Της Γεωργίας Δημοπούλου,
Είναι η επιστήμη της κοινωνιολογίας που μας πληροφορεί για το φαινόμενο της φτώχειας και τις επιπτώσεις του στην καθημερινή ζωή. Η διάκρισή της σε απόλυτη και σχετική, τα αίτια και οι τρόποι περιορισμού της απασχολούν συχνά τους κοινωνικούς επιστήμονες. Μία πτυχή της, ωστόσο, που αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι η σύνδεσή της με τη σχολική ζωή και το κατά πόσο αναιρεί το στόχο της ισότητας τον μαθητών στο χώρο της εκπαίδευσης. Τίθεται, εναλλακτικά, το ερώτημα: μήπως οι δυσχερείς συνθήκες διαβίωσης που μπορεί να αντιμετωπίζει μία οικογένεια δύνανται να επηρεάσουν τη θέση των παιδιών της οικογένειας αυτής στο σχολείο;
Είναι ευρέως γνωστός στην εκπαιδευτική κοινότητα ο απώτερος στόχος της εξάλειψης κάθε είδους ανισότητας μεταξύ των μαθητών. Το σχολείο, δηλαδή, λειτουργεί σαν ένας χώρος που εξισώνει τους μελλοντικούς πολίτες μεταξύ τους, παρέχει ευκαιρίες ανέλιξης σε παιδιά που προέρχονται από χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα, δίνοντάς τους την ευκαιρία να ανακαλύψουν και να καλλιεργήσουν τυχόν ταλέντα και κλίσεις τους, πράγμα που θα ήταν δύσκολο να επιτευχθεί από την οικογενειακή τους εστία. Δυνητικά τουλάχιστον, εκεί παραπέμπει το Αναλυτικό Πρόγραμμα. Τι συμβαίνει όμως, όταν υπεισέρχονται διάφορα προβλήματα που κάνουν το σχολείο να υπολειτουργεί;
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ανεπάρκεια ηλεκτρονικών υπολογιστών στην εκπαίδευση. Παρόλο που το θέμα αυτό έχει λάβει, τα τελευταία χρόνια, βελτιωτικές τάσεις – τον Νοέμβριο του 2020, χαρακτηριστικά, δόθηκαν 65.965 φορητές συσκευές αξίας άνω των 20 εκατομμυρίων ευρώ στα ελληνικά σχολεία, μέσω ενός προγράμματος ΕΣΠΑ – η γενικότερη εικόνα παραμένει απογοητευτική. Αν, μάλιστα, αναλογιστεί κανείς πως για μερικά παιδιά το μάθημα της Πληροφορικής αποτελεί τη μοναδική ευκαιρία για εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες, κατανοεί πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει η αντίστοιχη υποδομή. Δυστυχώς, όμως, ήδη η σχολική μας εμπειρία μας υπενθυμίζει πόσες φορές χρειάστηκε 2 και 3 άτομα να «μοιραστούμε» τον ίδιο Η/Υ λόγω του περιορισμένου αριθμού τους, στις ελάχιστες διδακτικές ώρες που αφιερώνονταν στο συγκεκριμένο μάθημα.
Άλλη μία πτυχή της σχολικής ζωής που μας υπενθυμίζει τη διασύνδεση της φτώχειας με τις εκπαιδευτικές ανισότητες είναι εκείνη της ενδυμασίας των μαθητών. Ουκ ολίγες φορές έχει γίνει αναφορά στο κατά πόσο η εξωτερική εμφάνιση ενός ατόμου αποτελεί δείκτη της κοινωνικής του καταβολής. Υπεισέρχεται εδώ, σαφώς, και ο παράγοντας της ομοιομορφίας στην ένδυση των μαθητών, αφού για χρόνια επικρατούσε ο θεσμός της σχολικής «ποδιάς» στην ελληνική εκπαίδευση. Αρκετοί ήταν εκείνοι που, μετά την 6η Φεβρουαρίου του 1982, με την κατάργησή της υποστήριξαν ότι μέσω αυτών των στολών διασφαλιζόταν η εξάλειψη των οικονομικών διαφορών των διαφόρων στρωμάτων. Βασικό τους επιχείρημα; Πως κάποιοι γονείς θα αδυνατούσαν, ομολογουμένως, να ντύσουν τα παιδιά τους με εμφανίσιμα ρούχα, καθώς αυτό θα κόστιζε, με αποτέλεσμα αυτά να αισθάνονται μειονεκτικά. Το γεγονός, όμως, ότι ακόμα και στις σχολικές ποδιές υπήρχαν ποιοτικές διαφορές και διαφορετικές τιμές – ανάλογα με τα χρήματα που η κάθε οικογένεια μπορούσε να διαθέσει – πιστοποιεί πως ανισότητα υπήρχε με ή χωρίς τον θεσμό αυτό.
Και… σαν να μην έφταναν όλα τα προαναφερθέντα, θα πρέπει να συνυπολογιστεί και το ψυχολογικό κατάλοιπο των μαθητών που προέρχονται από κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Είναι ευνόητο πως, εντός ενός οικογενειακού περιβάλλοντος, όπου επικρατεί η οικονομική δυσχέρεια, πιθανόν η ανεργία, και η αδυναμία εξασφάλισης των προς το ζην, συνυπάρχουν σίγουρα και το άγχος, η απαισιοδοξία και τα ξεσπάσματα θυμού. Πώς, όμως, ένα τέτοιο κλίμα προάγει την πρόοδο και την προσπάθεια των μαθητών για βελτίωση της σχολικής τους επίδοσης; Η αδικία αυτή γίνεται ακόμα πιο αισθητή αν αναλογιστεί κανείς πως σε ένα παιδί, αντίστοιχα, από μία οικογένεια με οικονομική άνεση, παρέχεται κάθε ευκαιρία για την καλλιέργεια της φιλομάθειας, της ενασχόλησης με το διάβασμα και την προσωπική ανέλιξη – ανεξάρτητα με το αν το παιδί θα την αξιοποιήσει ή όχι.
Καταληκτικά, διαπιστώνεται ότι οι τομείς, στους οποίους η σχολική ανισότητα βρίσκει εφαρμογή, είναι ποικίλοι, σε σημείο που κανένας δε μπορεί να απαρνηθεί την εδραίωσή της ως φαινομένου. Αυτό θα πρέπει να κινητοποιήσει ακόμα περισσότερο τη σύγχρονη κοινωνία, ώστε να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες για εξάλειψη της φτώχειας, ώστε κάθε νέος πολίτης να είναι σε θέση να ανελιχθεί και να διεκδικήσει ένα καλύτερο μέλλον. Αποτελεί βασικό του δικαίωμα και δεν πρέπει παρά να το προασπίσουμε ως κοινωνικό σύνολο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τηλεκπαίδευση: Υπολογιστές και tablets στα σχολεία από δωρεές και ΕΣΠΑ, alfavita.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η σχολική ποδιά… Την θυμάστε..;;;, vivlionorizontes.com, διαθέσιμο εδώ
