Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Η πανδημία του κορωνοϊού, που για περισσότερο από δύο χρόνια έχει απασχολήσει την οικουμένη, στην Ελλάδα μάς έχει επίσης κάνει να συζητήσουμε ένα ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα, αυτό που αφορά το Εθνικό Σύστημα Υγείας (Ε.Σ.Υ.). Είναι γνωστό ότι η οικονομική κρίση και τα πακέτα διάσωσης μαζί με τα μέτρα λιτότητας επέφεραν μείωση δαπανών για το Εθνικό Σύστημα Υγείας, το οποίο αντιμετωπίζει βασικά προβλήματα υποχρηματοδότησης, υποστελέχωσης αλλά και ανεπάρκειας των διοικούντων να προβούν σε ορθή λήψη αποφάσεων για τον Οργανισμό. Είναι ένα θέμα που σίγουρα ακούσαμε να γίνεται αντικείμενο συζήτησης τα τελευταία χρόνια, με ή χωρίς την αφορμή του κορωνοϊού.
Με αυτό ακριβώς το ζήτημα καταπιάνεται το βιβλίο του Γιάννη Τούντα, Το Ε.Σ.Υ. στα χρόνια των μνημονίων, που κυκλοφόρησε το 2020 από τις Εκδόσεις Επίκεντρο. Πρόκειται για το τρίτο μέρος μιας σειράς έργων, στα οποία ο γνωστός ακαδημαϊκός εκθέτει τεκμηριωμένα τις απόψεις του για την κατάσταση του συστήματος Υγείας και των φαρμάκων υπό το πρίσμα της περιόδου των Μνημονίων. Ο Γιάννης Τούντας είναι ο καθ’ ύλην αρμόδιος να αναφερθεί σε αυτά τα θέματα, καθώς είναι Καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, με σπουδές πάνω στη Δημόσια Υγεία και δεκατρία συνολικά βιβλία στο ενεργητικό του για τέτοια θέματα. Ας εμπιστευτούμε, λοιπόν, τον καταρτισμένο ξεναγό μας κι ας αρχίσουμε την περιήγηση στο βιβλίο του.
Το επιχείρημα του έργου αυτού, όπως συνοπτικά παρουσιάζεται στο οπισθόφυλλο, είναι ότι το Ε.Σ.Υ. λειτουργεί σήμερα ως μια κοινωνικά άνιση δομή υγείας, που τελικά καταλήγει να είναι μια αναποτελεσματική υπηρεσία, ενώ θα έπρεπε να έχει τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου Οργανισμού Υγείας. Στα χρόνια της κρίσης, εντάθηκαν οι όποιες παθογένειες αυτού του συστήματος, καθώς ο περιορισμός των δαπανών σήμαινε ότι η υποστελέχωση, η απουσία πόρων και τα μειωμένα κονδύλια θα έκαναν ακόμη δυσχερέστερη τη διεκπεραίωση των καθηκόντων της Υπηρεσίας. Το γεγονός ότι στη χώρα μας η υγεία χαρακτηρίζεται από υψηλές ιδιωτικές δαπάνες δείχνει και το μέγεθος του προβλήματος. Πώς, λοιπόν, μπορεί να αναβαθμιστεί ο φορέας αυτός σε ένα σύγχρονο Σύστημα Υγείας;
Το έργο επιμερίζεται σε τρεις ενότητες, από τις οποίες οι δύο είναι εισαγωγικής φύσεως και η τρίτη περιλαμβάνει τα κείμενα του Γιάννη Τούντα που αφορούν τις δικές του προτάσεις και θεωρήσεις για ποικίλα θέματα. Η ενότητα Α’ αφορά τα βασικά στοιχεία για το Ε.Σ.Υ., ήδη από την ίδρυσή του το 1983, την εξέλιξή του, αλλά και τα προβλήματα που δυσχεραίνουν τη λειτουργία του. Μέσα από κατανοητούς πίνακες, αξιόπιστα γραφήματα και έναν επιστημονικό λόγο, ο συγγραφέας δίνει μια εύγλωττη εικόνα για τη σημερινή κατάσταση του Ε.Σ.Υ., ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τα προβλήματα του ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο κρίνεται ως ολιγάριθμο, με υπερβολικά καθήκοντα να αναλογούν κατά άτομο, πράγμα που δημιουργεί κούραση στους εργαζομένους, ενώ παρατηρείται ότι πρόκειται για μια ομάδα ατόμων που παρουσιάζει «γήρανση», όχι αναφορικά με τα χρόνια, αλλά λόγω ενός συνδυασμού εξάντλησης, αναποτελεσματικότητας, απουσίας οράματος και ελαχίστων αμοιβών.
