Του Νικόλαου Τσελέντη,
Το «κύμα» της Αραβικής Άνοιξης έκανε την εμφάνισή του για πρώτη φορά το 2011, επιδιώκοντας να «πνίξει» τις αυταρχικές πολιτικές ελίτ και να επέλθει η εδραίωση της δημοκρατίας στα πολυτάραχα κράτη της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Αντ’ αυτού, οι εξεγέρσεις έλαβαν τη μορφή σκαιών εμφυλίων συρράξεων και χύθηκε περίσσιο αίμα μέχρις ότου πραγματοποιηθούν ριζικές – αλλά προσωρινές – αλλαγές σε ορισμένες χώρες (Τυνησία, Αίγυπτος), ενώ σε άλλες περιπτώσεις η κατάσταση δυναμιτίστηκε έτι περαιτέρω, γεννώντας από τα σπάργανα πολέμους δι’ αντιπροσώπων (Λιβύη, Συρία). Στο παρόν άρθρο, σε ρόλο πρωταγωνιστή βρίσκεται η Συρία, η οποία μετατρέπεται σταδιακά σε «ναρκοκράτος» ελέω της αστάθειας, δίχως να εκλείπουν οι αναφορές στα γεωπολιτικά παίγνια, όπως αυτά διαμορφώνονται από τον αραβικό και όχι μόνο κόσμο, αφού τείνουν να επηρεάζουν τις ισορροπίες ισχύος διεθνώς.
Η παράνομη βιομηχανία ναρκωτικών της Συρίας
Η καταβαράθρωση της οικονομίας της Συρίας, ως απότοκο του εμφυλίου πολέμου, δημιούργησε πρόσφορο έδαφος για παράνομες δραστηριότητες που σχετίζονται με τις ναρκωτικές ουσίες. Με πρωτεργάτη τον Maher al-Assad, τον μικρότερο, δηλαδή, αδερφό του Προέδρου Bashar al-Assad και έναν εκ των ισχυρότερων ανδρών της χώρας, συστάθηκε μια ολόκληρη επιχείρηση που απασχολείται με την παραγωγή της φαινεθυλλίνης (Fenethylline), ενός φαρμάκου που προέρχεται από την ένωση της αμφεταμίνης και της θεοφυλλίνης και κυκλοφορεί με την εμπορική ονομασία “Captagon”. Το εν λόγω φάρμακο, φυσικά, δεν είναι καινούριο, καθώς κατασκευάστηκε από μία γερμανική εταιρεία, ονόματι Degussa, το 1961, λειτουργώντας ως ψυχοδιεγερτικό για τη θεραπεία της διαταραχής της ελλειμματικής προσοχής και της ναρκοληψίας. Ωστόσο, προς τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και έχοντας παρατηρηθεί αλόγιστη χρήση από τα κράτη του Κόλπου για λόγους ψυχαγωγίας και ενέργειας, το εθιστικό πλέον Captagon κρίθηκε ως παράνομο και απαγορεύθηκε η διανομή του.
Ερχόμενοι στο σήμερα, οι ολιγάρχες και συνεργοί της κυβέρνησης Assad έχουν ζημιωθεί δεόντως από τις διεθνείς οικονομικές κυρώσεις που προήλθαν από τον αμερικανικό κυρίως δάκτυλο. Προκειμένου να διατηρήσουν την επιρροή τους στο ασταθές συριακό κράτος, η οποία επιτυγχάνεται μέσω των χρηματικών πόρων, ίδρυσαν ένα καρτέλ, συγκεντρώνοντας πολιτικά στελέχη, στρατιωτικούς αξιωματούχους, αρχηγούς τοπικών πολιτοφυλακών και εμπόρους. Με τις «ευλογίες» του Bashar al-Assad, βρέθηκαν κατά μήκος της Συρίας αναρίθμητα εργοστάσια που παράγουν τα χάπια Captagon, ώστε να εξασφαλιστεί η μεταφορά των παράνομων προϊόντων στις όμορες χώρες με ποικίλους τρόπους. Βέβαια, οι συμμαχίες και οι έχθρες στη Μέση Ανατολή καθιστούν δύσκολο το παραπάνω εγχείρημα, ιδίως όταν οι «μεγαλύτεροι παίκτες» της περιοχής τείνουν να κινούν τα νήματα.
