Του Φίλιππου-Αθανάσιου Μισούλη,
Το Συμβούλιο της Ευρώπης αποτελεί διεθνή οργανισμό που ιδρύθηκε το 1949, με σκοπό την προστασία της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου στην ευρωπαϊκή ήπειρο, στον απόηχο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Κομβικό σημείο της ιστορίας του οργανισμού υπήρξε η δεκαετία του 1990, όταν με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, το 1996, η Ρωσική Ομοσπονδία εντάχθηκε στον Οργανισμό. Σε συμβολικό επίπεδο, η ένταξη της Ρωσίας στον οργανισμό ενίσχυσε τις προσδοκίες όσων ανέμεναν ότι η πτώση του πρώην ανατολικού μπλοκ θα οδηγούσε σε ενοποίηση ολόκληρης, πλέον, της ευρωπαϊκής ηπείρου, με γνώμονα τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία. Παρά τις αρχικές προσδοκίες, ωστόσο, το κεφάλαιο αυτό έληξε οριστικά τον Φεβρουάριο του 2022, με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Στις 25 Φεβρουαρίου, και ενώ η εισβολή είχε μόλις ξεκινήσει, το Συμβούλιο ανακοίνωσε την αναστολή ιδιότητας μέλους της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Το γεγονός αυτό συνάντησε τη σφοδρή αντίδραση της Ρωσίας, η οποία κατηγόρησε το Συμβούλιο ότι έγινε πολιτικό εργαλείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ.
Αξίζει στο πλαίσιο αυτό να αναφερθούν τα κριτήρια του Συμβουλίου για την ένταξη ενός κράτους, αλλά και για την αποχώρηση του. Το άρθρο 7 της ιδρυτικής συνθήκης του Συμβουλίου προβλέπει τη δυνατότητα για εθελούσια έξοδο ενός κράτους από τη συμμετοχή στον οργανισμό, ενώ τα επόμενα άρθρα, 8 και 9, για την αναστολή της ιδιότητας μέλους και την αποπομπή του αντίστοιχα. Ειδικότερα, το άρθρο 8 προβλέπει ότι: «Κάθε μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, που έχει παραβιάσει σοβαρά το άρθρο 3, μπορεί να αναστείλει τα δικαιώματά του εκπροσώπησης και να του ζητηθεί από την Επιτροπή Υπουργών να αποχωρήσει σύμφωνα με το άρθρο 7. Εάν το μέλος αυτό δεν συμμορφωθεί με το αίτημα αυτό, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει ότι το εν λόγω μέλος έπαυσε να είναι μέλος του Συμβουλίου από την ημερομηνία που θα ορίσει η Επιτροπή.».
Παράλληλα, στο άρθρο 3, προβλέπεται ότι: «Κάθε μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης οφείλει να αποδέχεται τις αρχές του κράτους δικαίου, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών δικαιωμάτων που απολαμβάνουν όλα τα πρόσωπα που υπάγονται στη δικαιοδοσία του και να συνεργάζεται ειλικρινά και αποτελεσματικά για την υλοποίηση του στόχου του Συμβουλίου.».
Εν προκειμένω, η Επιτροπή Υπουργών των κρατών-μελών θεώρησε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία καθιστά τη συμμετοχή της Ρωσίας στο Συμβούλιο της Ευρώπης ασύμβατη με τις αρχές που οφείλει το Συμβούλιο να προασπίζει και κάλεσε τη Ρωσία να αποχωρήσει, με τη Μόσχα να συμμορφώνεται με την απόφαση αυτή.
Πρόκειται για έναν σταθμό στην ιστορία ενός διεθνούς οργανισμού που αποτέλεσε την ασπίδα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Είχε προηγηθεί μια σειρά κρίσεων στις σχέσεις του με τα μέλη του, όπως με την αυταρχική στροφή της Τουρκίας του Ερντογάν, του Αζερμπαϊτζάν και, ασφαλώς, της Ρωσίας. Εντούτοις, σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, παρά τις επικρίσεις που δέχτηκε ο οργανισμός για την ανοχή του, αλλά και τις συγκρουσιακές πολλές φορές σχέσεις του με τα κράτη-μέλη, ποτέ πριν δεν υπήρξε αποβολή κράτους μέλους κατά τον εικοστό πρώτο αιώνα και την πρόσφατη ιστορία του οργανισμού. Μένει να φανεί αν στο μέλλον θα υπάρξει ποτέ ομαλοποίηση στις σχέσεις των δύο πλευρών ή αν η ρήξη θα παραμείνει οριστική.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Council of Europe, European organization, διαθέσιμο εδώ
- The expulsion of Russia from the Council of Europe was inevitable, Di Maio tells PACE, Council of Europe, διαθέσιμο εδώ
- The Council of Europe expelled Russia. That hurts people, not Putin., διαθέσιμο εδώ
- The Russian Federation is excluded from the Council of Europe, Council of Europe, διαθέσιμο εδώ
- Russia formally departs Council of Europe, διαθέσιμο εδώ
- Russia to quit Council of Europe as it prepares to suspend Moscow, διαθέσιμο εδώ
