Της Έλενας Κοντραφούρη,
Η ενδοδοντική θεραπεία, η γνωστή σε όλους μας απονεύρωση αποτελεί την οδοντιατρική πράξη εκλογής σε περίπτωση έντονης φλεγμονής και μη αντιστρεπτής βλάβης του πολφού, δηλαδή του οργάνου που βρίσκεται στο εσωτερικό του δοντιού προφυλαγμένο σε μία κοιλότητα με ανένδοτα τοιχώματα. Στόχος της είναι η διατήρηση των προσβεβλημένων φυσικών δοντιών στον φραγμό και η απαρχή της χρονολογείται στα τέλη του 19ου αιώνα.
Όταν ο ασθενής προσέλθει στο ιατρείο με έναν οξύ, συνεχή και διάχυτο πόνο, ο οποίος επιδεινώνεται με τη μάσηση, το θερμό ή το ψυχρό και δεν υποχωρεί αμέσως μετά την άρση του ερεθίσματος, τότε πιθανόν ο πολφός κάποιου δοντιού να έχει υποστεί μη αντιστρεπτή βλάβη και να χρήζει ενδοδοντικής θεραπείας. Το αίτιο αυτού του πόνου είναι η έντονη φλεγμονή του πολφού ή ακόμα και η νέκρωσή του, εξαιτίας της μόλυνσής του από μικρόβια. Η διείσδυση των μικροβίων μέσα στη φυσιολογικά στείρα πολφική κοιλότητα μπορεί να είναι αποτέλεσμα μίας εκτεταμένης τερηδόνας, η οποία έχει διαπεράσει τα δύο εξωτερικά στρώματα του δοντιού, δηλαδή την αδαμαντίνη και την οδοντίνη. Άλλος τρόπος προσπέλασης των μικροβίων προς το εσωτερικό είναι μέσω ρωγμών ή καταγμάτων του δοντιού, καθώς καταστρέφονται τα τοιχώματα που προστατεύουν τον πολφό και αυτός εκτίθεται άμεσα στα μικρόβια της στοματικής κοιλότητας.
Παρομοίως, σε μία κακότεχνη ή παλιά έμφραξη (σφράγισμα) όπου το υλικό της αποκατάστασης δεν εφαρμόζει τέλεια, το δόντι δεν κλείνει ερμητικά και τα μικρόβια βρίσκουν δίοδο στο εσωτερικό του, ενώ σε ασθενείς με περιοδοντίτιδα που εμφανίζουν ακρορριζικά αποστήματα, δηλαδή πηγές μικροβίων κάτω από το δόντι, τα μικρόβια ενδέχεται να εισχωρήσουν μέσω μίας τρύπας που υπάρχει στο άκρο της ρίζας. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις ο πολφός μολύνεται, φλεγμαίνει και προκαλείται έντονος πόνος, ο οποίος μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με ενδοδοντική θεραπεία.
Γιατί, όμως, έχει επικρατήσει στην καθομιλουμένη ο όρος απονεύρωση του δοντιού; Ο πολφός αποτελεί το αισθητήριο όργανο του δοντιού, δηλαδή μπορεί και μεταφέρει κάθε μηχανικό, χημικό ή θερμικό ερέθισμα αλλά και να γνωστοποιεί στον οργανισμό ότι έχει υποστεί μόλυνση από μικρόβια. Όλα αυτά είναι δυνατά, διότι ο πολφός εμπεριέχει ελεύθερες νευρικές απολήξεις, οι οποίες δύνανται να αναγνωρίζουν τον βλαπτικό παράγοντα μέσω σημάτων που στέλνουν τα κύτταρα. Αποτέλεσμα αυτής της μετάδοσης του σήματος είναι η έκλυση πόνου. Άρα, εξαιτίας του γεγονότος ότι ο πολφός είναι ένας νευροβριθής ιστός, έχει γίνει η σύνδεση πως όταν γίνεται ενδοδοντική θεραπεία απλά αφαιρείται το νεύρο για να σταματήσει ο πόνος∙ δηλαδή γίνεται απονεύρωση.