Η αντίσταση της Ιορδανίας
Η Ιορδανία, ούσα ένας από τους στενότερους εταίρους των Ηνωμένων Πολιτειών στη Μέση Ανατολή, έχει έρθει πολλάκις σε ρήξη με τη συνορεύουσα Συρία, επ’ αφορμή του μεγάλου προσφυγικού ρεύματος αλλά και του εκτενούς λαθρεμπορίου. Η αντίδραση της ιορδανικής κυβέρνησης πηγάζει από το γεγονός ότι, παρόλο που η χώρα αποτελούσε αρχικά το μονοπάτι προς τον Περσικό Κόλπο για τον διαμοιρασμό των ναρκωτικών, εντούτοις κατέληξε ο πληθυσμός της να καταναλώνει τουλάχιστον το 1/5 των ουσιών, αυξάνοντας κατακόρυφα το ποσοστό των εξαρτημένων νέων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η διακοπή του εμπορίου χαπιών Captagon δε δύναται να συμβεί χωρίς κόστος, μιας και οι διακινητές των εμπορευμάτων συνοδεύονται συχνά από τον συριακό στρατό, ωθώντας τους Ιορδανούς στρατηγούς της παραμεθορίου σε έναν αέναο κύκλο βίας. Έτσι, ανθρώπινες ζωές χάνονται και από τις δύο πλευρές, ενώ οι ποσότητες του Captagon εκτοξεύονται χρόνο με τον χρόνο (το 2020 κατασχέθηκαν 1,4 εκατομμύρια χάπια και το 2022 έχουν ήδη κατασχεθεί 17 εκατομμύρια).
Ο διαμεσολαβητής Λίβανος
Ο πολύπαθος Λίβανος είναι έρμαιο της ποικιλομορφίας του, δεδομένου ότι αναγνωρίζονται 18 διαφορετικά θρησκευτικά δόγματα, τα οποία, με τη σειρά τους, οργανώνονται σε ξεχωριστές κοινότητες και διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στην πολιτική. Τα κατάλοιπα του γαλλικού ζυγού εντοπίζονται στην κατανομή της εξουσίας, όπου, για λόγους προστασίας των μειονοτήτων, ο Πρόεδρος προέρχεται από τους Μαρωνίτες χριστιανούς, ο Πρωθυπουργός είναι σουνίτης και ο Πρόεδρος της Βουλής έχει σιιτικές καταβολές. Στο Κοινοβούλιο, οι θέσεις μοιράζονται ισόποσα μεταξύ μουσουλμάνων και χριστιανών, προερχόμενοι από τις σέχτες. Η κύρια στρατιωτική δύναμη της χώρας, η Χεζμπολάχ, έχει μετατραπεί σε έναν σημαντικό πολιτικό δρώντα, καθώς μετέχει στην κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο του Λιβάνου, διατηρώντας, παράλληλα, οικονομικούς δεσμούς με το Ιράν και πολιτικούς με τη Συρία (τους ενώνει ο Σιιτισμός, έστω κι αν η κυβέρνηση Assad ασπάζεται τον Αλεβιτισμό, μια υπο-κατηγορία του σιιτικού Ισλάμ).
