Της Κατερίνας Μακράκη,
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που τείνουν να μπερδεύουν τις έννοιες ενός κράτους πρόνοιας με ένα κοινωνικό κράτος. Οι όροι «κράτος πρόνοιας» και «κοινωνικό κράτος» χρησιμοποιούνται συχνά ως ταυτόσημοι, όμως είναι ορθότερο να αναδεικνύεται το διαφορετικό εννοιολογικό τους περιεχόμενο. Το κράτος πρόνοιας αποτελεί εκείνη τη μορφή κράτους που συμπεριλαμβάνει μεταξύ των θεμελιωδών σκοπών του την αρχή της κοινωνικής δικαιοσύνης και παρεμβαίνει στον οικονομικό χώρο, προκειμένου να αναδιανείμει στους πολίτες ένα μερίδιο του εθνικού εισοδήματος και να εγγυηθεί ένα ελάχιστο επίπεδο αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης.
Από την άλλη πλευρά, το κοινωνικό κράτος αποτελεί ένα υποσύνολο, μια συγκεκριμένη μορφή θεσμικής οργάνωσης του κράτους πρόνοιας που αναπτύχθηκε ιδίως σε χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης και συναρτάται με ιδιαίτερα οργανωτικά και κανονιστικά χαρακτηριστικά. Δόκιμη εμφανίζεται η προσέγγισή του ως έννοια γένους έναντι του όρου κοινωνικό κράτος, ο οποίος εκφράζει μια συγκεκριμένη συνταγματική, νομοθετική και διοικητική – οργανωτική τυποποίηση των παροχικών και ρυθμιστικών μηχανισμών του κράτους.
Η κοινωνική πρόνοια, ως έννοια, περιλαμβάνεται από τέσσερα στοιχεία. Κάθε συστηματική –κρατική ή μη– κοινωνική δραστηριότητα και παροχή υλική ή ηθική, άμεσο ή έμμεσο, και τη χρησιμοποίηση για αυτό επιστημονικών μεθόδων και τεχνικής. Τη βοήθεια και προστασία ορισμένων κοινωνικών ομάδων ή ατόμων που δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες τους – υλικές, ψυχολογικές, πνευματικές, ηθικές και κοινωνικές. Και τέλος, τον μακρινό στόχο της κοινωνικής ασφάλειας, την απελευθέρωση, δηλαδή, των ατόμων από τις ανθρώπινες ανάγκες και προβλήματα, για την ευτυχία των ίδιων και της κοινωνίας.
Τα μέτρα της κοινωνικής πρόνοιας μπορούν να αναφέρονται στους τομείς υγιεινής, της εκπαίδευσης, της ηθικής και της οικονομίας μιας χώρας. Ο θεσμός της κοινωνικής ασφάλειας κατοχυρώθηκε σε διεθνές επίπεδο με την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που ψηφίστηκε από τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών το 1948. Η κοινωνική ασφάλεια ρυθμίζεται ως ένα αυτοτελές δικαίωμα κάθε ανθρώπου.
Όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, σε γενικές γραμμές, αντιμετωπίζουν τους ίδιους κινδύνους, τις ίδιες ανάγκες και επιλογές. Είναι γεγονός ότι παντού διαπιστώνεται μία αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων. Η ικανότητα των συστημάτων πρόνοιας να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τους νέους κινδύνους διαφέρει εξαιτίας των εσωτερικών πλεονεκτημάτων και αδυναμιών τους. Στην Ευρώπη, έχουμε διαφορετικά μοντέλα ανά τόπους που αφορούν τις σκανδιναβικές χώρες, το Ηνωμένο Βασίλειο – Ιρλανδία και Ελβετία, Ηπειρωτική Ευρώπη και Μεσογειακές χώρες.
Στις μεσογειακές χώρες, όπου συγκαταλέγεται και η Ελλάδα, υπάρχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά, από πολιτιστική, οικονομική και κοινωνική άποψη. Η έμφαση δίνεται στην κάλυψη αναγκών μέσω της οικογένειας, της φιλανθρωπίας και της κοινότητας. Οι γυναίκες παρέχουν υπηρεσίες, οι οποίες σε άλλες χώρες παρέχονται από τις κοινωνικές υπηρεσίες. Οι υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας είναι περιορισμένες και αυτό οφείλεται κατά ένα μεγάλο μέρος στο πατερναλιστικό μοντέλο που χαρακτηρίζει τις νότιες χώρες, λόγω της έμφασης που δόθηκε στην πατριαρχική δομή της οικογένειας και τη θέση της γυναίκας μέσα στο σπίτι και όχι στην αγορά εργασίας.
Η κοινωνική εργασία είναι μία σύγχρονη κοινωνική επιστήμη και ένα επάγγελμα που επιδιώκει την κοινωνική δικαιοσύνη και την κοινωνική πρόνοια. Οι κοινωνικοί λειτουργοί και οι κοινωνικές υπηρεσίες διαδραματίζουν έναν ουσιαστικό ρόλο, προσφέροντας υλική και ψυχοκοινωνική υποστήριξη. Πρέπει να αναδειχθεί η αναγκαιότητα και η σημαντικότητα του ρόλου των κοινωνικών λειτουργών σε ένα σύγχρονο κράτος πρόνοιας, αλλά και να ληφθεί υπόψη ο καθοριστικός ρόλος που έχουν.
Όταν υπάρχει μία καταγγελία περιστατικού, για άτομο ή ομάδα που βρίσκεται σε ανάγκη, ο εκάστοτε κοινωνικός λειτουργός είναι αυτός που θα κληθεί να εξετάσει το γεγονός και να εκφράσει τη γνώμη του για το αν η καταγγελία ευσταθεί. Αυτός είναι ένας λόγος, για τον οποίο θα ήταν καλό να υπάρχει συνέπεια στις καταγγελίες που γίνονται, αλλά και αυξηθούν οι έλεγχοι, ώστε να μιλάμε για πρόληψη και όχι αντιμετώπιση περιστατικών. Υπάρχουν φορές, που κάποια πράγματα είναι πάνω από τις δυνάμεις μας και δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε αυτόνομα. Για αυτό, όμως, υπάρχει –και θα έπρεπε να υπάρχει– ακόμα πιο εξελιγμένο ένα κράτος πρόνοιας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Σε τι διαφέρει το κράτος πρόνοιας από το κοινωνικό κράτος;, syntagmawatch.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Κοινωνικό κράτος και κοινωνική πολιτική πριν και μετά την εφαρμογή των μνημονιακών πολιτικών», πτυχιακή εργασία των Παναγιώτης Τσέλιος, Ανδρέας Μιχαλιώτης και Ευστράτιος Λαμπρόπουλος, repository.library.teiwest.gr, διαθέσιμο εδώ
