Του Χαράλαμπου Μυλωνά,
Ο καρκίνος αποτελεί μία από τις σοβαρότερες ασθένειες με συνεχώς αυξανόμενη τάση εμφάνισης, ακόμα και σε άτομα νεαρής ηλικίας. Η πολύπλοκη συμπτωματολογία του, καθώς και η «ευέλικτη» εμφάνισή του σε όλα σχεδόν τα μέρη του σώματος, την καθιστά μία από τις πιο δύσκολα διαχειρίσιμες και απειλητικές για τη ζωή νόσους. Ωστόσο, η Μοριακή Βιολογία έρχεται να συμβάλλει στην προσπάθεια εξάλειψης αυτού του νοσήματος με ένα ισχυρό όπλο: την ανοσοθεραπεία. Ας ξεκινήσουμε, όμως, από τα βασικά.
Προκειμένου ένας οργανισμός να αναπτύσσεται, είναι αναγκαίο τα κύτταρά του, οι θεμελιώδεις μονάδες της ζωής, να πολλαπλασιάζονται. Αυτό γίνεται σε αυστηρά καθορισμένο πλαίσιο, το οποίο ελέγχεται από το DNA, δηλαδή το μόριο που φέρει αποθηκευμένες όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που χρειάζεται ο οργανισμός για να δομηθεί και να λειτουργήσει. Ωστόσο, κάποιες φορές, τα κύτταρα «ξεφεύγουν» από το αυστηρό αυτό πρόγραμμα διαίρεσής τους και αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα, οδηγώντας έτσι, κάποιες φορές, στη δημιουργία καρκίνου. Τι είναι, λοιπόν, ο καρκίνος;
Ως καρκίνο, εννοούμε την ασθένεια εκείνη στην οποία τα κύτταρα διαιρούνται ασταμάτητα και εξαπλώνονται σε άλλα μέρη του σώματος. Τα φυσιολογικά κύτταρα, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, πολλαπλασιάζονται εντός ενός ορίου και όταν καταστραφούν, πεθαίνουν. Όταν η διαδικασία αυτή εμποδιστεί, τα κύτταρα μπορούν να διαιρούνται ανεξέλεγκτα, σχηματίζοντας όγκους, οι οποίοι, αν εξαπλώνονται και σε άλλα μέρη του σώματος, θεωρούνται καρκινικοί. Εδώ, λοιπόν, είναι που η ανοσοθεραπεία έρχεται να συμβάλει στην καταπολέμηση αυτής της νόσου.
Η ανοσοθεραπεία είναι μία θεραπευτική μέθοδος που, κατά κάποιο τρόπο, βοηθά το ανοσοποιητικό σύστημα να καταπολεμήσει το ίδιο τον καρκίνο. Για να επιτευχθεί αυτό, χρησιμοποιούνται ουσίες που εντοπίζονται σε ζωντανούς οργανισμούς ή εργαστηριακές παραλλαγές των πρώτων. Καθώς υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι ανοσοθεραπείας, υφίστανται και πολλοί διαφορετικοί τρόποι με του οποίους η ανοσοθεραπεία λειτουργεί. Κάποιοι τύποι ανοσοθεραπείας βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα να ελαττώσει ή και να σταματήσει την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων. Άλλοι τύποι επιτρέπουν στο ανοσοποιητικό να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα ή να εμποδίσει τη μετάσταση του όγκου, δηλαδή τη μετακίνηση των καρκινικών κυττάρων σε άλλα μέρη του σώματος. Σε κάθε σχεδόν περίπτωση, οι διάφοροι τύποι ανοσοθεραπείας μπορούν να χρησιμοποιηθούν μεμονωμένα ή παράλληλα με άλλες μεθόδους θεραπείας του καρκίνου.
