Της Χρυσούλας Παχή,
Από την αρχή της σύλληψης μέχρι και τον τοκετό, το σώμα της γυναίκας αρχίζει και προσαρμόζεται αναλόγως, για να καλύψει τις ανάγκες του εμβρύου. Σε αυτές τις προσαρμογές εμπεριέχεται και η ανάπτυξη ενός προσωρινού οργάνου, του πλακούντα.
Ως πλακούντα ορίζουμε τον ωοειδή σπογγώδη μορφολογικό σχηματισμό της μήτρας των θηλαστικών, από τον οποίο το έμβρυο προσλαμβάνει τα θρεπτικά συστατικά και το οξυγόνο.
Ανατομικά αποτελείται από δύο πλευρές, τη μητρική, που προσκολλάται πάνω στη μήτρα, και την εμβρυϊκή, στο όριο της οποίας είναι προσαρτημένη μια μεμβράνη, που περικλείει το έμβρυο. Αποτελείται από πολλούς ιστούς, μέσα σε αυτούς και το άμνιο. Στο κέντρο της εμβρυϊκής πλευράς βρίσκεται ο ομφάλιος λώρος, μέσω του οποίου τα ομφαλικά αγγεία (δύο αρτηρίες και μια φλέβα) οδεύουν προς το έμβρυο. Ο ομφάλιος λώρος στο τελευταίο τρίμηνο της κύησης, φτάνει μέχρι και τα 50 εκατοστά σε μήκος.
Το όργανο αυτό βοηθά στην επικοινωνία της μητέρας με το έμβρυο, χωρίς όμως να έρχεται σε επαφή το μητρικό κυκλοφορικό σύστημα με το εμβρυϊκό.
Μέσω της αγγείωσης του ομφάλιου λώρου και της μητρικής πλευράς του πλακούντα, το έμβρυο απορροφά θρεπτικά συστατικά, ορμόνες, λεμφοκύτταρα και οξυγόνο. Από την εμβρυϊκή πλευρά και πάλι μέσω του ομφάλιου λώρου, το έμβρυο αποβάλλει ουσίες όπως η κρεατινίνη και η ουρία, μαζί με διοξείδιο του άνθρακα, τα οποία περνούν στην κυκλοφορία της μητέρας.
Συνεπώς, το έμβρυο χρησιμοποιεί τον πλακούντα όχι μόνο ως τρόπο αιμάτωσης και οξυγόνωσης, αλλά και ως τρόπο μεταβολισμού. Για αυτό και προτείνεται στις γυναίκες να μην καταναλώνουν αλκοόλ, νικοτίνη και άλλες ουσίες, διότι έχουν την ικανότητα να παραμένουν στην κυκλοφορία του εμβρύου, αφού το ίδιο δε μπορεί να τις μεταβολίσει από μόνο του, προκαλώντας πολλές φορές ανεπανόρθωτη ζημιά στην ανάπτυξή του.
Ο πλακούντας αρχίζει να αναπτύσσεται, αφότου η βλαστοκύστη (το ζυγωτό που έχει διαιρεθεί αρκετές φορές) προσκολληθεί στο ενδομήτριο, γνωστό ως στάδιο της εμφύτευσης. Αυτή η διαδικασία γίνεται περίπου 7 με 8 ημέρες μετά τη γονιμοποίηση του ώριμου ωαρίου.
Ο ώριμος πλακούντας έχει διάμετρο 15 – 18 εκατοστά και ζυγίζει, περίπου, 450 γραμμάρια. Στην αρχή της κύησης, βρίσκεται στο κάτω μέρος της μήτρας και στη 18η εβδομάδα κύησης, μπορεί να έχει μεταφερθεί στο επάνω μέρος της ή στα πλάγια. Εάν ο πλακούντας καλύπτει το άνοιγμα του τραχήλου κατά τον τοκετό, θα χρειαστεί να γίνει καισαρική τομή.
Η αποβολή του μετά τον τοκετό, είναι γνωστή ως υστεροτοκία (ή τρίτο στάδιο του τοκετού), η οποία λαμβάνει χώρα συνήθως 15 με 30 λεπτά μετά τον τοκετό. Σε περίπτωση που η επίτοκος αδυνατεί να αποβάλει τον πλακούντα, αυτός αφαιρείται χειρουργικά. Εάν παραμείνει μέσα στη μήτρα, μπορεί να προκαλέσει αιμορραγία ή και μόλυνση.
Ο πλακούντας παραμένει χρήσιμος για το νεογνό ακόμη και αμέσως μετά τον τοκετό. Προτείνεται ο ομφάλιος λώρος να μην αποκόπτεται αμέσως, αλλά μετά από περίπου ένα λεπτό. Αυτό το χρονικό διάστημα επιτρέπει να μεταφερθεί σημαντική ποσότητα αίματος από τον πλακούντα στο νεογνό, πλούσια σε οξυγόνο. Αυτή η παροχή μπορεί να έχει διάρκεια μέχρι και 5 λεπτά μετά τον τοκετό. Όμως, ο μεγαλύτερος όγκος αίματος μεταφέρεται στο νεογνό κατά το πρώτο λεπτό.
Έχει παρατηρηθεί ότι η αποκοπή του ομφάλιου λώρου μετά από ένα λεπτό στα πρόωρα νεογνά, μειώνει τον κίνδυνο επιπλοκών, όπως η αναιμία και η εγκεφαλική αιμορραγία.
Συνοψίζοντας, ο πλακούντας αποτελεί μια από τις πιο βασικές δομές για την ανάπτυξη του εμβρύου, αλλά προσφέρει και μια ομαλή μετάβαση του νεογνού στον εξωμήτριο κόσμο, παρέχοντάς του μια παραπάνω προφύλαξη. Είναι σημαντικό, η γυναίκα και η επίτοκος να φροντίσουν για τη σωστή λειτουργία του και τη μετέπειτα αφαίρεσή του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πλακούντας, iatronet.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Implantation and Development of the Placenta: Introduction and Index, vivo.colostate.edu. Διαθέσιμο εδώ
- Fujikura, Toshio; Benson, Ralph C; Driscoll, Shirley G; et al. (1970), The bipartite placenta and its clinical features. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 107 (7): 1013–1017.
- Dashe, Jodi S.; Bloom, Steven L.; Spong, Catherine Y.; Hoffman, Barbara L. (2018). Williams Obstetrics. Εκδόσεις McGraw Hill Professional
- Pillitteri, Adele (2009). Maternal and Child Health Nursing: Care of the Childbearing and Childrearing Family. Hagerstwon, MD: Lippincott Williams & Wilkins, σ. 202
- Assad RS, Lee FY, Hanley FL (2001). Placental compliance during fetal extracorporeal circulation. Journal of Applied Physiology. 90 (5): 1882–1886
