Του Μάριου Κριτίδη,
Στις 2 Μαΐου, μια διαρροή ήρθε για να επιφέρει τεράστιες αναταραχές στον προοδευτικό και δημοκρατικό χώρο των Ηνωμένων Πολιτειών. Το ενημερωτικό site, Politico, έλαβε στην κατοχή του ένα 98σέλιδο προσχέδιο γνωμοδότησης του Ρεπουμπλικάνου ανώτατου δικαστή Samuel Alito, που αφορά τη δικαστική απόφαση της υπόθεσης του 1973, Roe vs. Wade. Το συγκεκριμένο έγγραφο, όπως αποκαλύφθηκε μερικές μέρες μετά, διέρρευσε σκοπίμως από άτομο της νομικής ομάδας του Stephen Breyer, ένα πρωτοφανές γεγονός στην ιστορία του ανωτάτου ομοσπονδιακού δικαστηρίου.
Όσον αφορά το περιεχόμενο της εκτενέστατης γνωμοδότησης του δικαστή Alito, το κείμενό του πραγματεύεται το ιστορικό πλαίσιο της απόφασης, εξηγεί νομικά την αντισυνταγματικότητα της απόφασης-νομολογίας και αναφέρεται σε επικείμενη ψηφοφορία του ανώτατου δικαστηρίου για την κατάργηση αυτού του νόμου, μια τρομερά γενναία απόφαση που εξέπληξε ολόκληρο τον πολιτικό κόσμο της χώρας.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Η απόφαση αυτή προκύπτει από μια υπόθεση του Τέξας, η οποία έφτασε μέχρι το ανώτατο δικαστήριο της χώρας και έφτασε να γίνει ο βασικός νόμος που αποποινικοποίησε σε ομοσπονδιακό επίπεδο την άμβλωση σε όλη τη χώρα. Η υπόθεση ξεκίνησε το 1970, όταν η νομική ομάδα της Norma McCorvey, μιας 22χρονης εγκύου εκτός γάμου, στράφηκε εναντίον της νομολογίας του Τέξας, που απαγόρευε καθολικά τις αμβλώσεις, με μοναδική εξαίρεση αν επίκειται άμεσος κίνδυνος για τη ζωή της εγκυμονούσας. Από τα σημαντικότερα επιχειρήματα των δικηγόρων της McCorvey (η οποία λόγω της πολλή αμφιλεγόμενης φύσης της δίκης, αναγραφόταν ως Jane Roe, δηλαδή, αποκρυμμένης ταυτότητας) ήταν ότι ο πολύ περιοριστικός νόμος του Τέξας καταπατούσε τα δικαιώματα αυτονομίας των γυναικών και, κυριότερα, των γυναικών κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων, οι οποίες δεν έχουν τους απαραίτητους πόρους να μεταφερθούν σε μια άλλη πολιτεία, όπου επιτρέπονται οι αμβλώσεις, για να πραγματοποιήσουν εκεί την επέμβαση.
Η υπόθεση κατάφερε να ανατρέψει τη νομολογία του Τέξας πάνω στο ζήτημα των αμβλώσεων και έφτασε μέχρι το ανώτατο δικαστήριο, το οποίο πήρε τη μεγάλη απόφαση να καθιερώσει την άμβλωση ως συνταγματικό δικαίωμα που υπόκειται στο δικαίωμα ιδιωτικότητας και της προσωπικής ελευθερίας (4η τροπολογία του Συντάγματος). Έτσι, με αυτήν την απόφαση, το 1973 προβλεπόταν για όλες τις πολιτείες της χώρας να επιτραπεί υποχρεωτικά η άμβλωση για τους πρώτους 3 μήνες της εγκυμοσύνης. Αποτελούσε μια ιστορική απόφαση, η οποία παρέμεινε εξαιρετικά αμφιλεγόμενη στην αμερικανική κοινωνία μέχρι σήμερα. Χαρακτηριστικά, η Washington Post αναφέρει ότι ο δικαστής Alito ήταν από το 1985 σταθερά «υπερήφανος μαχητής ενάντια στην Roe vs. Wade», πραγματοποιώντας τις φιλοδοξίες του 37 χρόνια μετά.
