Της Λυδίας Μπελαούρη,
Όσο προχωράμε μέσα στον 21ο αιώνα, τόσο περισσότερο ανακύπτει το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής. Έχει προκύψει η ανάγκη να βρεθεί άμεσα μία βιώσιμη λύση, ώστε διάφορες δραστηριότητες της καθημερινότητας να γίνουν φιλικότερες προς το περιβάλλον. Η Ευρωπαϊκή Ένωση χαράζει τον δρόμο προς αυτή την κατεύθυνση με ποικίλα μέτρα, ώστε τα κράτη – μέλη να μειώσουν το «αποτύπωμά» τους, όσον αφορά την παραγωγή και κατανάλωση ενέργειας.
Η Ελλάδα, μαζί με τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε., υπέβαλε το 2019 το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το οποίο περιγράφει εκτενώς τους στόχους της Ελλάδας αναφορικά με την ενέργεια και το κλίμα από το 2021, έως και το 2030. Συγκεκριμένα, η Κυβέρνηση έχει θέσει ως πρωταρχικό της στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, και μεταξύ άλλων, τη μείωση κατανάλωσης ενέργειας, καθώς και την οριστική παύση της χρήσης του λιγνίτη, ως μέσο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Όλα αυτά τα σχέδια φαντάζουν πολύ ελπιδοφόρα και φιλόδοξα (αυτό άλλωστε γράφει και στο κείμενο του ΕΣΕΚ) και, ίσως, πολλοί να πουν πως είναι σχεδόν αδύνατο να επιτευχθούν, ειδικά τώρα, εν μέσω μιας τεράστιας ενεργειακής κρίσης εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία. Η υλοποίηση αυτών των σχεδίων απαιτεί πόρους και χρόνο. Στην παρούσα φάση, η χώρα μας δεν διαθέτει τίποτα από τα δύο. Διανύοντας ήδη τον δεύτερο χρόνο του προγράμματος, φαίνεται πως δε γίνονται γοργά βήματα για την επίτευξη των στόχων, αντίθετα οι κινήσεις είναι αργές και νωχελικές. Πρέπει να σημειωθεί βέβαια πως η Ελλάδα έχει καταφέρει να διορθώσει αρκετές αστοχίες του παρελθόντος, όμως δεν είναι ικανοποιητική η πρόοδος που έχει σημειώσει.
Και η χώρα μας, αλλά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που ενέκρινε το ΕΣΕΚ, όπως είναι φυσικό, δεν είχαν υπολογίσει την πανδημία που επρόκειτο να ξεσπάσει μερικούς μήνες μετά την κατάθεση του σχεδίου και να αλλάξει εντελώς τις ισορροπίες ολόκληρου του κόσμου. Επόμενο ήταν, λοιπόν, πως καθετί που δεν αφορούσε τον υγειονομικό τομέα έμπαινε σε δεύτερη μοίρα.
Τις επόμενες ημέρες αναμένεται να βγει σε δημόσια διαβούλευση ένα νομοσχέδιο για τον εκσυγχρονισμό και την απλοποίηση των αδειοδοτικών διαδικασιών για έργα ΑΠΕ, ένα από τα πρώτα που ακολουθούν την κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία φιλοδοξεί να παύσει να εξαρτάται από ορυκτά καύσιμα το συντομότερο δυνατό. Μέσω του συγκεκριμένου νομοσχεδίου υπάρχει η ελπίδα πως μέχρι το 2030 ο ηλεκτρικός χώρος θα έχει αυξηθεί κατά 70% (από 17GW σε 28,6GW), ενώ ανοίγεται και ο δρόμος για ιδιωτικές επενδύσεις στο χώρο της ενέργειας.
Αυτό το νομοσχέδιο της Κυβέρνησης δημιουργεί την αίσθηση πως αντιλαμβάνεται τα προβλήματα που έχουν προκύψει εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και πως προσπαθεί να υλοποιήσει κάποιους από τους στόχους που τέθηκαν στο ΕΣΕΚ. Βέβαια, από τη δημόσια διαβούλευση έως και την εφαρμογή του νόμου μεσολαβούν πολλά χρονοβόρα βήματα, τα οποία οφείλει να λάβει κανείς υπόψιν και να συνειδητοποιήσει πως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά και εύκολα όσο φαίνονται. Προκειμένου ένα νομοσχέδιο να τεθεί σε εφαρμογή, και στην παρούσα περίπτωση να γίνουν οι επενδύσεις και οι οικοδομικές κατασκευές που απαιτούνται, χρειάζεται αρκετός χρόνος, τον οποίο η χώρα δεν έχει ως σύμμαχο, αφού όπως προειπώθηκε, θα πρέπει το 2030 να παρουσιάσει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ένα μεγάλο μέρος του ΕΣΕΚ υλοποιημένο.
Ένα ακόμη μεγάλο μέρος του ΕΣΕΚ αποτελεί η προώθηση της ηλεκτροκίνησης στα οχήματα που κυκλοφορούν στους ελληνικούς δρόμους και η σταδιακή αντικατάσταση των «γερασμένων» συμβατικών αυτοκινήτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης με καινούρια, οικολογικά, ηλεκτροκίνητα οχήματα. Σε αυτόν τον τομέα, σημειώνεται μία πρόοδος που για τα ελληνικά δεδομένα είναι σημαντική, για τα ευρωπαϊκά όμως, θεωρείται μάλλον απογοητευτική. Για παράδειγμα, στο Βέλγιο, στη χώρα που «χτυπά η καρδιά» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου ο πληθυσμός είναι παρόμοιος με αυτόν της Ελλάδας, ταξινομήθηκαν το 2020 8.630 ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ενώ στη χώρα μας την ίδια χρονιά ταξινομήθηκαν μόλις 188. Η αντιστοιχία είναι περίπου 78 οχήματα ανά 100.000 κατοίκους, έναντι 2 περίπου οχημάτων ανά 100.000 κατοίκους. Η διαφορά είναι αστρονομική και το χειρότερο είναι πως το Βέλγιο δεν ανήκει καν στις πρώτες πέντε χώρες της Ε.Ε. σε πλήθος ηλεκτροκίνητων οχημάτων.
