Της Δήμητρας Τσατζαλή,
Το ταξίδι μέσα από τον μύθο, αυτή τη φορά μας οδηγεί στα γεγονότα μετά τη θυσία της Ιφιγένειας. Όπως ξέρουμε, η Ιφιγένεια με την παρέμβαση της θεάς Αρτέμιδος οδηγήθηκε στη χώρα των Ταύρων, όπου κι έγινε ιέρεια. Ο πόλεμος στην Τροία τελείωσε με τη νίκη των Ελλήνων. Οι ήρωες, όμως, δεν είχαν τόσο μεγάλη τύχη στην επιστροφή στην πατρίδα όσο στον πόλεμο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο νόστος του Οδυσσέα, ο οποίος πέρασε όλα τα δεινά μέχρι να φτάσει στην Ιθάκη και να αντιμετωπίσει εκεί τους μνηστήρες της Πηνελόπης.
Ποιος, όμως, περίμενε να θανατωθεί από την ίδια του τη σύζυγο την ώρα που έκανε μπάνιο; Φυσικά δεν είναι άλλος από τον Αγαμέμνονα. Οι θεοί ήταν μαζί του στον Τρωικό Πόλεμο, κάτι που τον έκανε νικητή. Τα προβλήματά του, ωστόσο, ξεκίνησαν νωρίς. Άργησε να λάβει μέρος το ταξίδι επιστροφής του, καθώς προσπαθούσε να εξιλεωθεί στη θεά Αθηνά, επειδή είχαν καταστρέψει οι Αχαιοί λατρευτικούς ναούς. Όταν τελικά κατάφερε να φύγει, πήγε μέχρι την Τένεδο και από εκεί για Εύβοια. Κι εδώ αρχίζουν οι κακουχίες. Πολλοί Έλληνες πέθαναν στον Καφηρέα, διότι βούλιαξαν τα πλοία και κατέληξαν στον πάτο της θάλασσας. Σώθηκε με την παρέμβαση της Ήρας, η οποία τον έστειλε με την εύνοιά της στην πατρίδα του τις Μυκήνες.
Εκεί, θα συναντήσει τον Θυέστη και τον γιο του και ξάδερφο του Αγαμέμνονα, τον Αίγισθο. Ο τελευταίος είχε ερωμένη του τη γυναίκα του Αγαμέμνονα, την Κλυταιμνήστρα. Ο Αίγισθος τον κάλεσε για δείπνο, δίχως να έχει γνώση ο Αγαμέμνων των πραγμάτων. Εκεί, δολοφόνησε 20 ακολούθους του και η γυναίκα του τον σκότωσε στο λουτρό. Υπάρχει μία εκδοχή, η οποία υποστηρίζει ότι, η Κλυταιμνήστρα τον σκότωσε κι όχι ο Αίγισθος είτε με μαχαίρι, είτε με τσεκούρι, είτε τον έδεσε και έσφιξε με ένα ένδυμα που ήταν ραμμένο. Στην τραγωδία της Ηλέκτρας αναφέρεται ότι, η μητέρα της δολοφόνησε βάναυσα τον πατέρα της και αφού το έκανε, μετά σκούπισε τα αίματα με τα μαλλιά του ανδρός της.
Η απορία είναι κοινή σε όλους. Για ποιο λόγο προέβησαν στους θανάτους οι δύο ερωμένοι; Δύο απαντήσεις δίνονται. Ο Αίγισθος ήθελε να εκδικηθεί το γένος των Ατρειδών. Μία μικρή παρένθεση για να μάθετε από πού προήλθε το κίνητρο. Ο Ατρέας είχε σκοτώσει τα παιδιά του αδερφού του Θυέστη, επειδή είχε συνάψει παράνομη σχέση με τη γυναίκα του και του τα σέρβιρε ψημένα στο τραπέζι ως φαγητό. Ο Θυέστης τον εκδικήθηκε, κάνοντας παιδί με την ίδια την κόρη του, την Πελοπία. Αυτό το παιδί ήταν ο Αίγισθος. Ένας χρησμός είχε αποκαλύψει στον Θυέστη ότι, αν συνέβαιναν έτσι τα πράγματα, θα έπαιρνε τον θρόνο από τον Ατρέα.
Άλλη αιτία δολοφονίας αποδίδεται στα κίνητρα της Κλυταιμνήστρας. Γιατί κατέστρωσε το σχέδιο αυτή και ποιος ο λόγος; Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε ότι το έκανε επειδή είχε θυμό μέσα της, ύστερα από τη θυσία της κόρης της. Βέβαια, σύγχρονες αναλύσεις υπογραμμίζουν ότι η πράξη αυτή στόχευε στην παραμονή της Κλυταιμνήστρας στην εξουσία. Ήθελε δηλαδή να επικρατήσει η μητριαρχία. Εκτός από αυτό, ίσως ένιωσε την ασέβεια του ανδρός της, ο οποίος έφερε μαζί του και την αιχμάλωτη και ερωμένη του Κασσάνδρα, η οποία ήταν μάντισσα.
