Της Αριστονίκης Ντάλντα,
Ο Οδυσσέας, κατά τη διάρκεια της μάχης στη Γη των Κικόνων, έχασε δεκάδες συντρόφους του, που τον ακολούθησαν μετά την αναχώρησή του από την Τροία. Άμεσα εγκατέλειψαν τον Ίσμαρο με τα καράβια τους, αγνοώντας την έντονη και επικίνδυνη κακοκαιρία. Οι ισχυροί βόρειοι άνεμοι ανάγκασαν τον Οδυσσέα να πάρει την απόφαση να καταφύγουν ξανά στην ηπειρωτική χώρα, όπου και παρέμειναν στο καταφύγιό τους για δύο ημέρες και για δύο νύχτες, με τον φόβο για πιθανή επίθεση από τους Θράκες. Αφού ξημέρωσε, επιβιβάστηκαν στα πλοία και προσέγγισαν τον Μαλέα, το νοτιότερο ακρωτήριο της Ελλάδας. Όμως, ανοιχτά της θάλασσας δεν άργησε να ξεσπάσει «η οργή των θεών», μια ισχυρή τρικυμία. Για εννέα μέρες πάλευαν με τα κύματα και τους ανέμους, έχοντας χάσει τον προσανατολισμό τους.
Η θάλασσα είχε πια ηρεμήσει, όταν αντίκρισαν το νησί των Λωτοφάγων. Ο τόπος αυτός προσδιορίζεται στο νησί Djebra (Τζιέρμπα), το μεγαλύτερο νησί της Τυνησίας που βρίσκεται στη Μεσόγειο Θάλασσα. Εκεί, ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του βγήκαν στην ακτή και έδεσαν τα πλοία τους. Αφού έφαγαν και ήπιαν όλα όσα είχαν απομείνει μετά από το ταξίδι τους, ο Οδυσσέας έδωσε την εντολή σε τρεις συντρόφους του να πάνε να εξερευνήσουν το μέρος, αλλά και να συναντήσουν τους κατοίκους, προκειμένου να βρουν εφόδια για το υπόλοιπο ταξίδι τους.
Οι Λωτοφάγοι θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «ο λαός της Λησμονιάς». Ο λωτός, το συγκεκριμένο φυτό, ήταν γλυκό σαν μέλι με πολύ γευστικό χυμό. Όποιος έτρωγε από τον λωτό, ξεχνούσε κάθε δυσάρεστη ανάμνησή του από το παρελθόν και δεν ήθελε να αποχωρήσει από το μαγεμένο μέρος. Πιθανόν, η φυλή, αλλά και το νησί, ήταν ένα ακόμα μυθικό κατασκεύασμα. Περιγράφεται ως ένα πολύχρωμο τοπίο, γεμάτο με φυτά με καρπούς και άνθη και ρυάκια. Ο λωτός χρησιμοποιήθηκε από πολλούς αρχαίους ποιητές με τη μεταφορική φράση «να τρως λωτό», δηλαδή να ξεχνάς.
Οι Λωτοφάγοι έδειξαν ένα πολύ φιλόξενο πρόσωπο προς τους συντρόφους του Οδυσσέα. Μόλις μπήκαν στη χώρα, τους υποδέχθηκαν και τους πρόσφεραν φαγητό και ποτό. Τότε, οι σύντροφοι δέχθηκαν να δοκιμάσουν τον λωτό και μαγεύτηκαν από τη γλυκιά γεύση του. Τα προβλήματα και το παρελθόν απευθείας σβήστηκαν από τη μνήμη τους και δεν επιθυμούσαν να επιστρέψουν στα πλοία και να αναχωρήσουν από το νησί. Οι σύντροφοι δεν επέστρεφαν, οπότε, ο Οδυσσέας πίστευε ότι κινδυνεύουν και αποφάσισε να πάει να τους βρει και άμεσα να αποχωρήσουν από το μέρος. Τότε, ο πολυμήχανος άντρας σκέφτηκε να δέσει τους συντρόφους του με σκοινιά και να τους τραβήξει μέχρι το πλοίο, δένοντάς τους στο κούφιο σημείο του πλοίου. Με αυτόν τον τρόπο, έσωσε τους συντρόφους του από μια ζωή, που στην πραγματικότητα δεν ήταν ειδυλλιακή, αλλά μια μεγάλη παγίδα: την αδιαφορία, αλλά και την επιθυμία να παρατήσουν τον εαυτό τους, χωρίς πλέον να σκέφτονται και να δρουν κατά τη δίκη τους βούληση.
Ως ηρωική φιγούρα, ο Οδυσσέας είναι πιστός και υπάκουος, με μοναδική επιθυμία να επιστρέψει στο σπίτι και στην οικογένειά του. Η επιστροφή στην Ιθάκη, πέρα από την επιθυμία της καρδιάς του, είναι για τον ήρωα καθήκον ύψιστης αρετής. Για αυτόν τον λόγο θεωρήθηκε μεγάλη απειλή από τον Οδυσσέα αυτή η στάση στη χώρα τους, καθώς παρεμποδίζει και τους απομακρύνει από αυτήν την επιθυμία. Σε μια πιο σύγχρονη ανάλυση του έργου της Οδύσσειας, έχουν εκφραστεί διάφορες απόψεις. Σύμφωνα με τον Joyce, κατά μια έννοια ο λωτός είναι συνώνυμο με τον ναρκισσισμό, την κλασική έννοια που σχετίζεται με τον μύθο του Νάρκισσου, που ερωτεύτηκε τον ίδιο του τον εαυτό. Σε ένα σύγχρονο κοινωνικό πλαίσιο, ο λωτός είναι συνώνυμη έννοια με τον εθισμό. Οι άνθρωποι είναι επιρρεπείς σε διάφορους πειρασμούς, χάνοντας το πραγματικό νόημα της ζωής. Ο εθισμός, με την έννοια της εξάρτησης, μπορεί να περιορίζεται και σε συναισθήματα και να μην αφορά αποκλειστικά απτά και υπαρκτά αντικείμενα. Ο λωτός είναι μια παγίδα που στερεί το νόημα της ζωής. Οι άνθρωποι πάντα είναι, ήταν και θα είναι επιρρεπείς στον λωτό της δικής τους Οδύσσειας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Havell, H. L. (2004), Stories from the Odyssey, The Project Gutenberg eBook. Διαθέσιμο εδώ
- Homer (1919), The Odyssey with an English Translation (in two volumes), (transl. A.T. Murray), University of California Libraries
- Hard Robin and Herbert Jennings Rose (2020), The Routledge Handbook of Greek Mythology: Partially Based on H.J. Rose’s A Handbook of Greek Mythology. Oxfordshire: Routledge, Taylor & Francis Group
- Joyce, James (2014), Ulysses, μτφ. Ανευλαβής Ελευθέριος, Αθήνα: Εκδόσεις Κάκτος
