Της Αριάδνης-Παναγιώτας Φατσή,
Αν είστε κοντά στην ηλικία μου, η επωνυμία Abercrombie & Fitch σίγουρα σας θυμίζει τη γνωστή εταιρεία που εμπορεύεται προϊόντα νεανικής ένδυσης —τα οποία σε πολλές περιπτώσεις μάλλον φορούσαν οι πιο εύποροι φίλοι σας. Πριν από το περιβόητο rebranding των τελευταίων πέντε ετών, το λογότυπο της μάρκας βρισκόταν τυπωμένο και κεντημένο σε εμφανέστατες διαστάσεις πάνω στα φούτερ ή τα μπλουζάκια της εταιρείας, επιδεικνύοντας την οικονομική επιφάνεια, αλλά και το κοινωνικό status για τα νεαρά άτομα που τα φορούσαν. Η Abercrombie & Fitch ιδρύθηκε το 1892 και στην αρχή της λειτουργίας της ασχολήθηκε με αθλητικό εξοπλισμό, ούσα μια εταιρεία που απευθυνόταν σε ιδιαίτερα ευκατάστατο πελατολόγιο, και, μέχρι το 1976, είχε αντιμετωπίσει ήδη την πτώχευση.
Όταν το 1988 η εταιρεία πουλήθηκε στον όμιλο αλυσίδων ένδυσης The Limited, και στο τιμόνι της βρέθηκε, ως διευθύνων σύμβουλος, ο Mike Jeffries —πλέον μια εξαιρετικά αμφιλεγόμενη προσωπικότητα— όλα έμελλε να αλλάξουν. Η Abercrombie & Fitch έγινε μια από τις πρώτες επιχειρήσεις που δημιούργησαν το δικό τους «χωριό», εν είδει campus για τους εργαζόμενους, ενώ με διάφορες καινοτομίες στα καταστήματά της (χαμηλός φωτισμός, δυνατή μουσική, εμφανίσιμο νέο προσωπικό, διαφημίσεις με έντονο το στοιχείο του αισθησιασμού) έκανε τα προϊόντα της ανάρπαστα στο νεανικό κοινό. Διατηρώντας το στοιχείο της αποκλειστικότητας και συνδυάζοντάς το με την κουλτούρα των φοιτητικών αδελφοτήτων, οι επικεφαλής της επωνυμίας κατάφεραν να επανεφεύρουν αυτήν την αδιάφορη εταιρεία σε μια επικερδέστατη επιχείρηση, που, έναντι διόλου ευτελών αντιτίμων, έκανε τους νέους να αισθάνονται προνομιούχοι, δημοφιλείς και επιθυμητοί.
«Και πού είναι το πρόβλημα;» θα ρωτήσει κανείς. Λοιπόν, ας πούμε ότι αυτή η εταιρεία πήγε το στοιχείο της αποκλειστικότητας λίγο πιο μακριά. Όπως αποκάλυψαν πρώην υπεύθυνοι προσωπικού της εταιρείας στο νέο ντοκιμαντέρ “White Hot”, υπήρχαν αναλυτικές οδηγίες για την πρόσληψη των υπαλλήλων, οι οποίες, όμως, ελάχιστα είχαν να κάνουν με τις ικανότητές τους. Οι οδηγίες περιελάμβαναν ορισμένα χαρακτηριστικά που θεωρούνταν ορθά για τους πωλητές των καταστημάτων (καλοχτενισμένα μαλλιά, λεπτό/αθλητικό σώμα, μίνιμαλ κοσμήματα) και άλλα που θεωρούνταν εντελώς απαγορευτικά (όπως τα μαλλιά ράστα). Οι recruiters της εταιρείας σύχναζαν σε φοιτητικές αδελφότητες και πανεπιστημιουπόλεις και πρότειναν στα πιο εμφανίσιμα άτομα που συναντούσαν να δουλέψουν στα καταστήματα της Abercrombie. Ήδη ακούγεται κάπως κακό, έτσι δεν είναι; Κι όμως, γίνεται χειρότερο!
