Της Μαρίας Χαραλαμπίδου,
Το 2022 σηματοδοτεί την 60η επέτειο του εμπάργκο των Ηνωμένων Πολιτειών εναντίον της Κούβας. Το εν λόγω εμπάργκο συνιστά τη μακροβιότερη σειρά κυρώσεων στην ιστορία της εξωτερικής αμερικανικής πολιτικής, αλλά και της σύγχρονης ιστορίας, εν γένει.
Ήταν η 3η Φεβρουαρίου του 1962, όταν ο Αμερικανός Πρόεδρος, John F. Kennedy, επέβαλε το αμερικανικό εμπάργκο στην Κούβα. Την περίοδο εκείνη, αυξανόταν η ένταση μεταξύ των δύο χωρών, ένταση που στη συνέχεια κορυφώθηκε με την Κρίση των Πυραύλων τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, φέρνοντας την ανθρωπότητα στα πρόθυρα ενός πυρηνικού πολέμου. Η νεότερη σημασία που αποδίδεται στο εμπάργκο αφορά την απαγόρευση εξαγωγών κάποιων κατηγοριών εμπορευμάτων σε μία χώρα.
Η Κούβα αποτελεί μικρό νησί στην καρδιά της Καραϊβικής. Διαθέτει μια θέση εξαιρετικά επίμαχη, που την καθιστά πλήρως εξαρτώμενη από το εμπόριο για να επιβιώσει. Το εμπάργκο, σήμερα, συνιστά εμπόδιο στην οικονομική της ανάπτυξη. Κατά καιρούς, ενισχύθηκε με ειδικούς νόμους, όπως ο νόμος «για την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Κούβα» το 1992 και ο νόμος Helms-Burton το 1996. Η κυβέρνηση του Barack Obama ήταν η μόνη που επιδίωξε τη χαλάρωσή του εμπάργκο και τη βελτίωση των διπλωματικών σχέσεων με το νησί. Οι σχέσεις των δύο χωρών αποκαταστάθηκαν το 2015.
Αντίθετα, η κυβέρνηση του Donald Trump ανέτρεψε αυτή την προσπάθεια και αυστηροποίησε όσο καμία άλλη κυβέρνηση το εμπάργκο, προσθέτοντας 243 νέους περιορισμούς και χαρακτηρίζοντας την Κούβα ως κράτος συνδεδεμένο με την τρομοκρατία. Ως προς τη σημερινή κυβέρνηση, ο Πρόεδρος Joe Biden δεν έχει προβεί σε καμία αλλαγή του προηγούμενου καθεστώτος περιορισμών, παρά τις προεκλογικές του δεσμεύσεις.
Εκτός από την επιβολή των ανωτέρω περιορισμών, οι Αμερικανοί δεν προέταξαν κανένα εμπόδιο στη δημιουργία εμπορικών σχέσεων μεταξύ της Κούβας και τρίτων χωρών, διότι οι τελευταίες δεν βρίσκονται υπό τη δικαιοδοσία των δικών τους νόμων. Έτσι, η Κούβα σήμερα διεξάγει εμπόριο με πολλές χώρες και είναι μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Βέβαια, οι Η.Π.Α. θα μπορούσαν, ενδεχομένως, να επιβάλλουν κάποιου είδους ποινή στις χώρες που συναλάσσονται μαζί της. Αν το έπρατταν αυτό, ωστόσο, θα κινδύνευαν να κατηγορηθούν για παραβιάσεις θεμελιωδών κανόνων του διεθνούς δικαίου, όπως η ετεροδικία, η παραβίαση της κυρίαρχης ισότητας των κρατών, η αρχή της μη παρέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις των κρατών και η ελευθερία του εμπορίου και της ναυτιλίας.
Παρά την ύπαρξη του εμπάργκο, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος εξαγωγέας προς την Κούβα (το 4,3% των εισαγωγών της Κούβας προέρχεται από αυτές σύμφωνα με στοιχεία του 2012). Βέβαια, η Κούβα είναι αναγκασμένη να πληρώνει τοις μετρητοίς για όλες τις εισαγωγές (κάτι που δυσκολεύεται να κάνει), διότι απαγορεύεται η πίστωση. Από το 2000 τα τρόφιμα εξαιρούνται από το εμπάργκο. Από το 2015 ως το 2020, το νησί εισήγαγε τρόφιμα –κυρίως κοτόπουλα– αξίας 1,5 δισεκατομμυρίου δολαρίων από τη γειτονική του χώρα. Βάσει εκτίμησης της κουβανικής κυβέρνησης το 2021, ο εμπορικός αποκλεισμός από τις Ηνωμένες Πολιτείες κόστισε στη χώρα σχεδόν 144 δισεκατομμύρια δολάρια. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν υπολογίσει παρόμοιο ποσό χρηματικών απωλειών.
Κι ενώ το εμπάργκο έχει σοβαρό αντίκτυπο στην κουβανική οικονομία, το κόστος για τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πολύ μικρό. Η εμμονή τους σε αυτό, βέβαια, δεν έχει επιφέρει μέχρι σήμερα κάποιο απτό όφελος κι έχει οδηγήσει το νησί σε μια τεράστια ανθρωπιστική κρίση. Ο οικονομικός αποκλεισμός λειτουργεί αρνητικά ως προς τη υγεία και μακροζωία των Κουβανών πολιτών, θέτοντας σε άμεσο κίνδυνο τις ζωές των ανθρώπων που ζουν με καρκίνο και AIDS.