Η Ελλάδα έχει ξεκινήσει μία καμπάνια παροχής χρηματικών επιδοτήσεων για την αγορά ηλεκτρικών αυτοκινήτων, δίνοντας το κίνητρο στους ενδιαφερόμενους αγοραστές να επωφεληθούν από την αγορά ενός ηλεκτρικού οχήματος, αντί ενός συμβατικού. Η επιδότηση ανέρχεται στο 30% της αξίας του αυτοκινήτου, με μέγιστο ποσό τα 8.000 ευρώ, ενώ για του νέους, έως 29 ετών, δίνονται επιπλέον 1.000 ευρώ, με το μέγιστο ποσό επιχορήγησης για έναν νέο αγοραστή να φτάνει μέχρι και να 9.000 ευρώ.
Παρότι το συγκεκριμένο μέτρο παρουσιάζεται ως μία πολύ καλή ευκαιρία, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική, καθώς η χορήγηση των χρημάτων γίνεται αναδρομικά, δηλαδή μετά την αγορά του οχήματος, ενώ το κόστος ενός ηλεκτρικού οχήματος μπορεί να είναι και διπλάσιο από το αντίστοιχο αυτοκίνητο με κινητήρα εσωτερικής καύσης. Φυσιολογικά, ο μέσος εργαζόμενος νέος που λαμβάνει έναν μισθό της τάξης των 1.000 ευρώ το μήνα, δεν είναι σε θέση να υποστηρίξει την αγορά ενός αυτοκινήτου των 30.000 ευρώ, ενώ την ίδια στιγμή έχει τη δυνατότητα να αγοράσει το ίδιο αυτοκίνητο με κινητήρα βενζίνης ή πετρελαίου που κοστίζει 15.000 ευρώ.
Άλλοι στόχοι του ΕΣΕΚ αφορούν την ενεργειακή αναβάθμιση και ανακαίνιση των κτηρίων, άλλος ένας δύσκολος στόχος εξαιτίας του πλήθους των παλαιών κτηρίων (άνω των 40 ετών) και του αμφίβολου κόστους των συγκεκριμένων ενεργειών, όπως επίσης και την προώθηση της αύξησης της χρήσης των ΜΜΜ, του ποδηλάτου και της πεζής μετακίνησης, μέτρο που επιβάλει την ύπαρξη οχημάτων και οργανωμένων δρομολογίων ΜΜΜ, καθώς και την κατασκευή ποδηλατοδρόμων και πεζοδρομίων σε όλη την έκταση του αστικού ιστού.
Οι προαναφεθέντες στόχοι που έχει θέσει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, το 2019, αν και εξαιρετικά φιλόδοξοι, φάνηκαν επιτεύξιμοι και εν μέρει ρεαλιστικοί. Εν έτει 2022, όμως, η πλειοψηφία αυτών φαίνεται πως είναι μάλλον ακατόρθωτη. Η πανδημία του κορωνοϊού και η ενεργειακή κρίση που ταλανίζει την Ευρώπη, εξαιτίας του Ρωσο – Ουκρανικού πολέμου, έχουν λειτουργήσει ως ανασταλτικοί παράγοντες για την υλοποίηση του σχεδίου, δεδομένου ότι δόθηκε προτεραιότητα στη χρηματοδότηση έργων υγειονομικής φύσεως και στη στήριξη των πολιτών που επλήγησαν από την πανδημία, ενώ από τον Φεβρουάριο που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ανατολική Ευρώπη, δημιουργεί σημαντικά εμπόδια στον ενεργειακό τομέα, ενώ έχει αποπροσανατολίσει ολόκληρη την Ευρώπη, η οποία έχει στρέψει το ενδιαφέρον της στην εύρεση τρόπων προκειμένου να «απεξαρτηθεί» από το ρωσικό φυσικό αέριο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της αναδιοργάνωσης, που προκάλεσε η ενεργειακή κρίση, αποτελεί η απόφαση του Πρωθυπουργού να παρατείνει τη χρήση λιγνίτη σε μονάδες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος έως και το 2028, απόφαση που αντιτίθεται στους στόχους που είχε θέσει η κυβέρνηση τρία χρόνια νωρίτερα.
Δεδομένων των ανωτέρων λόγων, οι κινήσεις της Ελλάδας να εφαρμόσει όσο καλύτερα γίνεται το ΕΣΕΚ είναι αξιέπαινες και είναι φανερό πως υπάρχει σοβαρή πρόθεση για την αλλαγή κατεύθυνσης και την πορεία προς την «πράσινη» ενέργεια. Ακόμη, ο δρόμος προς αυτήν είναι μακρύς και ανηφορικός…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τελικό σχέδιο ΕΣΕΚ – Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, energy.ec.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Εργα ΑΠΕ με fast track διαδικασίες, Χρύσα Λιάγγου, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Newly registered electric cars by country, eea.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
