Της Αριάδνης-Παναγιώτας Φατσή,
Όταν ακούει κανείς τη λέξη διαπραγμάτευση, σκέφτεται μάλλον αρχηγούς κρατών ή επιχειρήσεων να συζητούν και να ψάχνουν ειρηνικούς τρόπους να λύσουν τις διαφορές τους γύρω από ένα μεγάλο τραπέζι. Παρόλα αυτά, η διαπραγμάτευση δεν είναι κάτι που εμφανίζεται μόνο στη σύγχρονη εποχή. Αντίθετα, πρώιμες μορφές της μπορεί να συναντήσει κανείς και σε παλαιότερες ανθρώπινες κοινωνίες, ενώ συχνά η διαδικασία της διαπραγμάτευσης αντικατοπτρίζεται τόσο στο πλαίσιο των ιστορικών γεγονότων όσο και στις μυθικές αφηγήσεις.
Κι αν δεν θυμάστε κανέναν τέτοιο μύθο από τα παιδικά σας αναγνώσματα και οι ιστορικές σας γνώσεις είναι περιορισμένες, το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα θα σας κάνει να σκεφτείτε πολλές από αυτές τις ιστορίες υπό ένα διαφορετικό πρίσμα, ενώ θα σας θυμίσει και πολλά ιστορικά παραδείγματα διαπραγματεύσεων.
Πρόκειται για το νέο έργο του Ιωάννη Πεπελάση που τιτλοφορείται Μυθικές Ελληνικές Διαπραγματεύσεις και κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μπαρμπουνάκη. Ο τίτλος παραπέμπει σε διαπραγματεύσεις της Iστορίας της Ελλάδας, που ίσως αποκτούν έναν μυθικό χαρακτήρα, ενώ περιλαμβάνει και μια παρουσίαση των διαδικασιών διαπραγμάτευσης σε γνωστούς ελληνικούς μύθους. Ο συγγραφέας του βιβλίου, άλλωστε, έχει γράψει και ένα άλλο πόνημα σχετικά με τις τεχνικές διαπραγμάτευσης, συνεπώς είναι ο καθ’ ύλην αρμόδιος να μας συστήσει τις ιστορίες και τους μύθους που ήδη γνωρίζουμε με έναν καινούργιο τρόπο.
Το βιβλίο χωρίζεται σε επτά κεφάλαια τα οποία αναλύουν τη διαπραγματευτική τέχνη, αξιοποιώντας παραδείγματα από την αρχαιότητα μέχρι και τη Nεότερη Eλληνική Iστορία. Αρχικά, ο συγγραφέας μάς εισάγει στο έργο του αναφερόμενος στον πλατωνικό Πρωταγόρα. Σύμφωνα με τον μύθο που αφηγείται ο σοφιστής σε αυτό το έργο, ο Δίας, φοβούμενος μην χαθεί το ανθρώπινο είδος, στέλνει την αιδώ και τη δίκη για να αποτελέσουν συνδετικό κρίκο για τις ανθρώπινες κοινωνίες. Ο μύθος αυτός δείχνει ότι πλέον η επίλυση των διαφορών με τη βία δεν είναι αποδεκτή και, συνεπώς, υπάρχουν ανάγκες στις κοινωνίες για διαπραγμάτευση.
Στη συνέχεια, παρουσιάζονται οι θεσμοί της διαπραγμάτευσης στην Αρχαία Ελλάδα, ξεκινώντας από τα ιερά και απαραβίαστα πρόσωπα των προξένων και πρέσβεων. Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζονται και έθιμα, όπως η εκεχειρία των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά και διάφορες άλλες περιστάσεις της ζωής που σχετίζονταν με τη διπλωματία. Μετά από την παρουσίαση της πολιτικής διαπραγμάτευσης στα αρχαία χρόνια, ο συγγραφέας αναφέρεται σε διάφορους μύθους, που δείχνουν πώς η διαπραγμάτευση ενυπήρχε στην κοινωνική ζωή, όπως ο γάμος της Ελένης με τον Μενέλαο ή ο μύθος του Δάμωνα και του Φιντία.
Οι μύθοι δίνουν στη συνέχεια τη θέση τους σε ιστορικά παραδείγματα από τον αρχαίο κόσμο. Ο συγγραφέας παρουσιάζει τις διαπραγματεύσεις του οικονομικού κόσμου και συναλλακτικές συνήθειες, όπως τον αντιπραγματισμό και τον δανεισμό και το πώς αυτές φαίνονται μέσα από τους ελληνικούς μύθους, αναφέροντας ως παράδειγμα την Αργοναυτική Εκστρατεία.
Η διαπραγμάτευση ή η άρνηση αυτής αποτελούν το θέμα και των τελευταίων κεφαλαίων. Μετά τη γνωστότερη άρνηση διαπραγμάτευσης που αποτελεί φυσικά την απάντηση των Σπαρτιατών στον Ξέρξη, ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει για την αποτυχία της διαπραγμάτευσης του Αλέξανδρου με τον Δαρείο Γ’, κατά την οποία ο Πέρσης βασιλιάς προσέφερε εδάφη αλλά και τη δυνατότητα επιγαμίας στον Μακεδόνα στρατηλάτη, αλλά εκείνος αρνήθηκε, συνεχίζοντας ακάθεκτος τις κατακτήσεις του μέχρι το εσωτερικό της Περσίας. Η άρνηση διαπραγμάτευσης εμφανίζεται και σε άλλα παραδείγματα από την Ελληνική Ιστορία, τα οποία είναι ίσως ιδιαίτερα γνωστά από τα σχολικά μας χρόνια, όπως την άρνηση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου να παραδώσει την Κωνσταντινούπολη και την άρνηση του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη να διαπραγματευτεί με τον Ιμπραήμ στη Νεότερη Ιστορία.
Πρόκειται για ένα ανάγνωσμα ιδιαίτερα ευχάριστο, που προσθέτει μια καινοτόμα διάσταση σε ιστορίες που όλοι γνωρίζουμε, καθιστώντας τις ακόμη πιο ενδιαφέρουσες.
