Του Χαράλαμπου Μυλωνά,
Η χρήση αναβολικών ουσιών για ιατρικούς, αθλητικούς ή αισθητικούς λόγους δεν αποτελεί σπάνιο φαινόμενο, παρουσιάζοντας, μάλιστα, ανησυχητική αύξηση τον τελευταίο καιρό. Σε ορισμένες περιπτώσεις η πρώτη είναι ευεργετική, όμως σε άλλες μπορεί να αποβεί εξαιρετικά βλαβερή έως και μοιραία.
Ο όρος «αναβολικά στεροειδή» αναφέρεται σε μορφές συνθετικής τεστοστερόνης. Η τεστοστερόνη είναι η κύρια ορμόνη του αρσενικού φύλου. Οι ορμόνες είναι χημικά μόρια τα οποία είναι υπεύθυνα για τον έλεγχο και τον συντονισμό των διαδικασιών του οργανισμού, τόσο σε κυτταρικό όσο και σε επίπεδο ιστού. Τα μόρια αυτά εκκρίνονται από κύτταρα, προκειμένου να ελέγξουν και να κατευθύνουν τη δραστηριότητα άλλων κυττάρων. Θα μπορούσε κανείς να σκεφθεί τις ορμόνες ως τους αγγελιαφόρους του οργανισμού. Η αρμοδιότητά τους είναι να μεταβιβάζουν σήματα από το ένα κύτταρο στο άλλο, εξασφαλίζοντας την ομαλή λειτουργία του οργανισμού. Έτσι, είναι ικανές να ρυθμίζουν, να ελέγχουν και να βοηθούν τον οργανισμό να αντιμετωπίζει καταπονήσεις.
Η τεστοστερόνη είναι υπεύθυνη για την έκφραση αρσενικών χαρακτηριστικών, όπως η ανάπτυξη τριχοφυΐας στο πρόσωπο, η βαθύτερη φωνή και η ανάπτυξη του μυϊκού ιστού. Όπως οι άνδρες διαθέτουν και τις θηλυκές ορμόνες, τα οιστρογόνα, σε μικρότερα επίπεδα, έτσι και οι γυναίκες διαθέτουν και χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης. Ωστόσο, ορισμένα άτομα, άνδρες και γυναίκες, χρησιμοποιούν αναβολικά στεροειδή, προκειμένου να αυξήσουν τη μυϊκή τους μάζα ή να βελτιώσουν τις αθλητικές τους επιδόσεις. Η ποσότητα στεροειδών μπορεί να είναι από δέκα έως και εκατό φορές μεγαλύτερη από αυτή που χρησιμοποιείται για ιατρικούς λόγους. Η χρήση τέτοιων ποσοτήτων χωρίς συνταγή ιατρού είναι επικίνδυνη και παράνομη.
Η άσκοπη και αλόγιστη χρήση αναβολικών στεροειδών μπορεί να επιφέρει πλήθος παρενεργειών. Κάποιες από αυτές μπορεί να εξαφανιστούν με τη διακοπή της χρήσης, ενώ άλλες καθίστανται βλαβερές έως και απειλητικές για τη ζωή. Όσον αφορά τα καρδιακά προβλήματα, η χρήση στεροειδών έχει συνδεθεί με υψηλή αρτηριακή πίεση, θρομβώσεις, καρδιακές προσβολές, εγκεφαλικά επεισόδια και καταστροφή των αρτηριών. Επίσης, αξίζει να αναφερθεί πως η χρήση στεροειδών επηρεάζει και την ψυχολογία, καθώς μπορεί να προκαλέσει επιθετικότητα έως και ψευδαισθήσεις.
Σε ορμονικό επίπεδο και σε ό,τι αφορά τους άνδρες, η χρήση αναβολικών στεροειδών σε υψηλές ποσότητες διαταράσσει την παραγωγή των φυσιολογικών ορμονών στο σώμα. Αυτό είναι πιθανό να προκαλέσει γυναικομαστία, σμίκρυνση και καρκίνο των όρχεων και μειωμένη παραγωγή σπερματοζωαρίων στους άνδρες και σμίκρυνση των μαστών και βάθυνση της φωνής στις γυναίκες. Τέλος, η χρήση στεροειδών από εφήβους επηρεάζει την ανάπτυξη του εγκεφάλου και είναι δυνατόν να επιφέρει επιθετικότητα, ακόμη και μετά τη διακοπή της χρήσης, κάτι το οποίο δεν έχει παρατηρηθεί σε ενήλικα άτομα.
