Της Μαρίας Κόλλια,
Είναι ευρέως γνωστό πως στις εμπόλεμες συρράξεις ανά τον κόσμο παρατηρούνται πολλαπλές περιπτώσεις παραβιάσεων των κανόνων που προβλέπονται από το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο, το δίκαιο δηλαδή που καθορίζει τους «κανόνες του πολέμου». Μια κατάφωρη τέτοια παραβίαση είναι η στρατιωτικοποιήση των ανήλικων παιδιών σε τέτοιες περιπτώσεις, κάτι που συναντάται με μεγάλη συχνότητα σε διάφορα μέρη του κόσμου, ακόμα και τη σημερινή εποχή. Υπάρχει ελπίδα στον ορίζοντα για κάποια αλλαγή;
Γιατί τα παιδιά καταλήγουν να στρατεύονται;
Αρχικά, πρέπει να επισημανθεί πως τα παιδιά καταλήγουν να χρησιμοποιούνται από τις ένοπλες δυνάμεις ως πολεμιστές με πολλούς τρόπους. Πολλές φορές, τους εξωθούν σε αυτήν την πράξη με την βία, αφού πρώτα τα έχουν απαγάγει και έχοντας δεχθεί ξυλοδαρμό μέχρι να υποταχθούν, ενώ σε άλλες περιπτώσεις τα ανήλικα παιδιά αποφασίζουν να καταταχθούν στο στράτευμα αυτοβούλως είτε με σκοπό να εξασφαλίσουν τα προς το ζήν για εκείνα και την οικογένειά τους, που διαβιεί σε όρους απόλυτης φτώχειας είτε για να υπερασπισθούν τους εαυτούς τους είτε οδηγούμενοι από ένα συναίσθημα εκδίκησης. Επίσης, σημαντικός αριθμός εξ αυτών δεν χρησιμοποιούνται ως στρατιώτες, αλλά οι ένοπλες δυνάμεις τους δίνουν ρόλο μάγειρα, αχθοφόρου, κατασκόπου ακόμα και αγγελιαφόρου, εφόσον πρόκειται για άτομα υπεράνω πάσης υποψίας από τους αντιπάλους.
Ποιες είναι οι συνέπειες της στράτευσης ανηλίκων;
Δυστυχώς, τα παιδιά-στρατιώτες βιώνουν πολύ δυσάρεστα αυτήν την εμπειρία, καθώς υπόκεινται σε ασυνείδητες μορφές βίας, προτού καν συμμετάσχουν σε κάποια πολεμική μάχη. Επί παραδείγματι, αναγκάζονται να παίρνουν ενεργό ρόλο σε εξαντλητική προπόνηση και τελετές μύησης και έπειτα, όταν έρχεται η ώρα να λάβουν μέρος στη μάχη, θέτουν σε κίνδυνο τη σωματική τους ακεραιότητα και τη ζωή τους. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός οτι υποφέρουν από χρόνιους τραυματισμούς, ακόμα και να χάσουν κάποιο μέλος του σώματός τους για το υπόλοιπο της ζωής της, εκτός βέβαια από τα χρόνια ψυχολογικά τραύματα που κουβαλούν οπωσδήποτε. Τα ανήλικα κορίτσια που παίρνουν ρόλο στις εμπόλεμες συρράξεις, εκτός από τα προαναφερθέντα, ουκ ολίγες φορές γίνονται θύματα και της έμφυλης βίας, η οποία εκδηλώνεται κατά κύριο λόγο με τη μορφή της σεξουαλικής κακοποίησης.
Τι προβλέπει το εν λόγω νομικό πλαίσιο και τι πρωτοβουλίες έχουν παρθεί προς τη στήριξη των δικαιωμάτων των παιδιών;
Το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο απαγορεύει, τόσο βάσει υπογεγραμμένης συνθήκης όσο και εθιμικά, την πρόσληψη και τη χρήση παιδιών κατά τη διάρκεια εχθροπραξιών από οποιοδήποτε μέρος που λαμβάνει μέρος σε αυτές. Για την ακρίβεια, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο θεωρεί τη στρατολόγηση ανηλίκων ως έγκλημα πολέμου και την καταδικάζει σε κάθε περίπτωση.
