Της Γεωργίας Παγιαβλά,
Η σεξουαλική δραστηριότητα καταγράφεται τρομακτικά μειωμένη σε ολόκληρο τον κόσμο, με την λίμπιντο της ανθρωπότητας να βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση (Popaganda, 2022). Χαρακτηριστικά, η έρευνα των Ueda et al. (2020) διαπίστωσε ότι από το 2000 έως το 2018, η σεξουαλική αποχή αυξήθηκε μεταξύ των ανδρών των ΗΠΑ, έτσι ώστε περίπου 1 στους 3 άνδρες ηλικίας 18 έως 24 ετών δεν ανέφεραν σεξουαλική δραστηριότητα τον περασμένο χρόνο. Η σεξουαλική αποχή αυξήθηκε επίσης μεταξύ ανδρών και γυναικών ηλικίας 25 έως 34 ετών με την μεγαλύτερη αύξηση να παρατηρείται μεταξύ των άγαμων ανδρών.
Διάφορες μελέτες σε όλο τον κόσμο έχουν προτείνει μια σειρά από δυνητικά συγκλίνουσες κοινωνικές και πολιτισμικές αλλαγές οι οποίες μπορεί να συμβάλλουν σε αυτές τις ουσιαστικές αλλαγές στη σεξουαλική συμπεριφορά των νέων. Η ευρέως διαδεδομένη σύνδεση στο διαδίκτυο και οι αναδυόμενες νέες τεχνολογίες έχουν προσθέσει ένα νέο μέσο για την παροχή σεξουαλικών εμπειριών εκτός του σωματικού σεξ με έναν σύντροφο (π.χ. sexting) (Döring et al., 2017). Το πορνό πιθανότατα δεν είναι καθοριστικός παράγοντας, καθώς η έρευνα του Twenge (2020) δείχνει ότι οι χρήστες πορνογραφίας είναι στην πραγματικότητα πιο σεξουαλικά ενεργοί. Υπάρχουν, επίσης, αρκετές έρευνες που τονίζουν ότι η παρακολούθηση πορνογραφίας μπορεί να μειώσει την ικανοποίηση των ανδρών από τη σχέση και για τις γυναίκες μπορεί να μειώσει την οικειότητα, να τροφοδοτήσει την αυτο-αντικειμενοποίηση και την ντροπή του σώματος ή να συνεπάγεται εξαναγκασμό σε σεξουαλικές πράξεις (Flood, 2020). Ορισμένοι ερευνητές υποστήριξαν ακόμη και ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της πορνογραφίας και των ποσοστών γάμου. Οι Doran & Joseph (2014), μελέτησαν τον τρόπο χρήσης του Διαδικτύου από άτομα ηλικίας 18 έως 35 ετών και τα αποτελέσματα βρήκαν μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ των υψηλών επιπέδων χρήσης του Διαδικτύου και των χαμηλών ποσοστών γάμου.
Βέβαια, οι τεράστιες επιλογές ψυχαγωγίας που προσφέρονται από το διαδίκτυο και τα ψηφιακά μέσα στο σύνολό τους μπορεί να αποσπούν την προσοχή των νέων από την ανάπτυξη σχέσεων στην πραγματική ζωή. Αν και οι ιστοσελίδες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θεωρητικά θα πρέπει να διευκολύνουν την εύρεση νέων σεξουαλικών συντρόφων, ο χρόνος που αφιερώνεται στο Διαδίκτυο έχει επίσης εκτοπίσει τον χρόνο που δαπανάται για την διαπροσωπική κοινωνική αλληλεπίδραση. Μια μελέτη εξέτασε τη χρήση παιχνιδιών υπολογιστή μεταξύ των νέων ως πιθανή εξήγηση (Lei, 2021).
