Του Νίκου Διονυσάτου,
Μετά από πολύ καιρό ουσιαστικής απουσίας από τα διεθνή μέσα και με όλα τα φώτα της δημοσιότητας στραμμένα στον πόλεμο του σύμμαχου του, Putin, μια ειδησεογραφική φωτοβολίδα εμφανίστηκε ξαφνικά γύρω από το καθεστώς του Assad. Τον Μάρτιο του 2022, ο Σύριος δικτάτορας επισκέφτηκε για πρώτη φορά από το μακρινό 2011 μια άλλη αραβική χώρα. Κι όχι οποιαδήποτε αραβική χώρα, αλλά τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μια από τις μεγαλύτερες δυνάμεις ολόκληρου του μουσουλμανικού κόσμου. Πολλοί διεθνείς αναλυτές έσπευσαν να μιλήσουν για ένα ακόμα σημάδι μιας γενικότερης εξέλιξης. Ο Assad είναι ο τελευταίος επιζών, είναι ο νικητής στον εμφύλιο της χώρας του και, ως εκ θαύματος, φαίνεται να επανέρχεται σχεδόν σαν ισότιμο μέλος της διεθνούς κοινότητας. Πώς φτάσαμε, όμως, εδώ;
Στην πραγματικότητα, ο Assad και όλο το καθεστώς που είχε κτίσει η οικογένειά του δε θα επιβίωνε για πολύ περισσότερο από όσο κράτησαν όλοι οι υπόλοιποι «Μεγάλοι» της Μέσης Ανατολής. Το πιθανότερο είναι ότι ο νεαρός Bassar θα είχε καταλήξει, όπως ο Gaddafi, να σέρνουνε το πτώμα του λιντσαρισμένο ή έστω να σαπίσει σε κάποιο κελί, όπως ο Mubarak στην Αίγυπτο. Στην καλύτερη, ίσως να κατάφερνε να διαφύγει στο εξωτερικό, όπως ο Τυνήσιος δικτάτορας Ben Ali. Σε καμία περίπτωση, πάντως, πριν μια δεκαετία δε θα προέβλεπε κανείς ότι ο Assad θα ήταν ο τελευταίος που θα κρατούσε τα μπόσικα από την παλαιά φουρνιά δυναστών του αραβικού κόσμου. Φυσικά, αυτό συνέβη, γιατί ο Σύριος δεν έπαιξε το παιχνίδι με τους ίδιους κανόνες που το έκαναν οι υπόλοιποι, και είχε καταφέρει να επιβιώσει αρκετά, ώστε να τραβήξει την προσοχή συγκεκριμένων δυνάμεων, κυριότερες εκ των οποίων υπήρξαν η Ρωσία και το Ιράν. Οι δύο βασικοί σύμμαχοι του Assad, λοιπόν, ήταν εξαιρετικά ετερόκλητοι μεταξύ τους. Από τη μια, η ορθόδοξη ρωσική αρκούδα, μια ανερχόμενη μέχρι πρότινος τουλάχιστον δύναμη, και, από την άλλη, οι φονταμεταλιστές Φρουροί της Επανάστασης του Ιράν, απομονωμένοι διεθνώς εξαιτίας του πυρηνικού τους προγράμματος. Τι ένωνε δύο τόσο φαινομενικά διαφορετικές δυνάμεις; Καταρχάς, οι ιστορικές συγκυρίες.