Πολύ εντυπωσιακό αποτελεί το στοιχείο ότι τα αναβολικά στεροειδή μπορούν να επηρεάσουν το ανθρώπινο DNA και να προκαλέσουν μέχρι και καρκίνο. Μέσα στον πυρήνα του κυττάρου, η τεστοστερόνη συνδέεται με συγκεκριμένα τμήματα του DNA. Έτσι, επηρεάζονται συγκεκριμένα κάθε φορά γονίδια, οδηγώντας στην παραγωγή ή μη πρωτεϊνών. Η χρήση αναβολικών μπορεί να επηρεάσει αυτήν τη ρύθμιση έκφρασης γονιδίων και να επιφέρει μεταλλάξεις στο DNA και ανεξέλεγκτη κυτταρική διαίρεση, οδηγώντας στην ανάπτυξη καρκίνου.
Ένα πολύ καίριο ερώτημα που προκύπτει είναι το αν τα αναβολικά στεροειδή προκαλούν εθισμό. Ορισμένοι χρήστες αναβολικών ουσιών είναι πιθανό να εμφανίσουν διαταραχή στη χρήση των στεροειδών. Αυτή χαρακτηρίζεται από συνέχιση της χρήσης των ουσιών, παρά τα εμφανή σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα που δημιουργεί και τα οποία αναφέρθηκαν παραπάνω. Επίσης, οι χρήστες αναβολικών ουσιών ενδέχεται να αμελήσουν σημαντικές δραστηριότητες της καθημερινότητάς τους, με τον φόβο να μην εγκαταλείψουν το αυστηρό πρόγραμμα διατροφής και γυμναστικής ή να μην τους επιτραπεί η χρήση στεροειδών ουσιών. Περίπου το 32% των χρηστών αναβολικών ουσιών εμφανίζει εξάρτηση. Αυτή μπορεί να επιφέρει προβλήματα όπως η κατάθλιψη, η οποία μπορεί να οδηγήσει μέχρι και στην αυτοκτονία.
Ωστόσο, τα αναβολικά στεροειδή μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για ιατρικούς λόγους. Για παράδειγμα, άτομα που έχουν χάσει βάρος εξαιτίας κάποιας βαριάς αρρώστιας ή κάποιου σοβαρού τραυματισμού μπορούν να χρησιμοποιήσουν αναβολικά στεροειδή, κατόπιν ιατρικής συνταγογράφησης. Επιπλέον, τα αναβολικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για τη θεραπεία συγκεκριμένων τύπων καρκίνου του μαστού, αναιμίας και κληρονομικού αγγειοοιδήματος. Επίσης, χρήση αναβολικών στεροειδών για ιατρικούς λόγους μπορεί να γίνει και στην περίπτωση της καθυστερημένης εμφάνισης της ήβης.
Πολλοί από τους χρήστες αναβολικών ουσιών έχουν λανθασμένη αντίληψη για τις επιδράσεις των τελευταίων στον οργανισμό και παρασύρονται από διηγήσεις άλλων χρηστών. Το φαινόμενο παρατηρείται ιδιαίτερα στους νέους και εφήβους. Γι’ αυτό, λοιπόν, είναι σημαντικό να υφίσταται ακριβής ενημέρωση για τις συγκεκριμένες ουσίες και να τονίζονται οι επιπλοκές από την αλόγιστη χρήση τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Reginald H. Garrett, Charles M. Grisham, Βιοχημεία, 6η αμερικανική έκδοση, Utopia Εκδόσεις Μ. ΕΠΕ, Αθήνα, 2019
- Anabolic Steroids, medlineplus.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Adverse Effects of Anabolic-Androgenic Steroids: A Literature Review, ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Content Background: Steroids Alter Genetic Function?, sites.duke.edu. Διαθέσιμο εδώ
- Steroids and Other Appearance and Performance Enhancing Drugs (APEDs) Research Report, nida.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Anabolic Steroid (Oral Route, Parenteral Route), mayoclinic.org. Διαθέσιμο εδώ