Ο Arnett (2015), εξηγεί το φαινόμενο της μειωμένης σεξουαλικής δραστηριότητας μέσα από την θεωρία της «αναδυόμενης ενηλικίωσης» και ορίζεται ως ο χρόνος από το τέλος της εφηβείας έως την έναρξη των ευθυνών του νέου-ενήλικα, όπως η σταθερή δουλειά, ο γάμος και η γονεϊκότητα. Σύμφωνα με τον Arnett αποτελεί μέρος μιας συνολικής τάσης για λιγότερο επικίνδυνη συμπεριφορά από το 1990, συμπεριλαμβανομένης όχι μόνο του σεξ, αλλά και της χρήσης αλκοόλ, της επικίνδυνης οδήγησης και της εγκληματικής δραστηριότητας. Σημειώνεται ότι η μείωση της χρήσης του αλκοόλ μπορεί να συσχετιστεί με την αναστολή για σεξουαλικές δραστηριότητες (Herbenick, et al., 2021).
Άλλη μια εξήγηση είναι η οικονομική κατάσταση. Το χαμηλότερο εισόδημα συνδέεται με μεγαλύτερες μειώσεις της σεξουαλικής δραστηριότητας. Σε έρευνες έχει διαπιστωθεί ότι η οικονομική κρίση είχε σοβαρές συνέπειες στη σεξουαλική ζωή των Ελλήνων, αλλά και στις διαπροσωπικές σχέσεις των ζευγαριών. Το τελευταίο τρίμηνο του 2012 η συχνότητα των σεξουαλικών επαφών των Ελλήνων μειώθηκε σε ποσοστό 34%, με περισσότερο να επηρεάζονται οι ψηφοφόροι της δεξιάς παράταξης (58%) συγκριτικά με αυτούς της αριστεράς σε ποσοστό 33% με τις αιτίες να ερμηνεύονται από από το άγχος και την ανασφάλεια (Healthy living, 2012).
Η πανδημία, φαίνεται να έχει επηρεάσει αρνητικά τις σεξουαλικές επαφές (Masoudi et al., 2022). Ο εγκλεισμός ήταν αναγκαίο μέτρο προφύλαξης για τη πανδημία, αλλά συνοδεύτηκε με την υποχρεωτική μοναξιά των συμβιούντων που επέφερε γκρίνιες και κατάθλιψη τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς. Η κοινωνικότητα χωρίς κοινωνία όμως, κλεισμένη στα σπίτια, διώχνει την απαραίτητη ελευθέρια των πολιτών να μιλούν να ερωτεύονται να κάνουν τα όσα γίνονται μόνο εν δήμω και όχι εν οίκω (mesaralive, 2021)
Η σεξουαλικότητα είναι ένα τόσο σημαντικό μέρος της ζωής και η κατανόηση των αλλαγών που συμβαίνουν έχει σημασία για το πώς κατανοούμε τι αλλάζει στην ανθρώπινη κοινωνία. Μολονότι οι αλλαγές σε κάθε συμπεριφορά μπορεί να έχουν μοναδικούς καθοριστικούς παράγοντες, είναι πιθανό ότι κάποια αλλαγή στην πολιτιστική ψυχολογία των νεαρών ενηλίκων να προκαλεί αλλαγές στους καθοριστικούς παράγοντες της σεξουαλικής δραστηριότητας. Ο αυξανόμενος ατομικισμός και η μειωμένη κοινωνικότητα μπορεί να οδηγήσουν σε λιγότερα πάρτι (και επομένως λιγότερο ποτό), περισσότερα παιχνίδια στον υπολογιστή και λιγότερο αυτόνομη διαβίωση, μειώνοντας την επιθυμία για σεξουαλική επαφή.
Σε πιο υλικό επίπεδο, ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός κατέστησε πολύ πιο δύσκολο για τους νέους να γίνουν ανεξάρτητοι: η πιο κοινή ρύθμιση διαβίωσης για τους millennials είναι να ζουν με τους γονείς τους και αυτό μπορεί να δυσκολέψει το ραντεβού, πόσο μάλλον τη δημιουργία οικογένειας. Σε συνδυασμό με αυτό, οι άνδρες με χαμηλότερο εισόδημα και με μερική ή καθόλου απασχόληση ήταν πιο πιθανό να είναι σεξουαλικά ανενεργοί (Ueda et al., 2020). Θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της ανάδυσης του πρεκαριάτου (περισσότερα εδώ) και της μείωσης της σεξουαλικής δραστηριότητας.