Η Αραβική Άνοιξη ξεκίνησε στα τέλη του 2010 στην Τυνησία και γιγαντώθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του 2011, σε όλον τον αραβικό κόσμο. Αυτό για τη Ρωσία θα είχε πολύ μεγάλη σημασία, καθώς το 2010 και το 2011 στο Κρεμλίνο δε βρισκόταν ακριβώς ο ίδιος ο Vladimir Putin. Και δε βρισκόταν ακριβώς εκείνος, καθώς λόγω των τότε κανονισμών (ο Θεός να τους συγχωρήσει εκεί που είναι τώρα) σχετικά με τις προεδρικές θητείες στη Ρωσία, ο Putin είχε αναγκαστεί να παραχωρήσει για 4 χρόνια (2008-2012) τη θέση του Προέδρου στον εκλεκτό του, Dimitri Medvedev. Βέβαια, ο Putin, έστω και ως Πρωθυπουργός της Ρωσίας για εκείνη την περίοδο, ήλεγχε σε μεγάλο βαθμό το παιχνίδι. Όχι, όμως, καθολικά και πολλές φορές Medvedev και Putin είχαν διαφωνήσει πάνω σε διάφορα ζητήματα. Ένα από αυτά ήταν και η διαχείριση της κρίσης που ξέσπασε στη Μέση Ανατολή. Εξαιτίας, μάλιστα, αυτής της διαφωνίας και της παθητικότητας, στην οποία επέμενε ο Medvedev απέναντι στην Αραβική Άνοιξη, πιστεύεται ότι ανετράπη τόσο γρήγορα ο Ghaddafi. Όσα εδάφια κι αν είχε βάλει τους υπηκόους του να αποστηθίσουν από το Πράσινο Βιβλίο, δε φάνηκαν αρκετά για να σώσουν το τομάρι του τελικά. Ο Assad, όμως, θα ήταν μια άλλη ιστορία. Το 2012, ανέλαβε ξανά ο Putin και, ειδικά μετά την πρώτη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, το 2014, και την ψύχρανση των σχέσεων Ρωσίας-Τουρκίας, το 2015, στήριξε με κάθε τρόπο το μόνο από τα καθεστώτα της περιοχής που, ημιθανές σε εκείνο το σημείο, στο μέλλον θα μπορούσε να αποτελέσει πιστό ρωσικό δορυφόρο. Όπλα, πόροι, αεροπορική κάλυψη, Ρώσοι στρατιώτες και σύμβουλοι σε συριακό έδαφος, και, φυσικά, μια αεροναυτική βάση στη Λαττάκεια, υπό τον έλεγχο του ρωσικού υπουργείου αμύνης. Η Ρωσία είχε σώσει τον Assad και αυτός δεν ήταν καθόλου φειδωλός στην ανταπόδοση που χρωστούσε στον «πατερούλη» Putin. Μέχρι και σήμερα, η Συρία στηρίζει στους κόλπους του ΟΗΕ τη Ρωσία σε κάθε επίπεδο, αναγνωρίζει όλες τις μεγαλομανείς διεκδικήσεις του Ρώσου χασάπη της Ευρώπης σε Ουκρανία, Μολδαβία και Γεωργία, ενώ φημολογείται ότι στα πλαίσια της σημερινής εισβολής στην Ουκρανία, ο Assad έχει αποστείλει επίλεκτες δυνάμεις του συριακού κυβερνητικού στρατού, για να πολεμήσουν μαζί με Ρώσους και Τσετσένους.
Στο Ιράν, εν τω μεταξύ, όλον αυτόν τον καιρό υπήρχε μια εντελώς διαφορετική πορεία γεγονότων. Αρχικά, όταν η Αραβική Άνοιξη λάμβανε χώρα στο Ιράν κυβερνούσε ο διαβόητος πρωθυπουργός Mahmoud Ahmadinejad, από τους «σκληρούς» γύρω από το Ισλάμ και την ανάπτυξη πυρηνικού οπλοστασίου. Και αν και το 2013, ο Ahmadinejad αντικαταστάθηκε από τον κάπως πιο μετριοπαθή Hassan Rouhani, ο σταθερός χαρακτήρας της ιρανικής θεοκρατίας δεν άφηνε και πολλά περιθώρια για αλλαγές στην εξωτερική πολιτική. Το Ιράν, στα πλαίσια και της ψυχροπολεμικής σύγκρουσής του με τη Σαουδική Αραβία, είναι πολύ συνεπές στην ατζέντα του, η οποία, εάν εξαιρέσει κανείς την περίπτωση του Assad, βασίζεται σε μια πολύ βασική αρχή. Το Ιράν θέλει την αποσταθεροποίηση των χωρών γύρω του, προκειμένου να αλλάξει το μάλλον δυσάρεστο για την Τεχεράνη status quo. Ως εκ τούτου, το Ιράν είναι ο κύριος υποστηρικτής και χρηματοδότης επαναστατικών κινημάτων και οργανισμών από το Ιράκ μέχρι την Υεμένη και από το Μπαχρέιν μέχρι την Παλαιστίνη. Κινημάτων που η υπερσυντηρητική μοναρχία των Saud απεχθάνεται, φυσικά, μετά βδελυγμίας. Τα απεχθάνεται σε τέτοιον βαθμό, μάλιστα, που σήμερα, η χώρα που φιλοξενεί τη Μέκκα και τη Μεδίνα, είναι έτοιμη να αναγνωρίσει το Ισραήλ και να κάνει και business μαζί του, εγκαταλείποντας τους Ιρανόπληκτους της Hamas. Γιατί ο Assad, όμως, να είναι η εξαίρεση;