Φαίνεται ότι στα πλαίσια αυτής της αισθητικής, η εταιρεία απέφευγε να προσλαμβάνει άτομα από άλλες φυλές, ή εφόσον τα προσελάμβανε, τους ανέθετε μόνο καθήκοντα καθαριότητας ή αποθήκης, ώστε να μην έρχονται σε επαφή με το κοινό. Παρατηρώντας ότι οι διακρίσεις αυτές γίνονταν κατά κύριο λόγο εναντίων των μαύρων, Ασιατών και Λατινοαμερικανών, ορισμένοι από αυτούς τους εργαζόμενους, το 2003, έκαναν αγωγή στην εταιρεία για μεροληπτική συμπεριφορά εναντίον τους. Η διοίκηση της εταιρείας αποφάσισε να μην πάει σε δίκη, αλλά συμβιβάστηκε υιοθετώντας μια λίστα προτάσεων για τη βελτίωση αυτών των πρακτικών —χωρίς βέβαια να λείπουν και τα «χτυπήματα κάτω από τη ζώνη» στους ενάγοντες, καθώς οι νομικοί σύμβουλοι της Abercrombie πάσχιζαν να αποδείξουν ότι δεν υπήρχε θέμα φυλετικής διάκρισης, αλλά «απλώς τα άτομα αυτά δεν ήταν αρκετά ευπαρουσίαστα για το προφίλ της εταιρείας». Η λίστα προτάσεων, όπως μάλλον ήδη υποθέσατε, παρέμεινε, ως επί το πλείστον, ανεφάρμοστη. Παρόλα αυτά, δε βρισκόμαστε πλέον στη δεκαετία του ‘90. Το αφήγημα των «κουλ παιδιών» που αξίζουν να φορούν τα συγκεκριμένα ρούχα —όπως προκλητικότατα είχε τονίσει ο Jeffries, σε συνέντευξή του, το 2006, είχε ήδη αρχίσει να ξενίζει το κοινό.
Τα κινήματα του body positivity και η ενίσχυση των social media, κατά τη δεκαετία του 2010, έκαναν τα πράγματα για την εταιρεία ακόμη χειρότερα —πλέον, όλο και λιγότεροι καταναλωτές ήθελαν να συσχετίζονται με μια επωνυμία που τους λέει κατάμουτρα ότι ενδιαφέρεται μόνο για πανέμορφους λευκούς νέους ανθρώπους, ενώ λίγο την ενδιαφέρει το να συμπεριλάβει τους υπόλοιπους. Κι όμως, μέχρι το 2015, οι νομικές διαμάχες με την εταιρεία δεν είχαν φτάσει στο δικαστήριο.
Κι αυτό, όμως, έμελλε να αλλάξει, όταν η Samantha Elauf, μια Αμερικανίδα πιστή του Ισλάμ, που φορούσε χιτζάμπ, ζήτησε δουλειά σε ένα κατάστημα Abercrombie, όπου και δεν έγινε δεκτή, λόγω ακριβώς αυτής της επιλογής της. Της αρνήθηκαν την πρόσληψη επειδή δεν συμμορφώθηκε με την «πολιτική εμφάνισης» της εταιρείας, για την οποία η Abercrombie ισχυρίστηκε ότι απαγόρευε τα καλύμματα κεφαλιού. Στη συνέχεια, η Elauf κατέθεσε μήνυση στην EEOC (Equal Employment Opportunity Commission), ισχυριζόμενη θρησκευτική διάκριση, και η EEOC κατέθεσε μήνυση κατά της Abercrombie, υποστηρίζοντας ότι η εταιρεία αρνήθηκε να προσλάβει την Elauf λόγω της θρησκείας της. Το αρμόδιο District Court εξέδωσε συνοπτική απόφαση, αφού έκρινε ότι τα στοιχεία αποδεικνύουν ότι η Elauf φορούσε χιτζάμπ ως μέρος της μουσουλμανικής πίστης της, ότι η Abercrombie γνώριζε τη θρησκευτική φύση της πρακτικής της και ότι αρνήθηκε να την προσλάβει ως αποτέλεσμα αυτής, ενώ επιδίκασε στην Elauf αποζημίωση για τη διάκριση εις βάρος της.
