Του Ελευθέριου Χονδρού,
Ο Frontex, ο καλύτερα χρηματοδοτούμενος οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με προϋπολογισμό 758 εκατομμυρίων ευρώ, ερευνάται, με αφορμή προηγούμενες καταγγελίες περί συνέργειας με τις ελληνικές αρχές σε παράνομες απωθήσεις αιτούντων άσυλο, κάτι που η οργάνωση έχει ήδη αρνηθεί. Ο Frontex εποπτεύει την επιβολή των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. και εκείνων των χωρών που συμμετέχουν στον χώρο Σένγκεν της Ευρώπης, χωρίς βίζα.
Η τελευταία έρευνα διεξήχθη από κοινού μεταξύ των Lighthouse Reports, Der Spiegel, SRF Rundschau, Republik και Le Monde και αποκάλυψε την εμπλοκή της Frontex σε κάτι που φαίνεται να είναι απωθήσεις, σύμφωνα με τη δική της βάση δεδομένων. Σύμφωνα με την κοινή έρευνα, ένα αίτημα για την ελευθερία της πληροφόρησης (FoI) διαπίστωσε ότι η εσωτερική βάση δεδομένων αναφορών περιστατικών του οργανισμού, που ονομάζεται Jora, κατέγραψε θεάσεις απωθήσεων στο Αιγαίο που χαρακτηρίστηκαν από αξιωματούχους ως «αποτροπή αναχώρησης».
Τι ορίζεται, όμως, ως απώθηση;
Παρόλο που οι κατευθυντήριες γραμμές του Frontex το ορίζουν ως αποτροπή αναχώρησης, στην πραγματικότητα ο εξαναγκασμός των επίδοξων προσφύγων να απομακρυνθούν από τα σύνορα, προτού φτάσουν σε μια χώρα και ζητήσουν άσυλο, θεωρείται παραβίαση των διεθνών συμφωνιών για την προστασία των προσφύγων. Σύμφωνα με τις αυτές, οι άνθρωποι δεν πρέπει να απελαύνονται ή να επιστρέφουν σε μια χώρα, όπου η ζωή τους και η ασφάλεια μπορεί να είναι σε κίνδυνο και ορίζεται ως απώθηση.
Κατά τη διάρκεια του προσφυγικού κύματος προς την Ευρώπη, το 2015, οι βοηθοί στη Λέσβο υποδέχτηκαν τους πρόσφυγες με θερμικές κουβέρτες. Ακολούθησαν σπαραχτικές σκηνές. Πολλοί από τους ανθρώπους που βοήθησαν εξακολουθούν να μιλούν γι’ αυτό σήμερα και ήταν περήφανοι που συμμετείχαν στην ευρωπαϊκή φιλοξενία προς όσους έχουν ανάγκη. Σήμερα, όταν οι πρόσφυγες καταφέρνουν τελικώς να φτάσουν στη Λέσβο, πρέπει να κρυφτούν στην ακτή. Όλοι ξέρουν πλέον τι μπορεί να αντιμετωπίσουν, αν γίνουν αντιληπτοί από μέλη του Λιμενικού Σώματος.
Στις 28 Μαΐου 2021, μια μεγάλη ομάδα σχεδόν 50 ατόμων έφτασε στο νησί. Οι φωτογραφίες που τραβήχτηκαν δείχνουν πώς οι πρόσφυγες έντρομοι έσπευσαν να κρυφτούν στους θάμνους. Τα άτομα περιέγραψαν γραφικά τα βιώματά τους, ζητώντας βοήθεια από τη Μη Κυβερνητική Οργάνωση (ΜΚΟ) Aegean Boat Report, η οποία συχνά διατηρεί επαφή με αιτούντες άσυλο που τολμούν να περάσουν το Αιγαίο. Μέσω της τοποθεσίας που γνωστοποιήθηκε από το WhatsApp, πληροφορήθηκαν πως δεν είναι μακριά από τη Μυτιλήνη, την πρωτεύουσα του νησιού. Αλλά μόνο λίγες ώρες αργότερα, μερικά μέλη της ομάδας βρέθηκαν πίσω στο νερό, εγκαταλελειμμένα σε μια από τις σωσίβιες σχεδίες του Ελληνικού Λιμενικού Σώματος. Μόνο 17 άτομα πέρασαν από την ελληνική αστυνομία στον προσφυγικό καταυλισμό, όπου τους επετράπη να υποβάλουν αίτηση για άσυλο.
