Της Άννας-Νικολέτας Γρίβα,
Κάρολος Δαρβίνος. Ένα όνομα άρρηκτα συνδεδεμένο – και δικαίως – με την επιστήμη της Εξελικτικής Βιολογίας. Παρ’ όλα αυτά, η επιστημονική συνεισφορά του Δαρβίνου δεν περιορίζεται στη θεωρητική μελέτη της προέλευσης της ζωής στη γη, αλλά έχει και πληθώρα πρακτικών εφαρμογών, με ιδιαίτερα κρίσιμη μεταξύ αυτών την Εξελικτική Ιατρική.
Η Εξελικτική Ιατρική, ή αλλιώς Δαρβινική Ιατρική, αποτελεί ακαδημαϊκό κλάδο που αξιοποιεί τις αρχές της εξελικτικής θεωρίας, προκειμένου να βοηθήσει στην περαιτέρω κατανόηση της ανθρώπινης υγείας και ασθένειας τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Σε αντίθεση με το μεγαλύτερο μέρος της Κλινικής Ιατρικής που εστιάζει στην αναζήτηση άμεσων αιτιών πίσω από τις νόσους και παθοφυσιολογικών μηχανισμών, η Εξελικτική Ιατρική δίνει έμφαση στο πώς και για ποιον λόγο εμφανίστηκαν ορισμένα χαρακτηριστικά στον άνθρωπο, και με ποιον τρόπο αυτά αυξάνουν ή μειώνουν τον κίνδυνο ασθένειας.
Ακόμη, η Ιατρική, μέσω της εξελικτικής σκοπιάς, εξετάζει και οικολογικούς παράγοντες, και συγκεκριμένα τη θέση του ατόμου στην κοινωνία και στο ευρύτερο περιβάλλον, και τη σχέση του με άλλους οργανισμούς, όπως οι μικροοργανισμοί, τα παράσιτα, και οποιοδήποτε παθογόνο.
Κύρια αρχή της Εξελικτικής Ιατρικής αποτελεί το γεγονός ότι η φυσική επιλογή δρα με σκοπό τη βελτιστοποίηση της αναπαραγωγικής ικανότητας, που δεν ταυτίζεται πάντοτε με τη βελτιστοποίηση της υγείας ή της μακροζωίας. Έτσι, καθώς ο άνθρωπος τους τελευταίους αιώνες έχει καταφέρει να αυξήσει τη μέση διάρκεια ζωής του είδους, έχει παράλληλα οδηγηθεί στην αύξηση της εμφάνισης ασθενειών σε ηλικίες μετά την αναπαραγωγική.
Άλλο χαρακτηριστικό του επιστημονικού αυτού κλάδου είναι η αναγνώριση του ρόλου της κοινωνικής εξέλιξης και της τεχνολογίας στη μεταβολή του περιβάλλοντος όπου διαβιούν οι σημερινοί άνθρωποι, με αρνητικές σε πολλές περιπτώσεις συνέπειες για την υγεία του ανθρώπου, που οφείλονται στην αναντιστοιχία μεταξύ περιβάλλοντος και όχι αρκετά εξελιγμένου, για το περιβάλλον αυτό, ανθρώπινου σώματος.
Η επιλογή μπορεί να προκύψει όχι μόνο σε επίπεδο ολόκληρου οργανισμού, αλλά και σε επίπεδο κυτταρικού κλώνου, με αποτέλεσμα οι αρχές της εξέλιξης να διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην έρευνα, με σκοπό την κατανόηση της εξέλιξης του καρκίνου στο σώμα.
Επιπλέον, αν και ακόμη αμφιλεγόμενη θεώρηση, εξαιτίας της έλλειψης πειραμάτων που την αποδεικνύουν, η εξελικτική θεωρία θα μπορούσε να συνεισφέρει στην πρόοδο της Ιατρικής, συμβάλλοντας στην κατανόηση της προέλευσης της ανθρώπινης συμπεριφοράς, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, και κατά συνέπεια την κατανόηση ψυχιατρικής συμπτωματολογίας.
Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η εξελικτική ιστορία συμβάλλει και στην αύξηση της πιθανότητας ασθένειας, εξαιτίας ανατομικών και βιοχημικών ιχνών και καταλοίπων, όπως η σκωληκοειδής απόφυση ή η έλλειψη του γονιδίου για τη σύνθεση ασκορβικού οξέος (βιταμίνης C), αλλά και εξαιτίας της εξέλιξης μηχανισμών άμυνας, που σε ορισμένες περιπτώσεις υπερλειτουργούν, προκαλώντας προβλήματα, όπως ορισμένες αυτοάνοσες ασθένειες.
Επομένως, η βαθιά γνώση των εξελικτικών μηχανισμών επιτρέπει στους ιατρούς να κατανοήσουν καλύτερα την ανθρώπινη υγεία, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και παράγοντες κυτταρικής βιολογίας, φυσιολογίας και ανατομίας.
Υπάρχουν όμως συγκεκριμένα παραδείγματα ασθενειών, η κατανόηση και αντιμετώπιση των οποίων στηρίζεται στην εξελικτική θεώρηση των νοσημάτων; Η αλήθεια είναι πως υπάρχει πληθώρα τέτοιου είδους νοσημάτων, με χαρακτηριστικότερα τον διαβήτη τύπου ΙΙ, στην εμφάνιση του οποίου διαδραματίζουν ρόλο και περιβαλλοντικοί παράγοντες, τη δρεπανοκυτταρική αναιμία που εμφανίζεται στους ανθρώπους οι οποίοι φέρουν δύο αντίγραφα ενός μεταλλαγμένου γονιδίου, και τη δυσανεξία στη λακτόζη, που σχετίζεται με την έλλειψη γονιδίου σε ανθρώπους με προγόνους που δεν άρμεγαν συχνά εξημερωμένα ζώα.
Γίνεται, λοιπόν, εμφανές από τα παραπάνω το γεγονός ότι η εξελικτική θεωρία δεν είναι απλώς μια ενδιαφέρουσα θεωρία, με μοναδικό στόχο την απόδοση μιας εξήγησης πίσω από την εμφάνιση και την εξέλιξη τη ζωής στον πλανήτη, αλλά αποτελεί ταυτόχρονα και εξαιρετικά κρίσιμο εργαλείο για τη σύγχρονη Ιατρική, και συνεπώς για τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας στο μέλλον.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Evolutionary Medicine, oxfordbibliographies.com. Διαθέσιμο εδώ
- Evolutionary medicine looks to our early human ancestors for insight into conditions like diabetes, phys.org. Διαθέσιμο εδώ