Η Κλυταιμνήστρα και ο Αγαμέμνων, όμως, εκτός από την Ιφιγένεια είχαν κι άλλα παιδιά. Την Ηλέκτρα, τον Ορέστη και την Χρυσοθέμιδα. Τα δύο πρώτα ενήργησαν μετά τον θάνατο του πατέρα τους. Περισσότερο βέβαια ο Ορέστης. Πρώτα από όλα ας δούμε πώς ήταν τα παιδικά χρόνια του Ορέστη. Στη νηπιακή του ηλικία βρισκόταν στη Φωκίδα, όπου και ανατράφηκε. Σύμφωνα με τον 11ο Πυθιόνικο του Πινδάρου (στ. 16-37), ο Ορέστης οφείλει τη σωτηρία του στην πιστή τροφό του, την Αρσινόη. Η τελευταία κατάφερε να τον απομακρύνει από τη σκηνή του φόνου του Αγαμέμνονα και της Κασσάνδρας κι έπειτα τον έστειλε στον Στρόφιο, βασιλιά της Φωκίδας. Ο Απόλλωνας έδωσε τη διαταγή στον Ορέστη να εκδικηθεί για τον θάνατο του πατέρα του, ενώ σύμφωνα με άλλες εκδοχές η Ηλέκτρα υπήρξε το άτομο που τον παρακίνησε.
Ας παρακολουθήσουμε τον τρόπο, με τον οποίο οδηγήθηκε στο έγκλημα. Εμφανίστηκε ως απεσταλμένος του Στρόφιου στο παλάτι, έτσι ώστε να απαγγείλει τον υποτιθέμενο θάνατό του. Ρωτάει σε ποιο μέρος θα ήταν καλό να μεταφερθεί η στάχτη του νεκρού στο Άργος ή στην Κίρρα Φωκίδας. Η μητέρα του, η οποία μετά από αυτό απαλλάχτηκε από τον φόβο εκδίκησης του γιου της για τον χαμό του πατέρα του, καλεί ξανά πίσω στο παλάτι τον Αίγισθο. Μόλις έγινε αυτό, άρπαξε την ευκαιρία ο Ορέστης και τον δολοφόνησε. Η μητέρα του άκουσε τις κραυγές του σκοτωμένου και έτρεξε να δει έχοντας στο χέρι της ένα σπαθί. Γύρισε το βλέμμα του και σήκωσε το μαχαίρι για να σκοτώσει και την ίδια, αλλά αυτή του έδειξε τον μαστό της, με τον οποίο τον τάιζε, όταν ήταν μωρό. Επικαλέστηκε, δηλαδή, την ιδιότητα της μητέρας. Ο Πυλάδης δεν δίστασε, όμως, να του υπενθυμίσει τις πράξεις της μητρός του και τη θεϊκή διαταγή που του είχε αναθέσει ο Απόλλων. Σύμφωνα με την εκδοχή του Ευριπίδη, ο Ορέστης σκότωσε τον Αίγισθο τη στιγμή που αυτός προσέφερε θυσία στις Νύμφες στον κήπο του. Μετά από το περιστατικό αυτό, οι φύλακες του βασιλιά δίσταζαν να κινηθούν εναντίον του δολοφόνου Ορέστη, καθώς αυτός ήταν γιος του Αγαμέμνονα.
Μετά από αυτό το στυγερό έγκλημα, ο ήρωας δεν σταματά να υποφέρει από τύψεις, τις γνωστές ως Ερινύες. Όταν έφτασε στην Τροιζήνα, τιμωρημένος από τον Απόλλωνα με ένα χρόνο εξορία, αφού παρέμεινε αρκετές μέρες σε μία σκηνή μπροστά από το ιερό του θεού, καθάρθηκε από τους Τροιζήνιους με νερό από την πηγή του Ιπποκρήνη, πάνω στον Ιερό Βράχο. Αυτός ήταν ο μοναδικός τρόπος που θα του έδινε τη δυνατότητα να μπαίνει στα σπίτια τους. Με την Ιφιγένεια στην Ταυρίδα ο Ευριπίδης προσθέτει ένα ακόμη κεφάλαιο στη διαδικασία θεραπείας του Ορέστη από την τρέλα των ενοχών. Σύμφωνα με χρησμό που έλαβε ο Ορέστης, θα έπρεπε να φέρει το άγαλμα της θεάς Άρτεμις από την Ταυρίδα. Πυλάδης και Ορέστης φυλακίστηκαν, προκειμένου να θυσιαστούν στη θεά. Ιέρεια, όμως, εκεί ήταν η Ιφιγένεια. Αυτή βρήκε την ευκαιρία να ρωτήσει τους δύο ξένους για την πατρίδα της και έτσι να αναγνωριστούν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