Πού αναλογεί πραγματικά η ευθύνη;
Η βάση δεδομένων του Frontex ξεκαθαρίζει, επίσης, αυτή την απώθηση. Η καταχώρηση της βάσης δεδομένων αναφέρει ότι η Frontex είχε εμπλακεί στο περιστατικό, με το αντίστοιχο σημάδι επιλογής που είχε οριστεί. Απαριθμεί 32 πρόσφυγες στη 13:00, με την τουρκική παράκτια πόλη Τσεσμέ να αναφέρεται ως τοποθεσία. Για άλλη μια φορά, χαρακτηρίζεται ως περίπτωση «αποτροπής αναχώρησης». Οι εγγραφές στη βάση δεδομένων γίνονται πρώτα από Έλληνες αξιωματούχους και στη συνέχεια ελέγχονται πολλές φορές. Μετά από αυτό, αποστέλλονται στα κεντρικά γραφεία της Frontex στη Βαρσοβία, όπου οι υπάλληλοι επικυρώνουν τις καταχωρήσεις. Εάν είναι λανθασμένες ή ασυνεπείς, πρέπει να διορθωθούν, τουλάχιστον θεωρητικά. Πίσω από κλειστές πόρτες, ωστόσο, ορισμένοι συνοριοφύλακες παραδέχονται ότι η βάση δεδομένων «ασβεστώνεται» συστηματικά. Η επίσημη έκδοση που δίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις είναι πάντα η ίδια. Η διατύπωση είναι πανομοιότυπη: αναφέρουν ότι πρόσφυγες είχαν ανακαλυφθεί, είτε από τη Frontex είτε από ελληνικές δυνάμεις, και ότι το αρχηγείο στον Πειραιά είχε ενημερώσει το κέντρο ελέγχου θαλάσσιας διάσωσης στην Άγκυρα. Μετά από αυτό, κατέφτασε πλοίο της τουρκικής ακτοφυλακής και «ανέλαβε» την ευθύνη του συμβάντος.
Οι νέες καταγγελίες κατά της Frontex έρχονται πριν από το δημοψήφισμα της 15ης Μαΐου στην Ελβετία, σχετικά με την εμπλοκή της χώρας με την υπηρεσία συνόρων της Ε.Ε. Το 2021, η Ελβετία δώρισε 24 εκατομμύρια ελβετικά φράγκα στον οργανισμό και η κυβέρνηση σχεδιάζει να αυξήσει αυτή τη δωρεά στα 61 εκατομμύρια έως το 2027. Η Ελλάδα και η Frontex αρνούνται τους ισχυρισμούς για απωθήσεις και λένε ότι οι αξιωματούχοι τους συμμορφώνονται με τη νομοθεσία για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά ήδη είδαμε την παραίτηση του εκτελεστικού διευθυντή της Frontex, Fabrice Leggeri, λόγω της αυξανόμενης πίεσης που δεχόταν, ενώ, συγχρόνως, είδαμε και την Ε.Ε. να παγώνει μέρος του προϋπολογισμού της οργάνωσης όσο διερευνώνται οι παραπάνω ισχυρισμοί.