Στην πραγματικότητα, όμως, η ενδοδοντική θεραπεία είναι πολύ πιο σύνθετη και δεν περιλαμβάνει μόνο την αφαίρεση του πολφού. Αρχικά, μετά την λήψη της ακτινογραφίας, απαιτείται η προετοιμασία του δοντιού, δηλαδή η αφαίρεση της τερηδόνας ή της παλιάς έμφραξης και η απομόνωση του δοντιού από το στοματικό περιβάλλον με την χρήση ενός απομονωτήρα (ενός ελαστικού φύλλου που στερεώνεται με ένα μεταλλικό πλαίσιο στο δόντι που προορίζεται για θεραπεία). Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται η τήρηση της σωστής άσηπτης τεχνικής και μειώνεται ο κίνδυνος επιμόλυνσης του δοντιού από μικρόβια του περιβάλλοντος.
Στη συνέχεια, προκειμένου ο οδοντίατρος να φτάσει στην πηγή της μόλυνσης, η οποία είναι ο πολφός, πρέπει να κάνει διάνοιξη του δοντιού, δηλαδή να τροχίσει το δόντι ώστε να έχει πρόσβαση στο εσωτερικό του, χωρίς ωστόσο να το καταστρέψει εντελώς. Το κυριότερο στάδιο της ενδοδοντικής θεραπείας είναι η χημικομηχανική επεξεργασία του πολφού. Σε αυτό το στάδιο, ο οδοντίατρος, αφού έχει πλέον άμεση πρόσβαση στις κοιλότητες που βρίσκεται ο πολφός, αφαιρεί όλα τα οργανικά υπολείμματα του πολφού, τα μικρόβια και τα παράγωγά τους καθώς και τους κοντινούς μολυσμένους ιστούς, με στόχο να τις καθαρίσει. Ο καθαρισμός γίνεται τόσο με μηχανικό τρόπο, δηλαδή με ειδικά εργαλεία χειρός, όσο και με χημικό.Τα χημικά μέσα, τα οποία αποτελούν συνήθως διαλύματα υποχλωριώδους νατρίου, είναι απαραίτητα για την πλήρη απομάκρυνση όσων προαναφέρθηκαν από τον πολφό και για την απολύμανση του δοντιού.
Παρόλα αυτά, ακόμα και μετά από αυτή την επεξεργασία, τοποθετούνται στο εσωτερικό του δοντιού αντιμικροβιακά φάρμακα για την προστασία του από τυχόν μικρόβια που κατάφεραν να επιβιώσουν. Τέλος, το δόντι εμφράσσεται ερμητικά με ειδικό υλικό που ονομάζεται γουταπέρκα και, ανάλογα πάντα με την έκταση της οδοντικής βλάβης, μπορεί να χρειαστεί σφράγισμα ή στεφάνη (θήκη δοντιού), προκειμένου να αποκατασταθεί η μορφολογία του.
Ο οδοντικός πόνος μικροβιακής αιτιολογίας καταστέλλεται με τα παυσίπονα ή τις αντιβιώσεις, αλλά η υποχώρηση είναι προσωρινή και η φλεγμονή του πολφού συνεχίζει να υπάρχει ή ακόμα και να επεκτείνεται. Η εξαγωγή του προσβεβλημένου δοντιού προσφέρει μόνιμη αντιμετώπιση του πόνου, αλλά σε βάθος χρόνου το κενό που δημιουργείται μπορεί να επισύρει στράβωμα των γειτονικών δοντιών και προβλήματα στην σύγκλειση του στόματος.
Επομένως, είναι φανερό ότι η ενδοδοντική θεραπεία, σε περίπτωση μη αναστρέψιμης βλάβης του πολφού, αποτελεί τη θεραπεία εκλογής, καθώς αφενός προσφέρει αποτελέσματα μεγάλης διάρκειας και αφετέρου επιτρέπει τη διατήρηση του φυσικού δοντιού στον φραγμό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Χαμπαζ, Μ., 2012. Άτλαντας – Οδηγός Βασικής Ενδοδοντίας. Ιατρικές εκδόσεις Λίτσας.
- Root Canal Explained, aae.org. Διαθέσιμο εδώ