Ακόμη, οι περίπλοκες απαιτήσεις αδειοδότησης εμποδίζουν αποτελεσματικά την προμήθεια τροφίμων και φαρμάκων, αποθαρρύνουν τις πωλήσεις ιατρικού εξοπλισμού στο νησί κι επιβάλλουν επαχθείς προκλήσεις στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Οι περιοριστικές αυτές πολιτικές καθιστούν εξαιρετικά δύσκολη την αποστολή βοήθειας στην Κούβα, ενώ έχουν επηρεάσει σημαντικά την αποδοτικότητα του κουβανικού συστήματος υγειονομικής περίθαλψης και τη δυνατότητά του να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις σύγχρονες υγειονομικές κρίσεις, όπως είναι η πανδημία της Covid-19.
Ωστόσο, παρά τις ως άνω κακουχίες, η Κούβα κατάφερε να αναπτύξει τα δικά της εμβόλια για την Covid-19, αντεπεξερχόμενη σε μια σειρά σημαντικών προκλήσεων. Η ανάπτυξή των εμβολίων, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας, της παραγωγής και της διάθεσής τους, καθυστέρησε επειδή το εμπάργκο παρακώλυε την προμήθεια των απαραίτητων υλών και τη ναυτιλία. Η κυβέρνηση Biden, σε μια προσπάθεια ένδειξης αλληλεγγύης στην πανδημία, εξέδωσε άρση ορισμένων κυρώσεων, με σκοπό να επιτρέψει σε τρίτα κράτη να ενισχύσουν τη δημόσια υγεία τους. Οι εξαιρέσεις αυτές είχαν αποδέκτες τη Βενεζουέλα, τη Συρία και το Ιράν αλλά δεν επεκτάθηκαν στην Κούβα. Μολαταύτα, παρά τα εμπόδια στη λήψη των απαραίτητων ιατρικών προμηθειών, η Κούβα έχει επιτύχει ποσοστό εμβολιασμού 90% με τα εμβόλια που ανέπτυξε.
Τέλος, ως προς τη διεθνή αντιμετώπιση, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ καταδικάζει κάθε χρόνο, από το 1992, το αμερικανικό εμπάργκο κατά της Κούβας, διακηρύσσοντας πως συνιστά παραβίαση του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και του διεθνούς δικαίου. Οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της Διεθνούς Αμνηστίας, της Διαμερικανικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, έχουν επίσης εκφράσει την εναντίωσή τους στο εμπάργκο.
Κατά την τελευταία της ψηφοφορία για το εν λόγω ζήτημα, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, για 29η φορά και εκ νέου με συντριπτική πλειοψηφία, καταδίκασε το εμπάργκο, με μόνο τις Η.Π.Α. και το Ισραήλ να εναντιώνονται στην απόφαση. Από τα 193 μέλη του ΟΗΕ, 184 χώρες ψήφισαν υπέρ ενώ τρεις απείχαν, η Ουκρανία, η Κολομβία και η Βραζιλία. Η ψηφοφορία αυτή διεξάγεται κάθε χρόνο από το 1992, ενώ το 2020 δεν πραγματοποιήθηκε, εξαιτίας της πανδημίας της Covid-19. Αξίζει να σημειωθεί πως το έτος 2016, η Η.Π.Α. απείχαν της ψηφοφορίας λόγω της διπλωματικής προσέγγισης που είχε επιχειρήσει ο Barack Obama προς την κυβέρνηση του Raúl Castro.
Καταληκτικά, το αμερικανικό εμπάργκο, παρά τη συνεχόμενη παρουσία των 60 ετών στην κουβανική οικονομία και την αυξανόμενη αυστηροποίησή του, δεν κατάφερε να επιτύχει τον πρωταρχικό του στόχο, δηλαδή την υποκίνηση της αλλαγής καθεστώτος, που θα οδηγούσε στην απομάκρυνση του κομμουνισμού από το νησί, ενώ η Αβάνα δεν προχώρησε ποτέ σε καμία υποχώρηση απέναντι στις Η.Π.Α. Μολαταύτα, συνιστά μία από τις πιο επίμαχες πτυχές της εξωτερικής πολιτικής των Η.Π.Α. έναντι της Κούβας, εμποδίζοντας το νησί να επιτύχει την οικονομική του άνθιση κι έχοντας δημιουργήσει μια τεράστια ανθρωπιστική κρίση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΟΗΕ: Για 29η φορά καταδικάζει το αμερικανικό οικονομικό εμπάργκο στην Κούβα, iEfimerida, διαθέσιμο εδώ
- Κούβα: Σε ισχύ το εμπάργκο των ΗΠΑ, εξήντα χρόνια μετά την επιβολή του, Η Καθημερινή, διαθέσιμο εδώ
- Understanding the Failure of the U.S. Embargo on Cuba, Wola, διαθέσιμο εδώ
- Κούβα: Πόσο έχει στοιχίσει το αμερικανικό εμπάργκο,Ναυτεμπορική, διαθέσιμο εδώ
