Του Δημήτρη Άγα,
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και συγκεκριμένα από τις 8 Σεπτεμβρίου του 1941 έως τις 27 Ιανουαρίου του 1944 το Leningrad, που αποτελούσε το κύριο βιομηχανικό κέντρο της Σοβιετικής Ένωσης, χτυπήθηκε ανελέητα από τους Γερμανούς, σε μια πολιορκία που διήρκησε 872 ημέρες. Οι θάνατοι Σοβιετικών πολιτών, αλλά και στρατιωτών πλησίασαν το ένα εκατομμύριο, η ηρωική τους, όμως, αντίσταση κράτησε το Leningrad σε σοβιετικά χέρια και τους έδωσε την ώθηση για την αντεπίθεση που τους οδήγησε μέχρι την κατάληψη του Βερολίνου.
Το Leningrad, πριν την ίδρυση και μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης ονομαζόταν Πετρούπολη, εκ του Μεγάλου Πέτρου, πρώην αυτοκράτορα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, της οποίας ήταν πρωτεύουσα μέχρι τη διάλυσή της το 1917. Σε αυτή την πόλη, έμελλε να γίνει η πιο θανατηφόρα πολιορκία της ιστορίας τόσο λόγω των θυμάτων όσο και λόγω της διάρκειάς της. Για να γίνει πιο κατανοητό το μέγεθος της καταστροφής, στο Leningrad πέθαναν οι τετραπλάσιοι άνθρωποι απ’ ότι στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι μαζί μετά τη ρίψη της ατομικής βόμβας από τους Αμερικανούς.
Οι Ναζί έθεσαν σε εφαρμογή την «Επιχείρηση Barbarossa», εισβάλλοντας στη Ρωσία στις 22 Ιουνίου του 1941 και μέχρι να επιτεθούν στο Leningrad τρεις μήνες μετά, ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού της πόλης είχε εγκαταλείψει τις εστίες του και είχε μετακινηθεί σε άλλες πόλεις της Σοβιετικής Ένωσης. Πιο συγκεκριμένα, από τα περίπου τρία εκατομμύρια κατοίκους, το μισό εκατομμύριο μετακινήθηκε, ενώ τα υπόλοιπα 2,5 εκατομμύρια, ανάμεσά τους και 400.000 παιδιά, έμειναν εγκλωβισμένοι στην πόλη.
Οι διαθέσιμες τροφές αρκούσαν για σχεδόν δύο μήνες, ώστε να τραφούν όλα αυτά τα στόματα, με καθημερινή κατανάλωση ανά άτομο 125 γραμμάρια ψωμί κατά τους πρώτους μήνες της πολιορκίας. Η έλλειψη τροφής οδήγησε τους πολίτες να στραφούν ακόμα και στον κανιβαλισμό, για να μπορέσουν να επιβιώσουν. Ταυτόχρονα, οι Σοβιετικοί είχαν σχεδόν περικυκλωθεί από τους εχθρούς τους. Από τα δυτικά και τα νότια επιτίθονταν οι Γερμανοί, οι οποίοι είχαν ανακόψει τον σοβιετικό ανεφοδιασμό, ενώ από τα βόρεια έρχονταν οι Φινλανδοί, μέσω του Καρελιανού ισθμού, τον οποίον είχαν καταλάβει κατά τη διάρκεια του Ρώσο – Φινλανδικού πολέμου του 1939–40. Έτσι, ο ανεφοδιασμός των πολιτών μπορούσε να γίνει μόνο από τα ανατολικά και συγκεκριμένα από τη λίμνη Ladoga, αλλά και αυτός σε περιορισμένο βαθμό. Ο ανεφοδιασμός αυτός, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι με το πέρασμα του καιρού οι ζωές που έπρεπε να τραφούν μειώνονταν, λόγω των υπεράριθμων θανάτων από ασιτία, έδωσε παράταση ζωής στους υπόλοιπους πολίτες. Έτσι, ενώ οι Ναζί ανέμεναν να έχουν κατακτήσει το Leningrad σε κάτι περισσότερο από δύο μήνες, τελικά χρειάστηκαν σχεδόν 2,5 χρόνια, ώστε όχι απλά να μην έχουν επιτύχει την κατάληψη της πόλης, αλλά και να εκδιώκονται από τα περίχωρά της.
Ο χειμώνας του 1941–42, ήταν ένας από τους πιο δύσκολους ακόμα και για τα ρωσικά δεδομένα, καθώς η θερμοκρασία έφτανε συχνά στους -30 βαθμούς Κελσίου και σε συνδυασμό με την πείνα, χάνονταν πάνω από 100.000 ζωές κατά τους μήνες εκείνους. Αυτή ονομάστηκε «ηρωική περίοδος», λόγω των ζωών που χάθηκαν και εν τέλει θυσιάστηκαν, ώστε το μοίρασμα της τροφής να γίνεται καλύτερα στο μέλλον στους λιγότερους που επέζησαν. Από το 1943 τα πράγματα καλυτέρεψαν, όταν οι Σοβιετικές δυνάμεις έσπασαν, εν μέρει, τον γερμανικό κλοιό και διάνοιξαν καλύτερες οδούς ανεφοδιασμού. Αυτό τους βοήθησε να αντέξουν και να ανακτήσουν δυνάμεις, ώστε να ξεκινήσουν την αντεπίθεσή τους, που οδήγησε στην υποχώρηση των γερμανικών δυνάμεων στις αρχές του 1944.
Συνολικά, υπολογίζεται ότι έχασαν τη ζωή τους περίπου 700.000 έως 1.000.000 άνθρωποι, δηλαδή σχεδόν το ένα τρίτο του αρχικού πληθυσμού της πόλης. Πρόκειται για μια πολιορκία, που ανάλογη δεν έχουμε δει στην ιστορία, όμως ποτέ δεν πήρε τη δημοσιότητα που της αναλογούσε. Η ιστορία θα ήταν διαφορετική, εάν το είχε καταλάβει, διότι θα είχε πάρει υπό την κατοχή του το σημαντικό αυτό βιομηχανικό κέντρο, που αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη ρωσική πόλη και θα του άνοιγε το δρόμο για την κατάληψη και άλλων ρωσικών μεγαλουπόλεων. Άλλες μάχες, λιγότερο θανατηφόρες, όπως αυτή του Stalingrad και αυτή της Μόσχας, έμειναν στην ιστορία πολύ περισσότερο, όμως η συμβολή της σοβιετικής νίκης στο Leningrad είναι τεράστια για την έκβαση του πολέμου και οφείλεται στη μαχητικότητα του λαού, που άντεξε τις δύσκολες συνθήκες και αναδείχτηκε νικητής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Reid, Anna (2012), Leningrad: The Epic Siege of World War II, 1941-1944, New York: Walker & Co.
- History.com, Siege of Leningrad begins, διαθέσιμο εδώ