Ο πρώην διευθυντής της Frontex Fabrice Leggeri
Υπεύθυνος για το γεγονός ότι καλύπτονται οι ελληνικές απωθήσεις στη Frontex είναι ο 54χρονος Γάλλος Fabrice Leggeri, ο οποίος ήταν εκτελεστικός διευθυντής του οργανισμού της Ε.Ε. από το 2015 και είχε παραχωρήσει στον οργανισμό νέες εξουσίες κατά τη διάρκεια της θητείας του. Το ερώτημα είναι, πώς η Frontex υποτίθεται ότι ασκούσε την εξουσία του. Εν ολίγοις, γεννάται το εξής ερώτημα: ο οργανισμός βοηθά τις παράνομες επιχειρήσεις στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης ή διερευνά και αποτρέπει τέτοια εγκλήματα, όπως ορίζεται στο καταστατικό του οργανισμού της Ε.Ε.;
Η Ελλάδα είναι ένας από τους σημαντικότερους εταίρους του Leggeri. Σχεδόν καμία άλλη περιοχή δεν φιλοξενεί τόσους πολλούς αξιωματικούς της Frontex, απόδειξη του γεγονότος ότι η χώρα είναι ένας από τους κύριους μεταναστευτικούς δρόμους προς την Ε.Ε. Ο Leggeri διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με τη συντηρητική ελληνική κυβέρνηση, γεγονός που καθίσταται σαφές και από το γεγονός ότι σε συνέδρια φαίνεται να αστειεύεται με τον Νότη Μηταράκη, τον Υπουργό Μετανάστευσης της Ελλάδας. Ο Μηταράκης, ένας σκληροπυρηνικός βουλευτής, συμβολίζει την ελληνική εκστρατεία απώθησης, όπως κανείς άλλος. Στα τέλη Ιανουαρίου, ο ίδιος έδωσε στον επικεφαλής της Frontex ένα βραβείο για τις προσπάθειές του. Χάρη στην υποστήριξη του Leggeri, ανέφερε πως ο αριθμός των αφίξεων προσφύγων στην Ελλάδα είναι χαμηλότερος από ό,τι ήταν εδώ και χρόνια.
Τι είναι επόμενο της παραίτησης του Εκτελεστικού Διευθυντή της Frontex;
Με την παραίτηση του Leggeri, ο Aija Kalnaja, ως ο ανώτερος Αναπληρωτής Εκτελεστικός Διευθυντής, θα αναπληρώσει την κενή θέση του Εκτελεστικού Διευθυντή και θα αναλάβει την ηγεσία του Οργανισμού με άμεση ισχύ. Ο εκπρόσωπος Τύπου του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Υπουργείου Εσωτερικών, Maximilian Kall, δήλωσε στους δημοσιογράφους, νωρίτερα την Παρασκευή, ότι η αντικατάσταση του Leggeri θα προσφέρει μια ευκαιρία για μια «νέα αρχή» στη Frontex.
Ο Thomas Statius, ανεξάρτητος δημοσιογράφος, πιστεύει ότι, ως οργανισμός της Ε.Ε. που έλαβε την εντολή της από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη-μέλη του μπλοκ που ιδρύθηκε το 2004, πρέπει να ερωτηθεί για τον πραγματικό του σκοπό. Αυτό που πρέπει να αναρωτηθούμε είναι, υπογραμμίζει, πόσο καιρό θέλουμε να είμαστε μάρτυρες αυτών των συγκλονιστικών, και συνάμα σοκαριστικών, φωτογραφιών και να αφήσουμε την υπηρεσία να διατείνεται ότι δεν είναι εντολή της να ερευνήσει ή να κάνει κάτι γι’ αυτό.
Πράγματι, η αλλαγή αυτή ίσως προσφέρει τη δυνατότητα πλήρους επίλυσης των καταγγελιών, δημιουργίας ενός καθεστώτος διαφάνειας και διασφάλισης ότι όλες οι αποστολές της Frontex πραγματοποιούνται σε πλήρη συμμόρφωση με την ευρωπαϊκή νομοθεσία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Revealed: EU border agency involved in hundreds of refugee pushbacks”, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- “Investigation claims Frontex involved in Aegean sea migrant pushbacks”, Εuronews, διαθέσιμο εδώ
- “Frontex Involved in Illegal Pushbacks of Hundreds of Refugees”, Spiegel, διαθέσιμο εδώ
- “EU border agency chief resigns over migrant pushback claims”, Al Jazeera News, διαθέσιμο εδώ
