Της Μαριάννας Τέλλη,
Τέσσερα χρόνια μετά την οσκαρική «Ευνοούμενη» και τρία χρόνια μετά την τελευταία ταινία μικρού μήκους “Nimic”, ο Γιώργος Λάνθιμος επέστρεψε στην Ελλάδα παρουσιάζοντας τη «Βληχή», μια ταινία μικρού μήκους, με πρωταγωνιστές την Έμμα Στόουν και τον Νταμιάν Μποννάρ, και με τη συνοδεία ζωντανής μουσικής. Φανατικοί του Έλληνα σκηνοθέτη και μη, συγκεντρώθηκαν στην Εθνική Λυρική Σκηνή το τριήμερο 6, 7 και 8 Μαΐου, προκειμένου να παρακολουθήσουν την παγκόσμια πρεμιέρα μιας ταινίας αρκετά διαφορετικής.
Η «Βληχή» αποτελεί ένα πρότζεκτ που ανατέθηκε στον Λάνθιμο στα πλαίσια του προγράμματος “The Artist on the Composer”, μιας συνεργασίας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και του οργανισμού ΝΕΟΝ, με στόχο τη σύνδεση πρωτοπόρων σύγχρονων εικαστικών και κινηματογραφιστών με μία ζωντανή εκτέλεση μουσικής. Η συνεργασία αποσκοπεί στην «απελευθέρωση» των κλασικών συνθετών από τα πλαίσια της όπερας και στη γνωριμία τους με ένα νέο κοινό.
Έτσι, για τη δεύτερη ανάθεση του προγράμματος, ο Γιώργος Λάνθιμος γύρισε στην Τήνο τον Φεβρουάριο του 2020 μία ασπρόμαυρη ταινία βωβού κινηματογράφο σε φιλμ 35mm, η οποία θα επενδυόταν με έργα του Γ.Σ. Μπαχ/Κνουτ Νύστεντ και Τόσιο Χοσοκάβα, ερμηνευμένα από μουσικούς της ΕΛΣ, τη χορωδία της ΕΡΤ και τη σολίστ Αγγελίνα Τκάτσεβα στο τσίμπαλο, υπό τη διεύθυνση του Νίκου Βασιλείου.
Σε αυτήν την πρωτόλεια μορφή κινηματογραφικής παραγωγής, εξελίσσεται η «Βληχή» (σημαίνει βέλασμα), δίνοντας μια απόκοσμη, καθαρά «λανθιμική» ματιά σε ένα σκηνικό της ελληνικής επαρχίας, όπου, αν δεν υπήρχε μια λεπτομέρεια μοντέρνας ζωής (ένα αυτοκίνητο), θα έλεγε κανείς ότι είναι άχρονο. Το θέμα της είναι ξεκάθαρα η κυκλικότητα που χαρακτηρίζει τα μοτίβα της ανθρώπινης ζωής, ιδιαίτερα σε σχέση με το ανθρώπινο «επιθυμητικόν». Ο κύκλος της ανθρώπινης ζωής και επιθυμίας παρουσιάζεται σε ένα βουκολικό περιβάλλον, εμπνευσμένο από τον «Μακεδονικό Γάμο» του Τάκη Κανελλόπουλου.
Το πένθος μιας νεαρής χήρας και η διαχείρισή του, η μοναξιά και η ερωτική επιθυμία έχουν ρόλο κινητήριας δύναμης για τα εμποτισμένα με τη βία, που χαρακτηρίζει καθένα από τα έργα του σκηνοθέτη, γεγονότα της ταινίας. Τα στοιχεία της ελληνικής υπαίθρου, πότε με τη γαλήνια εικόνα που έχουμε συνήθως στο μυαλό μας και πότε κρύβοντας μια υποδορίως δυσοίωνη αίσθηση, επενδύουν έναν διηνεκή κύκλο θλίψης, πάθους, θανάτου και ανάστασης, παράλληλα με μία εναλλαγή φύλων. Τα νεκρικά έθιμα της επαρχίας, οι γηραιές χήρες, ο χορός και κάθαρση από τον ουρανό και τον ήλιο, κυρίαρχα μοτίβα της ελληνικής λαογραφίας στην τέχνη, έρχονται να δημιουργήσουν το περιβάλλον επώασης για τις πράξεις του πρωταγωνιστικού ζεύγους. Αποκορύφωμα: ένα κατσίκι που αρχικά λειτούργησε ως οδηγός-μάρτυρας των αποτρόπαιων πράξεων που λαμβάνουν χώρα, έρχεται να αποτελέσει το τραγικό θύμα, μέσα από τη σφαγή και την κατανάλωσή του.
Απαλλαγμένοι από τον διάλογο οι δύο πρωταγωνιστές απελευθερώνονται από τα δεσμά των λέξεων και εκφράζουν κάθε τους συναίσθημα αυθεντικά, με το πρόσωπο και το σώμα τους. Ειδικότερα, το πρόσωπο της Στόουν σπάει, δακρύζει, υποφέρει, απολαμβάνει με μοναδικό τρόπο. Η χρήση του ευρυγώνιου φακού, στοιχείου που αγαπάει ιδιαίτερα ο σκηνοθέτης, εντείνει το αίσθημα δυσφορίας του θεατή και την αίσθηση μυστηρίου που είναι διάχυτη κατά τη διάρκεια όλου του έργου. Η αριστοτεχνικά ερμηνευμένη μουσική επένδυση της ταινίας είναι αυτή που δημιουργεί ένα ακόμα μεγαλύτερο πέπλο μυστηρίου και οξύνει τις αισθήσεις.
Βέβαια, για εμένα η μεγαλύτερη επιτυχία αυτής της ταινίας, αλλά και κάθε ταινίας του Λάνθιμου, είναι ο διάλογος που δημιουργεί. Ο εξωτερικός χώρος του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος μετατράπηκε σε μία γιγαντιαία αρένα συζητήσεων. Ξεκινώντας, μάλιστα, από τις σκάλες του κτιρίου της Λυρικής, αλλά και μέχρι τις άκρες του κήπου του κέντρου το θέμα συζήτησης ήταν ένα. Κάποιοι μπερδεμένοι, κάποιοι θυμωμένοι, άλλοι γελώντας, όλοι μοιράζονταν τη γνώμη τους και έριχναν τον οβολό τους για το τι μπορεί να ήταν το νόημα της ταινίας, καθώς και για την αποκρυπτογράφηση των συμβόλων. Γνωστοί και άγνωστοι, φίλοι και οικογένειες, παντού μικρά «πηγαδάκια» συζήτησης. Αν δεν είναι αυτό επιτυχία, τι είναι;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Γιώργος Λάνθιμος: Βληχή – The Artist On The Composer | Εθνική Λυρική Σκηνή – ΝΕΟΝ, youtube.com, διαθέσιμο εδώ.
- THE ARTIST ON THE COMPOSER | ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΝΘΙΜΟΣ | ΒΛΗΧΗ, neon.org.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Γιώργος Λάνθιμος – «Βληχή»: Παγκόσμια πρεμιέρα στην Εθνική Λυρική Σκηνή, elculture.gr, διαθέσιμο εδώ.