Η Abercrombie άσκησε έφεση εναντίον της απόφασης. Το Εφετείο έκρινε ότι η Abercrombie δεν είχε ενημερωθεί επαρκώς για τη θρησκευτική πρακτική της Elauf επειδή, παρά το ότι κανείς θα μπορούσε να έχει υποθέσει ότι η Elauf φορούσε μαντίλα λόγω της θρησκείας της, η εταιρεία δεν έλαβε από την Elauf ρητή ειδοποίηση για σύγκρουση μεταξύ της πολιτικής του καταστήματος και της θρησκευτικής της πρακτικής. Από τα στοιχεία της υπόθεσης, όμως, φάνηκε ότι η Abercrombie δεν αποκάλυψε ποτέ στην ίδια την Elauf τον κανόνα που αφορούσε την πολιτική εμφάνισης, συνεπώς και δεν μπορούσε να έχει υπάρξει εκ μέρους της τέτοια ενημέρωση.
Το ζήτημα που κρίθηκε στο Supreme Court ήταν το εξής: Στο αμερικανικό δίκαιο, ο τίτλος VII του Civil Rights Act του 1964 απαγορεύει σε έναν υποψήφιο εργοδότη να αρνηθεί να προσλάβει έναν αιτούντα, προκειμένου να αποφύγει την υποδοχή μιας θρησκευτικής πρακτικής που θα μπορούσε να αποδεχθεί χωρίς ανυπέρβλητες δυσκολίες. Το ερώτημα που τέθηκε είναι εάν αυτή η απαγόρευση ισχύει μόνο όταν ο αιτών έχει ενημερώσει τον εργοδότη για την ανάγκη αυτή. Σύμφωνα με τη γνώμη του δικαστή Scalia, η οποία και επικράτησε, με 8 ψήφους έναντι 1, αρκούσε να μπορεί να αποδειχθεί ότι η θρησκευτική πρακτική ήταν ο λόγος για τον οποίο ο εργοδότης έλαβε τη συγκεκριμένη απόφαση. Το Supreme Court, κατά συνέπεια, αντέστρεψε την απόφαση του Εφετείου και έκρινε υπέρ της EEOC.
Δεν έλειψαν και από τον σχολιασμό αυτής της απόφασης οι αμφισβητήσεις για το κατά πόσο μια τέτοια σκέψη δε μεταφέρει το βάρος απόδειξης από τον ενάγοντα στον εναγόμενο, αλλά γεγονός είναι ότι η Abercrombie είχε επιδείξει ήδη τις πρακτικές της σχετικά με την αποδοχή της διαφορετικότητας. Από το 2017 και μετά, υπό την προεδρία της Fran Horowitz, η εταιρεία έκανε μια εντελώς καινούργια αρχή, στοχεύοντας σε ένα μοντέλο θετικότητας για το διαφορετικό, όπως και πολλές άλλες επωνυμίες ένδυσης. Τελικά, ίσως η υπόθεση της Samantha Elauf, αλλά και η υποστήριξη που εκείνη δέχτηκε από το ευρύ κοινό, να δείχνει κάτι καλό για μας: οι διακρίσεις, εκτός από παράνομες, δεν είναι πια ούτε «της μόδας»!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- EEOC v. ABERCROMBIE & FITCH STORES, INC., Supreme Court of the United States, διαθέσιμο εδώ
- Abercrombie Resolves Religious Discrimination Case Following Supreme Court Ruling in Favor of EEOC, U.S Equal Employment Opportunity Commission, διαθέσιμο εδώ
- White Hot: The Rise & Fall of Abercrombie & Fitch – Netflix Originals
