Της Ελένης Μετάνοια,
Στις 24 Μαρτίου του 2022, επιτεύχθηκε προσωρινή πολιτική συμφωνία-ορόσημο μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, σχετικά με τον Νόμο για τις ψηφιακές αγορές (DMA) που, ήδη από το 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε φέρει επί τάπητος, σε μια προσπάθεια ενίσχυσης του θεμιτού ανταγωνισμού στο πλαίσιο της προστασίας των καταναλωτών και των μικρότερων επιχειρήσεων από τις αθέμιτες πρακτικές των μεγάλων τεχνολογικών κολοσσών στην ψηφιακή αγορά.
Τι είναι η πράξη για τις ψηφιακές αγορές (DMA);
Όσον αφορά την πράξη για τις ψηφιακές αγορές (DMA), πρόκειται για έναν Κανονισμό, που θα αποτελέσει ορόσημο στην ρύθμιση των ψηφιακών αγορών όχι μόνο σε ευρωπαϊκό, αλλά και σε διεθνές επίπεδο, καθώς στοχεύει να περιορίσει φαινόμενα κατάχρησης της δεσπόζουσας θέσης των «Big Five» τεχνολογικών γιγάντων: Google, Amazon, Apple, Meta και Microsoft, που επέχουν θέση «ρυθμιστών πρόσβασης», με τη θέσπιση νέας νομοθεσίας και την παράλληλη εφαρμογή της τελευταίας με τους ισχύοντες κανόνες ανταγωνισμού.
Μάλιστα, η ίδια η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα ανταγωνισμού, Margrethe Vestager, υπογράμμισε ότι: «Αυτό που θέλουμε είναι απλό: Δίκαιες αγορές και στην ψηφιακή. Τώρα κάνουμε ένα τεράστιο βήμα προς τα εμπρός για να φτάσουμε εκεί –ότι οι αγορές είναι δίκαιες, ανοιχτές και με δυνατότητα αμφισβήτησής τους. Οι μεγάλοι ρυθμιστές πρόσβασης στις πλατφόρμες έχουν αποτρέψει τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές από τα οφέλη των ανταγωνιστικών ψηφιακών αγορών. Πλέον, θα πρέπει να συμμορφωθούν με ένα σαφώς καθορισμένο σύνολο υποχρεώσεων και απαγορεύσεων. Αυτός ο κανονισμός, μαζί με την ισχυρή επιβολή της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού, θα φέρει δικαιότερους όρους στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις για πολλές ψηφιακές υπηρεσίες σε ολόκληρη την ΕΕ».
Έννοια «ρυθμιστή της πρόσβασης»
Σε αυτό το σημείο κρίσιμο είναι να οριστεί η έννοια του «ρυθμιστή της πρόσβασης», ή αλλιώς «gatekeeper». Σύμφωνα με τον νόμο για τις ψηφιακές αγορές (DMA), για να χαρακτηριστεί μια πλατφόρμα ως ρυθμιστής της πρόσβασης πρέπει, αφενός, να έχει τα τελευταία τρία χρόνια ετήσιο κύκλο εργασιών τουλάχιστον 7,5 δισ. € εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) ή να έχει χρηματιστηριακή αξία τουλάχιστον 75 δισ. €, και να έχει τουλάχιστον 45 εκατομμύρια τελικούς χρήστες ανά μήνα και τουλάχιστον 10,000 επιχειρηματικούς χρήστες, εγκατεστημένους στην ΕΕ. Επιπλέον, προϋπόθεση είναι η πλατφόρμα να ελέγχει μία ή περισσότερες βασικές υπηρεσίες πλατφόρμας («core platform services») σε τουλάχιστον τρία κράτη-μέλη. Στις βασικές αυτές υπηρεσίες πλατφόρμας περιλαμβάνονται οι αγορές και τα καταστήματα εφαρμογών, οι μηχανές αναζήτησης, τα κοινωνικά δίκτυα, οι υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους, οι υπηρεσίες διαφήμισης, οι φωνητικοί βοηθοί και οι φυλλομετρητές ιστού.
Η πράξη για τις ψηφιακές αγορές (DMA) επιδιώκει να θέσει σαφείς κανόνες λειτουργίας για τις μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες, που επέχουν θέση «ρυθμιστή της πρόσβασης» μεγάλου αριθμού χρηστών, θεσπίζοντας σειρά υποχρεώσεων και απαγορεύσεων, στις οποίες θα πρέπει να συμμορφώνονται.
Νέες Απαγορεύσεις και Υποχρεώσεις για τους τεχνολογικούς κολοσσούς
Ενδεικτικά, το νέο κανονιστικό πλαίσιο θα απαγορεύει στους «ψηφιακούς θυρωρούς» να ευνοούν δικές τους υπηρεσίες, να παρεμποδίζουν άλλους επιχειρηματικούς χρήστες να προσεγγίσουν τους καταναλωτές, να παρουσιάζουν, κατά προτεραιότητα, τα δικά τους προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους, σε σχέση με τα αντίστοιχα άλλων φορέων της αγοράς (αυτοπροτίμηση), καθώς και να επαναχρησιμοποιούν τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που συλλέγονται κατά την παροχή υπηρεσίας για τους σκοπούς άλλης παροχής υπηρεσίας.
