Του Δημήτρη Βασιλειάδη,
Σαν σήμερα, την 21η Απριλίου του 1967, η ελληνική Δημοκρατία δέχεται ένα σφοδρό χτύπημα μετά από την εκδήλωση ενός πραξικοπήματος. Απόρροια του τελευταίου ήταν η άνοδος στην εξουσία μιας ομάδας συνταγματαρχών, οι οποίοι εγκαθίδρυσαν στη χώρα ένα πολίτευμα δικτατορικού τύπου. Η λεγόμενη «Δικτατορία των Συνταγματαρχών» ήταν επταετούς διάρκειας και προκάλεσε πολυεπίπεδα δεινά τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της χώρας.
Παρά το γεγονός ότι η χρονική περίοδος που χωρίζει το παρόν από τη δικτατορική επταετία δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλη και σε αντιδιαστολή με το πλήθος ερευνών που έχουν λάβει χώρα αυτά τα έτη, τα ερωτηματικά που «αιωρούνται» στον αέρα της χώρας σχετικά με τη δράση των τότε κυβερνήσεων είναι πολλά. Για αρκετά από τα γεγονότα που συνέβησαν κατά την περίοδο 1967-1974 υπάρχει πλήρες σκοτάδι. Σε αυτά τα σκοτεινά σημεία έρχεται να «ρίξει φως» ο Αλέξης Παπαχελάς με το βιβλίο Ένα Σκοτεινό Δωμάτιο 1967-1974, το οποίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο.
Έχοντας προχωρήσει σε μια πολυετή έρευνα, ο συγγραφέας του βιβλίου και διευθυντής της εφημερίδας Η Καθημερινή μπόρεσε να συγκεντρώσει αδημοσίευτο υλικό σχετικά με τη δράση της «Απριλιανής Δικτατορίας». Ο ίδιος επικεντρώνεται στην περίοδο της δικτατορίας του Δημητρίου Ιωαννίδη και στα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν εκείνους τους μήνες, τους τελευταίους του καθεστώτος. Ωστόσο, όπως είναι λογικό, δεν θα μπορούσε να παραλείπεται η αναφορά στην περίοδο που προηγήθηκε της δικτατορίας του Ιωαννίδη. Από αυτό το σημείο ξεκινά άλλωστε και το «ταξίδι» του αναγνώστη στην αποτύπωση της προλεχθείσας πολυετούς έρευνας, από την αρχή, από τη μέρα έναρξης του δικτατορικού καθεστώτος στη χώρα μας.
Το πρώτο κεφάλαιο, λοιπόν, του βιβλίου μάς τοποθετεί στους πρώτους μήνες του δικτατορικού καθεστώτος. Ερχόμαστε σε μια πρώτη επαφή με δύο από τους πρωταγωνιστές της «Απριλιανής Δικτατορίας», τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και τον Δημήτριο Ιωαννίδη και παρατηρούμε την αγωνία της νέας κυβέρνησης να συσφίξει τους δεσμούς της με τις ΗΠΑ. Η «στάση» που διατηρούσε η αμερικανική υπερδύναμη έναντι του καθεστώτος καθ’ όλη τη διάρκεια της επταετίας αναλύεται εκτενώς στο σύνολο του βιβλίου. Σ’ αυτό το μήκος κύματος κινείται το δεύτερο κεφάλαιο, το οποίο επικεντρώνεται στις σχέσεις της νεοεκλεγείσας κυβέρνησης Nixon (1969-1974) με το δικτατορικό καθεστώς. Παρατηρείται μια μικρή βελτίωση των διμερών σχέσεων ΗΠΑ-Ελλάδας, μέσω ενεργειών, όπως η άρση του embargo. Υπέρμαχος αυτής της νέας «στάσης» προς τους συνταγματάρχες υπήρξε ο Henry Kissinger, Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας της αμερικανικής κυβέρνησης. Ο τελευταίος θεωρούσε ότι δεν θα ήταν σωστή μια επέμβαση των ΗΠΑ στα εσωτερικά ζητήματα της Ελλάδας, όσο αυτά δεν επηρέαζαν την εξωτερική πολιτική της αμερικανικής υπερδύναμης. Παράλληλα, στο ίδιο επίσης κεφάλαιο, αναφέρονται οι προσπάθειες του παλαιού πολιτικού κόσμου, ιδίως του Κωνσταντίνου Καραμανλή, να έρθει σε επαφή με τις ΗΠΑ.
Στη συνέχεια, βλέπουμε την «είσοδο» της Κύπρου στο βιβλίο, μέσα από εκτενείς αναφορές. Οι σχέσεις του Μακάριου με το καθεστώς στην Ελλάδα, καθώς και οι ρωγμές που εμφανίζονται στη δικτατορία του Παπαδόπουλου, με τον επιχειρηματικό κόσμο και μέρους του στρατού να του γυρίζει σταδιακά την πλάτη, αποτελούν το κύριο αντικείμενο μελέτης του κεφαλαίου. Το τέταρτο στη σειρά κεφάλαιο αναφέρεται στις πιέσεις που δεχόταν ο Παπαδόπουλος το 1973 από τις ΗΠΑ για να προχωρήσει σε κάποιες ενέργειες εκδημοκρατισμού. Ο Έλληνας δικτάτορας για τον λόγο αυτό τοποθέτησε τον Σπύρο Μαρκεζίνη στην πρωθυπουργία, με τον ίδιο να προαγάγει τον εαυτό του στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας. Επιπλέον, παρατηρούμε τον τρόπο χειρισμού της κρίσης στη Μέση Ανατολή, που προέκυψε από τον πόλεμο του Yom Kippur.