Στο ακανθώδες ζήτημα του λαθρεμπορίου, η Χεζμπολάχ συνεργάζεται με τη Συρία, πολλώ δε μάλλον αφ’ ης στιγμής το Captagon έγινε το κύριο εξαγώγιμο προϊόν. Επί του πρακτέου, η Χεζμπολάχ βοηθά στις παράνομες διελεύσεις δια της θαλάσσιας οδού, όντας σε πλήρη συνεννόηση με την Τέταρτη Μεραρχία Τεθωρακισμένων του συριακού στρατού και έχοντας ελεύθερη πρόσβαση το λιμάνι της Λαττάκειας, από το οποίο αποχωρούν τεράστιοι όγκοι ναρκωτικών προς τη Μεσόγειο. Ακόμη, λόγω του πολιτικού της κύρους στις εσωτερικές διεργασίες του Λιβάνου και της ανοχής σε πράξεις διαφθοράς, η Χεζμπολάχ εισάγει το Captagon στη χώρα και στη συνέχεια το αποστέλλει μέσω του λιμανιού της Βηρυτού είτε μέσω τους διεθνούς αεροδρομίου της πόλης. Όμως, οι πράξεις της έχουν βαρύτατες συνέπειες για όλους τους πολίτες.
Σαουδική Αραβία: Καταναλωτής μεν, τιμωρός δε
Είναι γνωστό τοις πάσι ότι η Σαουδική Αραβία βρίσκεται σε ανοιχτή κόντρα με το Ιράν. Έχοντας εμπλακεί στον πόλεμο της Υεμένης, με τη Σαουδική Αραβία να υπερασπίζεται το status quo και την εκδιωγμένη κυβέρνηση και το Ιράν τους αντάρτες Houthis, τα δύο κράτη ακονίζουν τα ξίφη τους και στην περιοχή του Λιβάνου, σε μία προσπάθεια να προστατέψουν τα εθνικά τους συμφέροντα και να εξασφαλίσουν συν τω χρόνω τον έλεγχο στη Μέση Ανατολή. Υπεισερχόμενος στα σαουδαραβικά συμφέροντα, το Ριάντ θέλει να περιορίσει το λαθρεμπόριο των χαπιών Captagon, διότι τη δεδομένη στιγμή συνιστά τον μεγαλύτερο καταναλωτή τέτοιων ουσιών. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, επέβαλε πέρυσι εμπάργκο στα εισαγόμενα προϊόντα του Λιβάνου, βυθίζοντάς τον σε μία ακόμη μεγαλύτερη οικονομική ύφεση. Μολαταύτα, ακόμη και με αυτή τη μέθοδο, οι έμποροι του Λιβάνου έβρισκαν τρόπους να προμηθεύσουν τους Σαουδάραβες καταναλωτές μέσω τρίτων χωρών, με τις κατασχέσεις του Captagon να μην ξεπερνούν το 10% του συνολικού εμπορεύματος.
Επίλογος
Το φαινόμενο του λαθρεμπορίου των ναρκωτικών στη Μέση Ανατολή χαρακτηρίζεται από πολυπλοκότητα. Οι ιθύνοντες αυτού του εγκλήματος δεν έχουν απλώς την εύνοια των πολιτικών ηγεσιών, μα εν τοις πράγμασι βρίσκονται οι ίδιοι στα υψηλότερα αξιώματα και οι οποιεσδήποτε υποσχέσεις τους για τον σταματημό των παράνομων δραστηριοτήτων είναι τουλάχιστον ειρωνικές. Από την άλλη, οι τιμωροί και οι επικριτές τους δε δείχνουν την απαραίτητη σύμπνοια για να επιβάλλουν την τάξη, ενώ σε έναν βαθμό επωφελούνται κιόλας από την υπάρχουσα κατάσταση. Επομένως, είναι ορθότερο να κάνουμε λόγο για «ναρκοκουλτούρα» στην περιοχή και όχι για ένα μεμονωμένο «ναρκοκράτος», το οποίο αψηφά τους κανόνες δικαίου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Lebanon’s role in Syria’s Captagon trade, Global Initiative, διαθέσιμο εδώ
- On Syria’s Ruins, a Drug Empire Flourishes, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- Cutting Off Lebanon Won’t Stem the Captagon Trade, Foreign Policy, διαθέσιμο εδώ
- Captagon: Jordan’s undeclared war against Syria drug traffickers, BBC, διαθέσιμο εδώ
