Της Χριστίνας Κυράντζη,
Ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε στην Ηπειρωτική Ελλάδα από τους Αχαιούς την Ύστερη εποχή του Χαλκού, που διήρκησε περίπου από το 1.600 π.Χ. μέχρι και το 1.100 π.Χ., ονομάζεται Μυκηναϊκός. Κέντρα αυτού του πολιτισμού βρέθηκαν στην Πελοπόννησο, στη Στερεά Ελλάδα και στη Θεσσαλία. Αποτελεί τον πρώτο εξελιγμένο πολιτισμό του ελλαδικού χώρου, με τα παλάτια, την αστική οργάνωση, τα έργα τέχνης και το σύστημα γραφής (Γραμμική Β΄) που αποκρυπτογραφήθηκε από τον Michael Ventris.
Οι καλλιτέχνες που ανήκουν στη Μυκηναϊκή περίοδο συνέχισαν τις παραδόσεις που τους κληροδότησε η Μινωική Κρήτη. Στην τέχνη της εποχής αυτής απεικονίζονται σκηνές από τη φύση, τη θρησκεία, τον πόλεμο και το κυνήγι. Η Μυκηναϊκή τέχνη επηρέασε την τέχνη της Αρχαϊκής και Κλασικής περιόδου. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν από τους καλλιτέχνες προήλθαν μέσω των εμπορικών επαφών με άλλους πολιτισμούς της Μεσογείου. Ήταν κυρίως χρυσός, ελεφαντόδοντο, χαλκός και γυαλί.
Αρχιτεκτονική
Τα ανάκτορα της Μυκηναϊκής εποχής είναι χτισμένα πάνω σε ακροπόλεις και προστατεύονται με υψηλά τείχη. Τα ανάκτορα είναι πιο απλοϊκά στην κατασκευή τους συγκριτικά με εκείνα της Μινωικής Κρήτης. Από τα πιο φημισμένα έργα της Μυκηναϊκής περιόδου είναι τα κυκλώπεια τείχη, τα οποία ονομάστηκαν έτσι λόγω του τεράστιου όγκου των λίθων που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή τους, αλλά και η Πύλη των Λεόντων, η κύρια είσοδος της Ακρόπολης των Μυκηνών. Σταθμό της αρχιτεκτονικής της Μυκηναϊκής περιόδου αποτέλεσαν οι θολωτοί τάφοι. Ένας από τους γνωστότερους και μεγαλύτερους είναι ο Τάφος του Ατρέα στις Μυκήνες. Χρονολογείται περίπου στα 1.350-1.250 π.Χ.
Ζωγραφική
Τα μυκηναϊκά ανάκτορα, ιερά και πλούσια σπίτια, διακοσμούνταν με τοιχογραφίες, με αποτέλεσμα την άνθηση του συγκεκριμένου κλάδου. Βασικά θέματα των τοιχογραφιών είναι οι γυναίκες, στολισμένες με κοσμήματα και προσεγμένες κομμώσεις, αλλά και θέματα με μάχες, μουσικούς, ζώα και θεούς. Κυριαρχεί η φύση και η θαλάσσια ζωή. Μία από τις γνωστότερες τοιχογραφίες βρέθηκε στην Ακρόπολη των Μυκηνών, η οποία χρονολογείται τον 13ο αιώνα π.Χ. και ονομάστηκε η «Μυκηναία». Μία γυναικεία μορφή που ξεχώρισε για τη φυσικότητα και τη ζωντάνια της. Σήμερα βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα.
Γλυπτική
Όσον αφορά τη μυκηναϊκή γλυπτική, φιλοτεχνήθηκαν κατά την περίοδο αυτήν πολλά πήλινα ειδώλια γυναικείων μορφών, που πιθανόν να αναπαριστούσαν θεές της φύσης, όπως επίσης ζώων και σφιγγών. Είναι λιτά διακοσμημένα και φέρουν ζωγραφικές λεπτομέρειες. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα γλυπτικής αυτής της περιόδου αποτελεί το ανάγλυφο της Πύλης των Λεόντων. Είναι λαξευμένο σε ασβεστόλιθο και το ζεύγος των λεόντων πλαισιώνει έναν κίονα. Επιπλέον, χαρακτηριστικά της μυκηναϊκής γλυπτικής είναι τα μικρά πήλινα ειδώλια σε σχήμα Ψ ή Φ.
Κεραμική
Η μυκηναϊκή κεραμική είναι άμεσα επηρεασμένη από τη μινωική, όμως η διακόσμηση των αγγείων ήταν πιο προσεγμένη. Ο μυκηναϊκός πηλός ήταν συχνά ανώτερης ποιότητας και ψηνόταν σε υψηλότερες θερμοκρασίες. Οι παραστάσεις που απεικόνιζαν ήταν σχετικές με ζώα και φυτά, τη θαλάσσια ζωή, αλλά υπήρχαν και σκηνές ηρώων και μύθων.
Μεταλλοτεχνία
Τη μυκηναϊκή περίοδο δημιουργούνται κοσμήματα απαράμιλλης τέχνης από χρυσό, ασήμι, γυαλί, πολύτιμους ή ημιπολύτιμους λίθους και άλλα πολύτιμα υλικά. Τα υλικά αυτά χρησιμοποιήθηκαν και για την κατασκευή διαφόρων σκευών, για ξίφη και προσωπίδες νεκρών βασιλιάδων, τα οποία βρέθηκαν σε τάφους. Ένα από τα πιο φημισμένα προσωπεία είναι αυτό του βασιλιά Αγαμέμνονα, το οποίο σήμερα εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Όλα τα ευρήματα μεταλλοτεχνίας μαρτυρούν τον μεγάλο πλούτο και την επικοινωνία των Μυκηναίων ευγενών και βασιλιάδων με τις χώρες της Ανατολής και της Αιγύπτου, απ’ όπου προμηθεύονταν όλα αυτά τα πολύτιμα υλικά.
Η τέχνη που ανέπτυξαν οι Μυκηναίοι καλλιτέχνες υπήρξε υψηλής ποιότητας, αφήνοντας εξαιρετικά και μοναδικά έργα. Η καλλιτεχνική επιρροή που άσκησαν σε άλλες περιοχές γίνεται εντονότερη στον τομέα της κεραμικής και είναι ίσως η μεγαλύτερη συνεισφορά τους στη δυτική τέχνη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Πλάντζος Δημήτρης, Ελληνική τέχνη και αρχαιολογία, 1200-30 π. Χ., εκδόσεις ΚΑΠΟΝ, 2011, Αθήνα.
-
Μυκηναϊκή Τέχνη, worldhistory.org, διαθέσιμο εδώ.