Στο έγγραφο που διέρρευσε το Politico, ο Alito επιχειρηματολογεί ενάντια στη συνταγματική κατοχύρωση της άμβλωσης που προσφέρει η Roe vs. Wade. Θεωρεί πως η τροπολογία περί προσωπικής ελευθερίας και ιδιωτικότητας σε καμία περίπτωση δεν μπορεί, με την ιστορική και γραμματική ερμηνεία της τροπολογίας, να στηρίξει το δικαίωμα της άμβλωσης. «Η άμβλωση ήταν μια διαδικασία, η οποία ήταν εντελώς άγνωστη πριν τον 19ο αιώνα. Οι νομοθέτες του Συντάγματος ποτέ δεν θα μπορούσαν να προβλέψουν μια τέτοια κατοχύρωση στο Σύνταγμα», αναφέρει πάνω στη συνταγματικότητα της κατοχύρωσης αυτής. Επίσης, χαρακτηρίζει ως «εντελώς αυθαίρετα» τα κριτήρια που ορίζουν τον τρίτο μήνα ως το ελάχιστο επιτρεπτό όριο για τις πολιτείες στη νομιμοποίηση των εκτρώσεων. Ο δικαστής στη γνωμοδότησή του αντιτίθεται επίσης στη Roe vs. Wade, ως προς το αν είναι εντός των αρμοδιοτήτων της ομοσπονδιακής κυβέρνησης να νομοθετεί πάνω στο θέμα της άμβλωσης. Για τη Ρεπουμπλικανική μεριά των δικαστών του ανωτάτου δικαστηρίου, ο θεσμός τους δεν έχει καμία αρμοδιότητα να νομοθετεί πάνω στο θέμα της άμβλωσης, το οποίο δεν προβλέπεται ρητά στο αμερικανικό Σύνταγμα. Γενικότερα, το έγγραφο του Alito δείχνει ξεκάθαρα την πρόθεση των συνεργατών του να καταρρίψουν την αμφιλεγόμενη αυτή απόφαση.
Οι εξελίξεις αυτές βγαίνουν στο φως της δημοσιότητας, με κανέναν από κανένα από τα δύο κόμματα να φαίνεται να γνώριζε για αυτήν την πρωτοβουλία, που έλαβε η Ρεπουμπλικανική πλειοψηφία του ανωτάτου δικαστηρίου. Το Δημοκρατικό κόμμα και οι προοδευτικοί της χώρας αντιμετώπισαν αυτήν την εξέλιξη με τεράστια αποστροφή και έντονη αντίδραση. Λίγα μόλις λεπτά μετά τη διαρροή του αποκλειστικού ντοκουμέντου της Politico, το κτήριο του ανώτατου δικαστηρίου οχυρώθηκε με σιδερένια φράγματα στις εισόδους, υπό τον φόβο άμεσης και έντονης διαμαρτυρίας στο κτήριο της πρωτεύουσας. Οι προσδοκίες αυτές ήταν ακριβείς. Το προαύλιο του ανώτατου δικαστηρίου έχει υποδεχτεί αυτές τις μέρες δεκάδες διαδηλώσεις από φεμινιστικές οργανώσεις, ενώ σε μία από αυτές παρευρέθηκε και η προοδευτική γερουσιαστής της Μασαχουσέτης, Elizabeth Warren. Το Δημοκρατικό κόμμα χαρακτηρίζει ως κατάφωρη καταπάτηση ανθρώπινων δικαιωμάτων τη διαδικασία που επρόκειτο να ακολουθήσει το ανώτατο δικαστήριο της χώρας.
Η απόφαση αυτή θέτει πρωτοφανείς περιορισμούς στην αυτονομία των γυναικών, ενώ βάζει πολλά βήματα πίσω την πρόοδο που έχει γίνει αυτές τις δεκαετίες στα δικαιώματα των γυναικών. Το Δημοκρατικό κόμμα, επίσης, εκφράζει φόβους για άλλες αποφάσεις που μπορεί στο μέλλον να στοχεύσει, ώστε να καταργήσει, η κατά πλειοψηφία, συντηρητική ομάδα ανώτατων δικαστών, τρεις εκ των οποίων επιλέχθηκαν επί κυβέρνησης Trump. Με αυτήν την απόφαση, εκφράζονται φόβοι για το μέλλον της απόφασης Planned Parenthood vs. Casey (αντίστοιχη απόφαση που λειτουργεί ως συμπληρωματική της Roe vs. Wade), οι συνταγματικές προστασίες κατά των διακρίσεων με βάση τις σεξουαλικές προτιμήσεις του ατόμου, καθώς και το δικαίωμα γάμου σε ομοφυλόφιλα ζευγάρια.
