoner, Cassandra (2007), The Underground Railroad (1820–1861), BlackPast. Διαθέσιμο εδώ
