Της Κωνσταντίνας Φυτάκη,
Οι «Ειρηνοφύλακες του ΟΗΕ» ή, όπως αλλιώς είναι γνωστοί, οι «Κυανόκρανοι του Ο.Η.Ε.» (UN Peacekeepers) είναι ένα σύνολο αστυνομικών, πολιτών και στρατιωτικών, οι οποίοι εργάζονται υπό τη διοίκηση και τον έλεγχο των Ηνωμένων Εθνών και συνεργάζονται με τις κατά τόπους τοπικές κοινότητες. Ο κύριος σκοπός της σύστασης αυτού του ειρηνευτικού στρατού έχει μεταβληθεί με την πάροδο των χρόνων, καθώς ξεκίνησε από την παρακολούθηση των εκεχειριών σε περιοχές που είχαν γίνει συγκρούσεις και έχει συμπεριλάβει ένα σύνολο νεών συνθηκών, που σχετίζονται με την προστασία των αμάχων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την προώθηση του κράτους δικαίου, την παροχή ασφάλειας για τη διεξαγωγή ελεύθερων και δίκαιων εκλογών, τη μείωση εμφάνισης ναρκών και αρκετά άλλα. Η έναρξη των ειρηνευτικών επιχειρήσεων χρονολογείται περίπου στο 1948, όπου και μετά από έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας, στάλθηκαν στη Μέση Ανατολή στρατιωτικοί παρατηρητές του ΟΗΕ, για να ελέγξουν την τήρηση της Συμφωνίας Εκεχειρίας μεταξύ του Ισραήλ και των Αράβων.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τα όσα προαναφέρθηκαν, θα μπορούσαμε εύκολα να βγάλουμε το συμπέρασμα πως κύριος στόχος αυτού του ειρηνευτικού στρατού (UN Peacekeepers) είναι η προώθηση της ασφάλειας, της σταθερότητας και των ειρηνευτικών διαδικασιών, σεβόμενοι πάντα τα ανθρώπινα δικαιώματα του κάθε πολίτη. Όμως αυτή η άποψη καταρρίπτεται, όταν έρχονται στην επιφάνεια καταγγελίες για σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση πολιτών από μέλη του Ειρηνευτικού στρατού του Ο.Η.Ε.. Πράξεις, οι οποίες έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις αρχές, τις αξίες και τις πεποιθήσεις, πάνω στις οποίες δημιουργήθηκε ο Ο.Η.Ε..
Οι καταγγελίες που έγιναν όλα αυτά τα χρόνια ήταν πολλές. Ενδεικτικά, μόνο το 2006, υπήρχαν 357 καταγγελίες για σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση που αφορούσαν ειρηνευτές του ΟΗΕ και από αυτές, οι 252 ήταν αρκετά σημαντικές, ώστε να διενεργηθεί έρευνα. Πιο συγκεκριμένα, η πρώτη καταγγελία που αφορούσε την εμπλοκή ειρηνευτικών δυνάμεων σε σεξουαλικά αδικήματα εκτιμάται πως ήρθε στην επιφάνεια περίπου το 1992 και αναφερόταν σε αδικήματα που έγιναν στην Καμπότζη, όπου και είχαν φτάσει απεσταλμένοι του ΟΗΕ (οι Κυανόκρανοι). Οι καταγγελίες σχετίζονταν, γενικότερα, με τη σεξουαλική εκμετάλλευση, προς αντάλλαγμα φαγητού ή κάποιας αμοιβής, ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές, όπου αυτές οι πράξεις οδηγούσαν μέχρι και σε βιασμό.
Έπειτα, ήρθαν στο φως κι άλλες καταγγελίες από χώρες, όπως είναι η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η Αϊτή, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ), το Ανατολικό Τιμόρ, η Λιβερία, η Σιέρα Λεόνε και το Νότιο Σουδάν. Όσο περνούσε ο χρόνος και ενισχύονταν όλο και περισσότερο το ειρηνευτικό σώμα του Ο.Η.Ε., παράλληλα, αυξάνονταν και οι κατηγορίες σε βάρος ορισμένων κυανόκρανων και αφορούσαν αδικήματα, που σχετίζονταν με τη σεξουαλική εκμετάλλευση και τον βιασμό γυναικών.