Σε αυτό το πλαίσιο, έχει συντελεστεί μεγάλη προσπάθεια από πλευράς διάφορων φορέων, έτσι ώστε να συμβάλλουν δραστικά στην εν πράγμασι κατάργηση αυτού του εγκλήματος. Τρανό παράδειγμα αποτελεί η UNICEF η οποία το 2014 λάνσαρε καμπάνια με τίτλο «Παιδιά, όχι στρατιώτες», σε μια απόπειρά της να ευαισθητοποιήσει επί του παρόντος ζητήματος και με απώτερο σκοπό τη συνεργασία των κυβερνητικών φορέων και της διεθνούς κοινότητας για να σταματήσει η στρατολόγηση ανηλίκων.
Η ανταπόκριση που εξέλαβε το εν λόγω εγχείρημα από τα κράτη-μέλη, τα Ηνωμένα Έθνη, τις περιφερειακές οργανώσεις και το ευρύ κοινό ήταν ιδιαίτερα σημαντική. Προς επίρρωσιν αυτού, πρέπει να αναφερθεί πως πλήθος χωρών που βρίσκονται σε εμπόλεμη σύρραξη, όπως το Αφγανιστάν, το Τσαντ, η Μυανμάρ, η Σομαλία, η Υεμένη και το Σουδάν εξέφρασαν την πλήρη υποστήριξή τους, ώστε να γίνουν πράξη οι στόχοι που προέτασσε η πρωτοβουλία αυτή.
Oι καρποί των προσπαθειών αυτών έχουν ευοδωθεί;
Τα νέα φαίνεται να είναι ευχάριστα, καθόσον παρατηρείται και στην πράξη μια κατάργηση της στράτευσης ανηλίκων. Στην Υεμένη, όπου μαίνεται εμφύλιος πόλεμος από το 2015, μετά την παραίτηση της κυβέρνησης του Προέδρου Hadi και την κατάληψη της πρωτεύουσας από τους Σιίτες αντάρτες Houthi, έγινε ένα επιπλέον βήμα προς την πρόοδο. Συγκεκριμένα, την περασμένη Δευτέρα υπογράφηκε Σχέδιο Δράσης που προέβλεπε την παύση προσλήψεων και χρήσης παιδιών στην εμπόλεμη σύρραξη, όπως και η απαγόρευση της δολοφονίας και του ακρωτηριασμού των παιδιών, καθώς και της επίθεσης σε σχολεία και νοσοκομεία. Είναι αναντίρρητο γεγονός πως και η επίσημα αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Υεμένης, που αυτήν τη στιγμή βρίσκεται εξόριστη, είχε προβεί σε παρόμοιου τύπου δεσμεύσεις ενωπίον των Ηνωμένων Εθνών, πριν το 2014.
Συνοψίζοντας, η στράτευση ανηλίκων στις εμπόλεμες συρράξεις αποτελεί μια οδυνηρή πραγματικότητα για όλα τα παιδιά και συνάμα ένα έγκλημα πολέμου, αφού αποτελεί κατάφωρη παραβίαση των κανόνων του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου και των δικαιωμάτων των Παιδιών, προκαλώντας τραύματα ψυχικά και σωματικά σε αυτά. Το θετικό είναι πως έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος προς την κατεύθυνση της κατάργησης της στράτευσης ανηλίκων. Ο δρόμος, όμως, παραμένει μακρύς και δύσβατος και μένει να γίνουν ακόμα πολλά για την πλήρη κατάργηση του θεσμού αυτού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- UN: Yemen’s Houthi rebels agree to stop using child soldiers, Aljazeera News, διαθέσιμο εδώ
- Child recruitment and Use, Children and Armed Conflict-UN, διαθέσιμο εδώ
- Children recruited by armed forces or armed groups, UNICEF, διαθέσιμο εδώ