Οι άνθρωποι πρέπει να έχουν κάποιο είδος σύνδεσης με τους άλλους, και ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός σκέφτηκε ότι είχε βρει μια διέξοδο από αυτό: να απορροφήσει τη σεξουαλική επανάσταση της δεκαετίας του ’60 σε μια περίεργη εταιρική κουλτούρα. Η σεξουαλική επανάσταση βασίστηκε στα ιδανικά της απελευθέρωσης, αλλά σε συνδυασμό με τον νεοφιλελευθερισμό, κατέληξε να προσφέρει φθηνό, χωρίς νόημα σεξ ως αντικατάσταση της πραγματικής σχέσης που θεωρούσε πολύ ακριβή και δύσκολη. Όταν αποδείχθηκε ότι το φτηνό σεξ δεν λειτούργησε καλά για πολλούς ανθρώπους, οι καπιταλιστές πρόσφεραν την ακόμη μικρότερη αντικατάσταση του διαδικτυακού πορνό. Όπως γράφει ο Mark Fisher «ο συνδυασμός επισφαλούς εργασίας και ψηφιακών επικοινωνιών οδηγεί σε μια [n]… αϋπνία, κατακλυσμένη κατάσταση», στην οποία «ο πολιτισμός αποερωτίζεται». Και μετά, «με απελπιστική έλλειψη χρόνου, ενέργειας και προσοχής, απαιτούμε γρήγορες επιδιορθώσεις», όπως η πορνό και η ρετρό τέχνη και οτιδήποτε άλλο είναι εύκολο και χαμηλής προσπάθειας (δηλαδή «φθηνό») (The Quietus, 2013).
Δηλαδή, ο νεοφιλελευθερισμός μας προσφέρει εξατομικευμένες και πληθώρα επιλογών που προτείνουν νέες σεξουαλικές ελευθερίες, ωστόσο αυτές αποκλείουν τη σεξουαλικότητα στη σφαίρα της οικονομικής δικαιοδοσίας(Maddison, 2010). Με άλλα λόγια, κάποιος είναι σεξουαλικά ελεύθερος στο βαθμό που μπορεί να καταναλώσει εμπορευματοποιημένες εκδοχές σεξουαλικότητας
Ένα τελευταίο σημείο είναι ότι πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να συνδυάσουν την αμειβόμενη απασχόληση και τη μη αμειβόμενη φροντίδα που απαιτούν πολλές ώρες, πολλή ενέργεια και πνευματική και σωματική άσκηση (ecnmy, 2019). Ιδιαίτερα οι γυναίκες οι οποίες παραδοσιακά αναμενόταν να είναι πλήρους απασχόλησης χωρίς αμοιβή φροντιστές, τώρα συνδυάζουν τη φροντίδα νοικοκυριού, παιδιών και ενηλίκων με την αμειβόμενη εργασία και το αποτέλεσμα είναι αύξηση άγχους, εξάντληση και burnout που επιδρούν στην σεξουαλική δραστηριότητα. Αυτό το τελευταίο σημείο είναι το επίκεντρο του νέου βιβλίου της Kristen Ghodsee Why Women Have Better Sex Under Socialism. Σε αυτό, υποστηρίζει ότι ο καπιταλισμός βασίζεται στην εκμετάλλευση και οι γυναίκες υποφέρουν δυσανάλογα κάτω από αυτή, κάτι που επεκτείνεται και στη σεξουαλική τους ζωή (Arnold, 2018).