Από την άλλη, η Ρεπουμπλικανική μεριά, όπως ήταν αναμενόμενο, υποδέχτηκε με μεγάλη έκπληξη και χαρά την ανατροπή της Roe vs. Wade, θεωρώντας την άλλη μία μεγάλη νίκη εναντίον των Δημοκρατικών και της προοδευτικής ατζέντας που ενστερνίζονται. Την ίδια στιγμή, παρά τις έντονες αντιδράσεις μετά τις αποκαλύψεις του Politico, η Ρεπουμπλικανική ομάδα του ανώτατου δικαστηρίου ανακοίνωσε επίσημα ότι θα συνεχίσει κανονικά τις απαραίτητες διαδικασίες για την κατάργηση της απόφασης. Επίσης, πρόκειται να ασκηθεί ποινική δίωξη εναντίον της υπαλλήλου του Stephen Breyer, η οποία έστειλε στο Politico το 90σέλιδο το δικαστή Alito, προκαλώντας την περιβόητη διαρροή.
Το βασικό ερώτημα πλέον είναι τι σημαίνουν οι εξελίξεις αυτές για τη νομιμότητα της άμβλωσης; Στην ουσία, με την ανατροπή της Roe vs. Wade, το νομικό καθεστώς παραμένει, όπως έχει αποφασιστεί ήδη από την εκάστοτε πολιτεία, όμως, αίρει πλέον όλους τους περιορισμούς που επέβαλε η καταργηθείσα απόφαση. Αυτό σημαίνει ότι κάθε πολιτεία μπορεί να νομοθετεί με όποιον τρόπο θεωρεί ιδανικότερο το δικό της νομικό καθεστώς των αμβλώσεων. Ρεαλιστικά, αυτό θα οδηγήσει σε αυστηρότερους περιορισμούς στις αμβλώσεις, έως και απαγόρευση σε πιο συντηρητικές πολιτείες του νότου, παραδοσιακά Ρεπουμπλικανικές και σε ευνοϊκότερο καθεστώς αμβλώσεων σε πολιτείες στις ανατολικές και δυτικές ακτές της χώρας, που τείνουν να είναι πιο προοδευτικές και υπέρ του Δημοκρατικού κόμματος, οξύνοντας κι άλλο το πολιτικό χάσμα της μιας πολιτείας από την άλλη. Ακόμη, το ζήτημα αυτό θα φέρει στο προσκήνιο των ενδιάμεσων εκλογών, το ζήτημα της άμβλωσης, καθώς η αλλαγή αυτή, φυσικά, θα προκαλέσει ένα κύμα αναπροσαρμογής του νομικού καθεστώτος των αμβλώσεων σε όλες τις πολιτείες, βάσει των νέων δεδομένων.
Η εξέλιξη αυτή δείχνει ότι στο ζήτημα των αμβλώσεων η αμερικανική κοινωνία δεν έχει βρει μια συμβιβαστική λύση που να ικανοποιεί και τα δύο μέρη του ζητήματος. Οι αλλαγές αυτές και η επιστροφή στο προ Roe vs. Wade καθεστώς, θα ξεκινήσει μια εκ νέου συζήτηση πάνω στο αμφιλεγόμενο για την αμερικανική κοινωνία ζήτημα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Supreme Court has voted to overturn abortion rights, draft opinion shows, Politico Διαθέσιμο εδώ
- Read Justice Alito’s initial draft abortion opinion which would overturn Roe v. Wade, Politico Διαθέσιμο εδώ
- Who was Jane Roe, and how did she transform abortion rights?, Washinghton Post Διαθέσιμο εδώ
- Roe established abortion rights. 20 years later, Casey paved the way for restrictions, NPR Διαθέσιμο εδώ
- What Roe v Wade Means for Human Rights, Human Rights Watch Διαθέσιμο εδώ