Παρόλα αυτά, τα μέλη του ειρηνευτικού σώματος που διέπραξαν αυτές τις πράξεις σε χώρες που βρίσκονταν σε σύγκρουση, ή ακόμα και μετά τη λήξη των συγκρούσεων, είχαν ασυλία στη χώρα καταγωγής τους ή σε χώρες του εξωτερικού, καθώς θεωρούνταν πως ήταν πάνω απ’ όλα ειρηνευτές και συνεπώς αναγκαίοι για τη σταθεροποίηση μιας μεταβαλλόμενης κατάστασης σε κάθε εμπόλεμη ζώνη, όπου βρίσκονταν.
Πέρα, λοιπόν, από το γεγονός ότι δεν τιμωρήθηκαν αρκετοί από τους θύτες, ένα άλλο εξίσου σημαντικό κομμάτι είναι αυτό των επιπτώσεων. Τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Μέσα σε μια εμπόλεμη ζώνη, όπου επικρατούν η φτώχεια, οι συγκρούσεις και το χάος, οι γυναίκες και τα κορίτσια βρίσκονται σε μια αρκετά ευάλωτη κατάσταση, την οποία οι στρατιώτες του ΟΗΕ εκμεταλλεύτηκαν. Αρχικά, μια γυναίκα ή ένα κορίτσι, το οποίο έχει υπάρξει θύμα κακοποίησης ή γενικότερα αδικημάτων σεξουαλικής φύσεως, είναι πολύ πιθανό να νιώσει πως στιγματίζεται από την τοπική κοινωνία, πόσο μάλλον όταν από αυτή την κακοποίηση προκύπτει και μια εγκυμοσύνη. Επιπλέον, σε ορισμένες χώρες, είναι αρκετά δύσκολη η χρήση αντισυλληπτικών μεθόδων και ακόμη πιο δύσκολη η διαδικασία των ασφαλών αμβλώσεων (όπου σε πολλά κράτη είναι ακόμα παράνομη). Συνεπώς, δίχως την πρόνοια του κάθε κράτους και την κατανόηση της κοινωνίας είναι πολύ πιθανό αυτή η κοπέλα να νιώσει κοινωνικά απομονωμένη.
Επιπλέον, έχουμε και την οικονομική επίπτωση. Σε κάποιες από τις κατηγορίες για σεξουαλική εκμετάλλευση και βιασμό προέκυψαν και ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, όπου οι γυναίκες που ήταν τα θύματα, ήταν αναγκασμένες να αναθρέψουν μόνες τους τα παιδιά, καθώς οι πατέρες (οι ειρηνευτές) είχαν ήδη φύγει, δίχως να αναλάβουν καμία ευθύνη. Γενικότερα, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι γυναίκες που έπεσαν θύματα βιασμού ήταν ήδη σε άθλια οικονομική κατάσταση, οπότε, όταν προέκυψε, ως συνέπεια της εκμετάλλευσης, η ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν οικονομικά και δυσκολεύονταν πολύ με την ανατροφή των παιδιών τους.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να προστεθεί πως, αν και με μεγάλη καθυστέρηση, τα τελευταία χρόνια, ο Ο.Η.Ε. ξεκίνησε μια προσπάθεια αντιμετώπισης αυτής της εκμετάλλευσης, που προκαλούσαν οι ειρηνευτές του. Πιο συγκεκριμένα, ξεκίνησαν έρευνες σχετικά με τις κατηγορίες που έγιναν κι ενώ, αρχικά, η εμπλοκή του Ο.Η.Ε. με τις χώρες, όπου έγιναν οι κακοποιήσεις, ήταν ιδιωτική, τον Μάρτιο του 2016, ο τότε Γενικός Γραμματέας του Ο.Η.Ε., Ban Ki–Moon, δημοσίευσε επίσημα πληροφορίες που αναφέρονταν στις εθνικότητες των κυανόκρανων, που κατηγορούνταν για κακοποίηση και σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών και κοριτσιών, ενώ φορούσαν τα μπλε κράνη του Ο.Η.Ε. (το σύμβολο των κυανόκρανων).
Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια γίνεται μια προσπάθεια να αυξηθεί το ποσοστό των γυναικών που υπηρετούν στον ειρηνευτικό στρατό του Ο.Η.Ε.. Αυτή η προσπάθεια ξεκίνησε κυρίως τα τελευταία χρόνια και ο ΟΗΕ, σε μια προσπάθεια να εξαλείψει τέτοιου είδους πράξεις, αποφάσισε να ενισχύσει την παρουσία των γυναικών στον ειρηνευτικό στρατό. Επίσης, η παρουσία των γυναικών στον στρατό θεωρούνταν πως θα λειτουργούσε ως θετικός παράγοντας, υπό την έννοια ότι οι γυναίκες στρατιώτες θα επηρέαζαν θετικά τη συμπεριφορά των ανδρών συναδέλφων τους, κατά τη διάρκεια των αποστολών, ή μπορεί να χειρίζονταν καλύτερα από αυτούς μια κρίσιμη κατάσταση.
Είναι ξεκάθαρο πως όλες αυτές οι ενέργειες έγιναν, κυρίως επειδή το θέμα πήρε πολύ μεγάλη έκταση και οι κατηγορίες όλο και αυξάνονταν. Έτσι, ο Ο.Η.Ε., στην προσπάθειά του να αποτρέψει τέτοιου είδους πράξεις, αλλά και να προάγει εν μέρει την ισότητα μεταξύ των δύο φύλων στον χώρο του στρατού, προχώρησε σε αυστηρότερο έλεγχο των νέων μελών του ειρηνευτικού σώματος και πιο γρήγορες διαδικασίες έρευνας για τέτοια περιστατικά. Ακόμη, ίδρυσε ένα ταμείο καταπιστεύματος και καθιέρωσε προγράμματα ψυχολογικής υποστήριξης, επαγγελματικής κατάρτισης και άλλων υπηρεσιών για τα θύματα, συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών, που είχαν ως πατέρα έναν ειρηνευτή (που τους είχε εγκαταλείψει).
Συμπερασματικά, παρά το γεγονός πως τα μέτρα που πήρε ο Ο.Η.Ε. για την αντιμετώπιση τέτοιου είδους αδικημάτων είναι αυστηρά και έχουν ως κύριο στόχο την πρόληψη και τη μέριμνα των θυμάτων, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως όλα αυτά τα χρόνια μέλη του ειρηνευτικού σώματος δρούσαν κατ’ αυτόν τον τρόπο. Και το τονίζω αυτό, καθώς είναι ανήκουστο ένας διεθνής οργανισμός παγκόσμιας εμβέλειας, που υποστηρίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και την προστασία των ευάλωτων ομάδων, να μην έχει αντιληφθεί πως κάποια μέλη του έχουν κάνει τέτοιου είδους αδικήματα. Παράλληλα, οι επιπτώσεις που βαρύνουν τα θύματα, η μεγάλη καθυστέρηση για τη διεξαγωγή των ερευνών και η ασυλία που είχαν οι θύτες στις χώρες τους όλα αυτά τα χρόνια δείχνει πόσο ασταθές και σαθρό μπορεί να γίνει ένα τέτοιου είδους ειρηνευτικό σώμα, επηρεάζοντας, βέβαια, και την αξιοπιστία του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών, που ούτως ή άλλως τα τελευταία χρόνια έχει μειωθεί σημαντικά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- MILITARY, United Nations Peacekeping, Διαθέσιμοεδώ
- UN Peacekeeping has a Sexual Abuse Problem, Human Rights Watch, Διαθέσιμο εδώ
- Sexual Abuse in UN Peacekeeping: The Problem of Viewing Women as a ‘Quick Fix’, e – International Relations, Διαθέσιμο εδώ
- UN: Stop Sexual Abuse by Peacekeepers, Human Rights Watch, Διαθέσιμο εδώ