Για παράδειγμα, η Apple, με βάση τον νέο Κανονισμό, θα πρέπει να επιτρέψει εναλλακτικά καταστήματα εφαρμογών(alternative apps) για πρώτη φορά, ενώ, μιλώντας για την Google, θα πρέπει να δώσει στους χρήστες Android επιλογές να χρησιμοποιούν και άλλες υπηρεσίες email και αναζήτησης στην Ευρώπη.
Αναφορικά με τις υποχρεώσεις, η νέα νομοθετική πράξη θα περιλαμβάνει μια νέα υποχρέωση διαλειτουργικότητας για τις υπηρεσίες ανταλλαγής μηνυμάτων, απαιτώντας από αυτές να επιτρέπουν την επικοινωνία μεταξύ των εφαρμογών. Επιπλέον, τα προγράμματα περιήγησης, οι μηχανές αναζήτησης και οι εικονικοί βοηθοί θα πρέπει να εμφανίζουν μια οθόνη επιλογής καταναλωτή κατά την πρώτη χρήση του χρήστη. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι η απαίτηση παροχής δίκαιων όρων πρόσβασης θα αφορά, πλέον, όχι μόνο τα καταστήματα εφαρμογών, αλλά και τις μηχανές αναζήτησης και τα κοινωνικά δίκτυα. Προβλέφθηκε, επίσης, ότι ο συνδυασμός προσωπικών δεδομένων για στοχευμένη διαφήμιση θα επιτρέπεται μόνο με τη ρητή συγκατάθεση του χρήστη.
Κυρώσεις σε περίπτωση παράβασης του Κανονισμού
Σε περίπτωση παράβασης από έναν «ρυθμιστή πρόσβασης» των διατάξεων του εν λόγω Κανονισμού, προβλέπεται η επιβολή αυστηρών προστίμων, και συγκεκριμένα πρόστιμο ύψους έως 10 % του συνολικού παγκόσμιου κύκλου εργασιών του. Σε περίπτωση δε υποτροπής, μπορεί να επιβληθεί πρόστιμο έως και 20 % του παγκόσμιου κύκλου εργασιών. Επιπλέον, προβλέπεται ότι, στην περίπτωση συστηματικής παραβίασης από έναν «gatekeeper» —όπου συστηματική παραβίαση νοείται παραβίαση, η οποία έχει εκδηλωθεί τουλάχιστον τρεις φορές σε οκτώ έτη— η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί, κατόπιν έρευνας αγοράς, εάν το κρίνει αναγκαίο, να επιβάλει αναλογικά με την παράβαση διορθωτικά μέτρα συμπεριφοράς.
Αυτή ακριβώς η επιβολή αυστηρών προστίμων στους «τεχνολογικούς γίγαντες» καταδεικνύει την καινοτομία του Κανονισμού, καθώς και την επιτακτική ανάγκη άμεσης εφαρμογής του για τη δραστική καταπολέμηση παράνομων πρακτικών στη ευρωπαϊκή ψηφιακή αγορά.
Από τα εκτεθέντα ανωτέρω, γίνεται σαφές ότι η πράξη για τις ψηφιακές αγορές αποτελεί μέρος μιας φιλόδοξης προσπάθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για υγιή μεταρρύθμιση του σύγχρονου ψηφιακού χώρου και για τη θωράκιση του ανταγωνισμού, με τον περιορισμό των μονοπωλιακών τακτικών, στις οποίες καταφεύγουν σήμερα οι πλατφόρμες «γίγαντες» του διαδικτύου. Είναι απαραίτητο να υπογραμμιστεί ότι ο εν λόγω Κανονισμός θα ισχύει παράλληλα και με την επιφύλαξη της ευρωπαϊκής και της εθνικής νομοθεσίας περί ανταγωνισμού.
Παρόλο που η αρμοδιότητα για την επιβολή του DMA θα ανατεθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αποφασιστικό ρολό θα διαδραματίσουν με τη σειρά τους και τα κράτη μέλη της ΕΕ, τα οποία θα πρέπει να επιδείξουν ευελιξία στην ενσωμάτωση και εφαρμογή του Κανονισμού στην εθνική τους έννομη τάξη, καθώς και να ενημερώνουν την Επιτροπή για μη συμμορφούμενες, αθέμιτες συμπεριφορές και σχετικές παραβάσεις που τυχόν εντοπίσουν, σε συνεργασία με τις εθνικές τους αρχές. Τέλος, ο κανονισμός αναμένεται να έχει τα πρώτα απτά αποτελέσματα στα τέλη του 2023.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πράξη για τις ψηφιακές αγορές (DMA): Συμφωνία Συμβουλίου και Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, διαθέσιμο εδώ