Η δεύτερη ενότητα του βιβλίου αποτελεί την παρουσίαση των αποτελεσμάτων των ερευνών Hellas Health, που αφορούν γενικότερα την κατάσταση υγείας και τις ενέργειες που έχουν πραγματοποιήσει οι Έλληνες πολίτες αναφορικά με επιλογές για την υγεία τους. Οι έρευνες που αξιοποιήθηκαν ήταν πέντε, με την πρώτη να αφορά το 2006 και την τελευταία το 2017. Τα αποτελέσματα γίνονται κατανοητά στους αναγνώστες μέσα από γραφήματα και πίνακες, ενώ υπάρχει και ένα κεφάλαιο βασικών συμπερασμάτων από τη σύνθεση και ανάλυσή τους. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι το κόστος της φροντίδας υγείας κατά μέσο όρο έχει αυξηθεί, ενώ ένα ποσοστό άνω του 10% των Ελλήνων έχουν δηλώσει ότι σε κάποια στιγμή δεν έκαναν την απαραίτητη θεραπεία για κάποιο πρόβλημα υγείας που είχαν, λόγω του ότι δεν μπορούσαν να αντεπεξέλθουν στο κόστος.
Οι πρώτες δύο ενότητες μάς εισάγουν έτσι στην προβληματική που θα αναπτυχθεί ευρύτερα στα κείμενα. Ο Γιάννης Τούντας, με την εμπειρία χρόνων και τη γνώση που τον διακατέχει, ξεκινά αναπτύσσοντας τη γενικότερη θεματική των συστημάτων υγείας, αναφερόμενος στη δημόσια υγεία στις μέρες μας ως «τον μεγάλο ασθενή». Αναλύοντας μοντέλα του εξωτερικού, συνεχίζει με το Ε.Σ.Υ., εκφράζοντας τις απόψεις του για τα κακώς κείμενα, τις κοινωνικές ανισότητες, αλλά και το κατά πόσο θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί αυτές οι κακοτοπιές. Ο συγγραφέας σχολιάζει σχετικά νομοθετήματα, εκτιμώντας την αποτελεσματικότητα των αλλαγών, ενώ κάνει και ιδιαίτερη αναφορά στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Τέλος, αναπτύσσει ένα ενδιαφέρον επιχείρημα για το φαινόμενο του ιατρικού τουρισμού, και κατά πόσο αυτός θα μπορούσε να έχει οφέλη για τη δημόσια υγεία στη χώρα μας, για παράδειγμα με την ενίσχυση ορισμένων περιφερειακών μονάδων υγείας.
Το έργο του Γιάννη Τούντα μπορεί να απευθύνεται σε ένα κάπως ειδικό ακροατήριο, αλλά θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και από επιστήμονες άλλων πεδίων που αναζητούν στοιχεία για τη δημόσια υγεία, καθώς ο λόγος είναι σαφής και κατανοητός, τα γραφήματα και οι πίνακες ιδιαίτερα χρήσιμα και η δομή του βιβλίου εισάγει ακόμη και τον άπειρο αναγνώστη από το γενικό στο ειδικό.
