Της Μαρίας Κελεπούρη,
Πρόκειται για ένα πόνημα που φαίνεται πως αφορά κατά κύριο λόγο σπουδαστές τεχνοϊστορικών επιστημονικών πεδίων, προκειμένου να τους συστήσει τη μεθοδολογία ως δομικό στοιχείο της Ιστορίας της Τέχνης. Ωστόσο, η καθηγήτρια Ελένη Γέμτου με το βιβλίο της Ιστορία της Τέχνης: Μια επιστημολογική θεώρηση, που κυκλοφορεί σε δεύτερη έκδοση από τις Εκδόσεις Επίκεντρο, παρέχει μια συγκεντρωτική εικόνα των καλλιτεχνικών κινημάτων, των ιστορικών εξελίξεων και των ιδεολογιών, που επηρέασαν την Τέχνη και αποτέλεσαν το φιλοσοφικό της έρεισμα.
Η παρούσα έκδοση δεν συνιστά μόνο εισαγωγή στο συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο, αλλά μια πλήρη και πολύτιμη εργασία για όλους όσοι ενδιαφέρονται να επιμορφωθούν σχετικά με την Ιστορία της Τέχνης. Η συγγραφέας του βιβλίου είναι επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ως κάτοχος του MA από το τμήμα Κλασικής Αρχαιολογίας του Ludwig Maximilian Universität Μονάχου, έχει εργαστεί σε μουσεία και εκπαιδευτικούς οργανισμούς, ενώ άρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε εγχώρια και διεθνή επιστημονικά περιοδικά, παράλληλα με τη συμμετοχή της σε συνέδρια.
Έχοντας ως αντικείμενό της την Ιστορία, καθώς και την Ιστοριογραφία της Τέχνης, η Ελένη Γέμτου επιχειρεί με αυτό το σύγγραμμα να καταγράψει την πορεία εξέλιξης της Τέχνης ανά τους αιώνες, όπως αυτή έχει ήδη αποτυπωθεί και κριτικά παρουσιαστεί από προγενέστερους καλλιτέχνες και φιλοσόφους. Με μια εύστοχη αναδρομή από την προσήλωση στα κλασικά πρότυπα ως την Pop Art, διανύει ένα ευρύ φάσμα πολιτικοκοινωνικών αλλαγών και του αντίκτυπού τους όχι μόνο στη διαμόρφωση της Τέχνης, αλλά και στην οπτική των δημιουργών και των κριτών της.
Αναλύοντας τις μεθόδους καταγραφής της Τέχνης και παρουσιάζοντας τις διαφορετικές πρακτικές που υιοθετήθηκαν, γίνονται αντιληπτές οι θεωρίες που αποτέλεσαν θεμέλιο και συνάμα εργαλείο στα χέρια των Ιστορικών. Προσεγγίσεις που βασίζονται σε διαφορετικές ιδεολογίες και αποδεικνύουν τους ξεχωριστούς τρόπους αντίληψης του κόσμου, ο οποίος μορφοποιείται εικαστικά, αρχιτεκτονικά και γλυπτικά.
Υπό το πρίσμα ορισμένων θεωριών, η Τέχνη εκλαμβάνεται ως επιμέρους στοιχείο μιας συνολικής κουλτούρας, τα χαρακτηριστικά της οποίας αποτυπώνει και ταυτόχρονα αντανακλά. Είναι δέσμια των ιστορικών εποχών κατά τις οποίες η ίδια διαμορφώνεται, και όχι τοποθετημένη σε κάποια υπεριστορική σφαίρα. Βασισμένοι σε άλλες ερμηνείες πολλοί Ιστορικοί αντιλαμβάνονται τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα ως προϊόντα αλληλεπίδρασης του εμπνευστή τους με τις κοινωνικές επαναστάσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο προσδιορισμός της Τέχνης ως αποτέλεσμα οικονομικών και ιδεολογικών οριζουσών εκ μέρους της Μαρξιστικής Κριτικής. Πράγματι, τα ανθρώπινα υποκείμενα αποτελούν συνδιαμορφωτές και την ίδια στιγμή θύματα ενός διαρκώς εξελισσόμενου κόσμου, η ταχύτητα του οποίου καταγράφεται στην πορεία της Τέχνης.
Εξίσου ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι συμβολισμοί και η σημειολογία που φέρουν τα έργα τέχνης. Από την προσπάθεια ακριβούς απεικόνισης των μορφών, που επίτασσε η κλασικιστική θεώρηση, οι καλλιτέχνες προχώρησαν σε ένα στάδιο ασυνείδητου συμβολισμού που παρέπεμπε σε μορφές και άυλα στοιχεία θρησκειών, σε μια προσπάθεια να αποδώσουν εικονικά αυτό στο οποίο πίστευαν είτε επρόκειτο για ένα συγκεκριμένο πρόσωπο είτε για τη μορφοποίηση μιας ιδέας. Στην αντίπερα όχθη τίθεται η φιλοσοφία του φορμαλισμού, η οποία συνδέει την πορεία της Τέχνης αποκλειστικά με την εξέλιξη των τεχνοτροπιών.
Η ερμηνεία ενός έργου τέχνης δεν θα πρέπει να περιορίζεται στα στενά όρια μιας συγκεκριμένης ιδεολογίας, αλλά το εκάστοτε έργο να εκλαμβάνεται ως ένα σύνολο στοιχείων που όχι μόνο επηρεάζεται από τις ευρύτερες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές, αλλά επίσης προσδιορίζεται από τον ψυχισμό και τις προσωπικές απόψεις του καλλιτέχνη ως υποκειμένου που βιώνει και ενεργεί εντός ενός συγκεκριμένου πολιτισμικού πλαισίου.
Σε κάθε περίπτωση το σύγγραμμα αυτό καταθέτει ποικίλες ερμηνευτικές προτάσεις για την Ιστοριογραφία της Τέχνης και αναλύει πλήρως τους συμβολισμούς –συνειδητούς ή ασυνείδητους– που αυτή μεταφέρει. Με πίνακες και αγάλματα που κοσμούν το εσωτερικό του, κατορθώνει να οπτικοποιήσει τις ακριβείς περιγραφές του, καθώς και να τις τεκμηριώσει, επικαλούμενο επιστήμονες και φιλοσόφους, οι οποίοι συνέδραμαν με τις θεωρίες τους στην εξέλιξη αυτού του επιστημονικού πεδίου.
Για αυτόν τον λόγο δεν πρόκειται μόνο για ένα εγχείρημα που συνοψίζει –πάντα στηριζόμενο σε ορθολογικές προσεγγίσεις– τις μεθόδους, τα εργαλεία και τα κινήματα της Τέχνης, αλλά περιλαμβάνει συγκεντρωτικά τα ιστορικά πρόσωπα που αποτέλεσαν τους θεμελιωτές της.