Πηγή Εικόνας: The Japan Times
Εδώ έρχεται να δώσει την απάντηση η δυναστεία, την οποία ο Hafez Al–Assad έχτισε από το 1970, και, αργότερα, κληρονόμησε ο γιός του. Η οικογένεια των Assad κατάγεται από τη θρησκευτική μειονότητα των Αλεβιτών στα δυτικά, μια μειονότητα Σιιτών δηλαδή, η οποία από τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 κυριαρχεί απόλυτα στις τάξεις της συριακής κυβερνητικής και στρατιωτικής ελίτ. Για το Ιράν, λοιπόν, που αποτελεί το έθνος-προστάτη του απανταχού σιιτικού Ισλάμ, η συνεργασία με ένα καθεστώς, του οποίου οι κύριοι εκφραστές είναι Σιίτες, αποτελούσε μονόδρομο σε έναν κόσμο που τόσο η Συρία όσο και το Ιράν γίνονταν ολοένα και πιο απομονωμένες χώρες. Εκτός των άλλων, άλλωστε, η έξοδος στη Μεσόγειο, εκτός από τη Ρωσία, έλκει σαν στόχος και την ιρανική ηγεσία του υπέρτατου ηγέτη Ali Khamenei. Με τη χρηματοδότηση οργανώσεων, όπως η Hamas και η Hezbollah, σε Παλαιστίνη και Λίβανο, την υποστήριξη Σιιτικών κυβερνητικών κύκλων στο Ιράκ, και του καθεστώτος του Assad, η Τεχεράνη επιχειρεί να δημιουργήσει έναν διάδρομο προκειμένου να έχει ελεύθερη πρόσβαση στα φιλόξενα νερά της Μεσογείου. Επίσης, με τη συμμαχία Ιράν-Κατάρ, την προσπάθεια αποσταθεροποίησης του Μπαχρέιν και τη συνεργασία με τους Σιίτες αντάρτες Houthi στην Υεμένη, οι Ιρανοί φαίνεται να προσπαθούν να επιτύχουν την πλήρη περικύκλωση και εξάντληση τόσο της Σαουδικής Αραβίας όσο και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.
Και κάπως έτσι, καθώς αυτό το άρθρο φτάνει στο τέλος του, θα πρέπει να επιστρέψουμε σε αυτή την επίσκεψη του Assad στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη σημασία αυτού του ταξιδιού, 11 χρόνια αφότου το καθεστώς του Σύριου απεβλήθη με πομπώδη τρόπο από τον Αραβικό Σύνδεσμο και απομονώθηκε διεθνώς. Ο Assad, όπως φάνηκε, είχε τους μεγάλους του πάτρωνες, ωστόσο, δεν ήταν μόνο οι σύμμαχοί του που τον έκαναν να επιβιώσει. Το πολιτικό αισθητήριο και η σκληρότητα αυτού του δικτάτορα, ο οποίος δε δίστασε να χρησιμοποιήσει ακόμα και χημικά όπλα εναντίον του λαού του, ήταν, επίσης, στοιχεία που του επέτρεψαν να παραμείνει ως πρόεδρος, παρά τη διεθνή κατακραυγή, παρά τις κυρώσεις, παρά τους αμερικάνικους βομβαρδισμούς, παρά μια κανονικότατη εισβολή της Τουρκίας στη βόρεια Συρία και, κυρίως, παρά την εξέγερση Κούρδων και Σύριων για ελευθερία, δημοκρατία και ειρήνη.
Πλέον, ο πόλεμος στη Συρία έχει εν πολλοίς ξεχαστεί και πιθανώς ο Assad σύντομα να καταφέρει να συνθλίψει και τους τελευταίους θύλακες κατά της κυβέρνησής του. Μπορεί ακόμα, παίζοντας ανάμεσα στα συμφέροντα Σαουδικής Αραβίας, Ιράν, Τουρκίας, Ρωσίας και Αμερικής, να καταφέρει να επανέλθει κάπως στη διεθνή σκηνή. Όμως, με τι τίμημα; Μετά από 11 χρόνια ενός ατελείωτου πολέμου, πολλοί είναι αυτοί που πλέον δε νοιάζονται για τα εγκλήματα του Assad και θεωρούν ότι ήρθε η ώρα να επανέλθουν στο τραπέζι της συνεργασίας μαζί του. Ανήθικο και υποκριτικό; Σίγουρα. Κερδοφόρο και πρακτικό; Βεβαίως.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Assad Visits U.A.E. in Latest Sign of Re-engagement, The New York Times. Διαθέσιμο εδώ
- Why Assad isn’t going anywhere, DW News. Διαθέσιμο εδώ
- A Dangerous Dynasty: House of Assad review – the making of a murderous tyrant, The Guardian. Διαθέσιμο εδώ