Οι κυριότεροι τύποι ανοσοθεραπείας αφορούν τη χρήση αναστολέων σημείων ελέγχου του ανοσοποιητικού συστήματος, μονοκλωνικών αντισωμάτων και τη μεταφορά Τ-λεμφοκυττάρων. Η πρώτη τεχνική περιλαμβάνει τη χρήση ουσιών, που αναστέλλουν τη λειτουργία σημείων ελέγχου του ανοσοποιητικού, των οποίων η αρμοδιότητα είναι να κρατούν την άμυνα του οργανισμού σε φυσιολογικά επίπεδα. Με την αναστολή αυτών, ο οργανισμός μπορεί να δράσει πιο επιθετικά ενάντια στον καρκίνο. Τα μονοκλωνικά αντισώματα είναι τεχνητές πρωτεΐνες του ανοσοποιητικού, που είναι κατασκευασμένες να αναγνωρίζουν παθογόνα ή να επιτρέπουν στα Τ-λεμφοκύτταρα να πλησιάσουν πιο εύκολα τα καρκινικά κύτταρα και να τα καταστρέψουν. Τέλος, η μεταφορά Τ-λεμφοκυττάρων αφορά τη λήψη δείγματος λεμφοκυττάρων του ασθενούς, την τροποποίησή τους στο εργαστήριο και την επαναχορήγησή τους στο σώμα για να καταπολεμήσουν τον όγκο.
Η ανοσοθεραπεία δείχνει να υπόσχεται πολλά για τη θεραπεία του καρκίνου. Ωστόσο, παρουσιάζει και κάποιες παρενέργειες. Παρόλο που ωθεί το ανοσοποιητικό σύστημα να καταπολεμήσει τον όγκο, το αναγκάζει να επιτεθεί και στα υγιή και φυσιολογικώς λειτουργικά κύτταρα. Έτσι, δημιουργούνται αρκετές παρενέργειες, όπως μυϊκό πιάσιμο, εξανθήματα, οίδημα, ερύθημα, φαγούρα και πόνος, σε ό,τι αφορά τη δερματική περιοχή. Ορισμένοι ασθενείς αντιμετωπίζουν και παρενέργειες που μοιάζουν με συμπτώματα γρίπης, όπως πονοκέφαλος, κρυάδες, αδυναμία, ναυτία και τάση για έμετο. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν μόλυνση, φλεγμονή των οργάνων, πρήξιμο και απόκτηση κιλών λόγω κατακράτησης υγρών.
Λόγω, λοιπόν, αυτών των παρενεργειών, η έρευνα για την ανοσοθεραπεία είναι απαραίτητο να συνεχιστεί. Οι ερευνητές πλέον εστιάζουν σε συγκεκριμένα θέματα, όπως την αντιμετώπιση της αντίστασης στην ανοσοθεραπεία, την εύρεση τρόπων πρόβλεψης της αντίδρασης του οργανισμού στον εκάστοτε τύπο ανοσοθεραπείας, την κατανόηση του τρόπου με τον οποίον τα καρκινικά κύτταρα παρακάμπτουν το ανοσοποιητικό και οδηγούνται σε μεταστάσεις και ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό και, φυσικά, τη μείωση των παρενεργειών που προκαλούνται από την ανοσοθεραπεία. Όμως, πέρα από αυτά τα ασαφή κομμάτια, υπάρχει τρόπος μέσα από ειδικές εξετάσεις –όπως αιματολογικές– να φανεί αν η ανοσοθεραπεία δουλεύει ή όχι.
Βάσει των παραπάνω, γίνεται καταληπτό πως η ανοσοθεραπεία αποτελεί ένα πολύ ισχυρό «όπλο» στη φαρέτρα της Ιατρικής για την αντιμετώπιση του καρκίνου. Αν και είναι απαραίτητες ακόμη οι ερευνητικές μελέτες για τη βελτίωση των τεχνικών, η ανοσοθεραπεία έχει βοηθήσει, βοηθά και θα συνεχίσει να βοηθάει πάρα πολλούς ασθενείς να ξεφύγουν από την απειλητική νόσο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Immunotherapy Side Effects, cancer.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Immunotherapy to Treat Cancer, cancer.gov. Διαθέσιμο εδώ
- What Is Cancer?, cancer.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Understanding Immunotherapy, cancer.net. Διαθέσιμο εδώ