Στο πέμπτο κεφάλαιο κάνει αισθητή την παρουσία του ο Δημήτριος Ιωαννίδης, με τον Ταξίαρχο και Διοικητή της ΕΣΑ να μας «συντροφεύει» για το υπόλοιπο του βιβλίου. Στο κεφάλαιο αυτό παρατηρούμε τον τρόπο αντιμετώπισης τον γεγονότων του Πολυτεχνείου από το καθεστώς, καθώς και την ανατροπή του Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη. Αναλύεται η προετοιμασία του πραξικοπήματος, το κατά πόσο ήταν γνωστό αυτό πριν πραγματοποιηθεί και η στάση των ΗΠΑ προς τον νέο δικτάτορα. Συνεχίζοντας την περιπλάνησή μας στις σελίδες του βιβλίου, ερχόμαστε σε επαφή με το ξέσπασμα της πρώτης κρίσης στη δικτατορία του Ιωαννίδη. Συγκεκριμένα, γίνονται αναφορές στην ελληνοτουρκική κρίση, η οποία προκλήθηκε μετά την εμφάνιση κοιτασμάτων πετρελαίου στο Αιγαίο. Εξετάζεται η άποψη του Ιωαννίδη πάνω σε αυτό το θέμα, παραθέτονται οι αναφορές της CIA και του Kissinger, όπως επίσης και της Τουρκίας.
Στο έβδομο κεφάλαιο αναφέρεται η ρήξη του Ιωαννίδη με τον Μακάριο, η πορεία προς το πραξικόπημα που σημειώθηκε στην Κύπρο και η επακόλουθη πτώση του Μακάριου. Αναδεικνύονται οι ενέργειες των δύο ισχυρών ανδρών, η κλιμάκωση της αντιπαράθεσης και η αντιμετώπιση των γεγονότων από τις ΗΠΑ. Έπειτα, διακρίνουμε την ένταση που δημιουργήθηκε μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας λίγες μέρες πριν την τουρκική απόβαση στην Κύπρο και τις αμερικανικές ενέργειες, προκειμένου να αποφευχθεί ένας ελληνοτουρκικός πόλεμος. Στη συνέχεια, βλέπουμε την τουρκική εισβολή στην Κύπρο και τις επακόλουθες ενέργειες των ΗΠΑ. Αυτό που τραβά την προσοχή μας, όμως, είναι η παράθεση των διαλόγων που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του ελληνικού πολεμικού συμβουλίου. Οι διαβουλεύσεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας είναι πραγματικά αποκαλυπτικές και αντικατοπτρίζουν τη χαώδη κατάσταση που επικρατούσε στην ελληνική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία.
Η «περιπλάνησή» μας στα γεγονότα που παραθέτονται στο βιβλίο ολοκληρώνεται στο δέκατο κεφάλαιο. Το τελευταίο πραγματεύεται την επιστροφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην Ελλάδα και την πτώση του δικτατορικού καθεστώτος. Περιγράφεται η αγωνία του Σερραίου πολιτικού για την κατάσταση την οποία είχε παραλάβει, τις διεργασίες γύρω από το θέμα της Κύπρου μέχρι και το ξέσπασμα της δεύτερης τουρκικής εισβολής στο νησί.
Ολοκληρώνοντας το «ταξίδι» του στις σελίδες του βιβλίου, ο αναγνώστης μπορεί με ασφάλεια να ισχυριστεί ότι έχει αποκομίσει πλήθος νέων πληροφοριών σχετικά με τις ραγδαίες εξελίξεις που έλαβαν χώρα τους τελευταίους μήνες της «Δικτατορίας των Συνταγματαρχών». Δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστούμε ότι ο συγγραφέας του βιβλίου πετυχαίνει πλήρως τον στόχο του, ο οποίος είναι να δώσει μια πλήρη εικόνα των γεγονότων εκείνης της περιόδου. Σε αυτό βοηθά το πλήθος συνεντεύξεων που κατάφερε να αποσπάσει από πρωταγωνιστές εκείνης της περιόδου και ο μεγάλος αριθμός εκθέσεων που είδαν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας.
Τέλος, μέσω του κινητού τηλεφώνου μάς παρέχεται η δυνατότητα να ακούσουμε πολλά από τα πρόσωπα που διαδραμάτισαν κάποιον ρόλο εκείνη την περίοδο. Με άλλα λόγια, πρόκειται για ένα βιβλίο, το οποίο μας βοηθά να έρθουμε σε επαφή με τα πεπραγμένα του καθεστώτος και να διαλυθεί κάθε μύθος γύρω από αυτό.