Ο καπιταλισμός έχει διαμορφώσει και παραμορφώσει θεμελιωδώς τους τρόπους με τους οποίους σχετιζόμαστε μεταξύ μας, σεξουαλικά ή με άλλο τρόπο, οδηγώντας μας να βλέπουμε την οικειότητα και την αγάπη ως πράγματα που υπάρχουν μόνο σε πεπερασμένες ποσότητες και που αξίζει να επενδύσουμε μόνο σε αξιόλογες σχέσεις. Το σεξ είναι κάτι που πρέπει να είναι μια οικεία πράξη προσφοράς και λήψης, όχι αγοραπωλησίας. Όμως, φαίνεται να έχουμε ενσωματώσει τον αγοραίο τρόπο σκέψης και στο σεξ, καθώς αρχίζουμε να θεωρούμε τους συναισθηματικούς μας πόρους πεπερασμένους και σπάνιους και ότι πρέπει να τους επενδύσουμε με σύνεση.
Οφείλουμε να αναγνωρίζουμε ότι το καπιταλιστικό εποικοδόμημα θέλει να εμπορευματοποιήσει και να βγάλει κέρδος από την σύνδεση μας με τους άλλους ανθρώπους και να οραματιστούμε πώς μπορούμε αυτό να το καταρρίψουμε.
EΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Arnett, J.J. (2015). Emerging adulthood: The winding road from the late teens through the twenties (2nd edition). New York: Oxford University Press
- Arnold, A. (2018). Capitalism Is Ruining Your Sex Life. Διαθέσιμο εδώ. Τελευταία πρόσβαση 29/04/2022.
- Doran, K., & Price, J. (2014). Pornography and marriage. Journal of Family and Economic Issues, 35(4), 489-498.
- Döring, N., Daneback, K., Shaughnessy, K., Grov, C., & Byers, E. S. (2017). Online sexual activity experiences among college students: A four-country comparison. Archives of Sexual Behavior, 46, 1641–1652.
- People are having less sex. Blame society, Διαθέσιμο εδώ
- Flood, Μ. (2020). Pornography has deeply troubling effects on young people, but there are ways we can minimise the harm. Διαθέσιμο εδώ
- Healthy Living (2012). Λιγότερο σεξ κατά 34% λόγω οικονομικής κρίσης. Διαθέσιμο εδώ
- Herbenick, D., Rosenberg, M., Golzarri-Arroyo, L., Fortenberry, J. D., & Fu, T. C. (2021). Changes in Penile-Vaginal Intercourse Frequency and Sexual Repertoire from 2009 to 2018: Findings from the National Survey of Sexual Health and Behavior. Archives of sexual behavior, 1-15
- Lei, L., & South, S. J. (2021). Explaining the decline in young adult sexual activity in the United States. Journal of Marriage and Family, 83, 280–295
- Maddison, S. (2010). Online Obscenity and Myths of Freedom: Dangerous Images, Child Porn, and Neoliberalism. In F. Attwood (Ed.), Porn.com: Making Sense of Online Pornography (pp. 17–33). New York: Peter Lang
- Masoudi, M., Maasoumi, R., & Bragazzi, N. L. (2022). Effects of the COVID-19 pandemic on sexual functioning and activity: a systematic review and meta-analysis. BMC Public Health, 22(1), 1-18.
- Mesara (2021). Έρευνα: Η σεξουαλική ζωή των Ελλήνων στην εποχή της πανδημίας. Διαθέσιμο εδώ
- Popaganda (2022). Γιατί ο κόσμος δεν κάνει πια σεξ;. Διαθέσιμο εδώ
- The Quietus (2013). An Extract From Mark Fisher’s Ghosts Of My Life. Διαθέσιμο εδώ
- Twenge, J. M. (2020). Possible reasons US adults are not having sex as much as they used to. JAMA network open, 3(6), e203889-e203889.
- Ueda, P., Mercer, C. H., Ghaznavi, C., & Herbenick, D. (2020). Trends in frequency of sexual activity and number of sexual partners among adults aged 18 to 44 years in the US, 2000-2018. JAMA network open, 3(6), e203833-e203833.
