Της Αννίτας Ελισσαίου,
Την προηγούμενη Κυριακή, οι πολίτες του Μεξικού προσήλθαν στις κάλπες για να ψηφίσουν στο πρώτο δημοψήφισμα «ανάκλησης» του Προέδρου Andres Manuel Lopez Obrador. Οι ψηφοφόροι έπρεπε να αποφασίσουν, αν θέλουν η εξουσία του Προέδρου να ανακληθεί «λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης», ή αν θέλουν ο Πρόεδρος να παραμείνει στην εξουσία για το υπόλοιπο της θητείας του. Για μερικούς, το πρωτότυπο αυτό δημοψήφισμα είναι άσκηση της άμεσης δημοκρατίας, αλλά για άλλους, δεν πρόκειται παρά για ένα πολιτικό «θέατρο».
Τα δημοψηφίσματα για την ανάκληση ενός πολιτικού προσώπου, συνήθως του Προέδρου ή του Πρωθυπουργού, από την εξουσία έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν ως εργαλεία για την καθαίρεση ανεπιθύμητων πολιτικών. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όμως, τα καλέσματα για το δημοψήφισμα ανάκλησης προέρχονται από τους πολιτικούς αντίπαλους της κυβέρνησης. Αυτό που κάνει το δημοψήφισμα του Μεξικού να ξεχωρίζει είναι ότι το ζήτησε ο ίδιος ο Πρόεδρος. Ο Andres Manuel Lopez Obrador, γνωστός και ως «Amlo» από τα αρχικά του, αποφάσισε να προχωρήσει στη διαδικασία του δημοψηφίσματος, ώστε να δώσει την ευκαιρία στον λαό να τον «αξιολογήσει», και να αποφασίσει αν θέλει να τον κρατήσει στην εξουσία. Στη διάρκεια της προεκλογικής του καμπάνιας το 2018, ο Obrador είχε δηλώσει ότι θα δώσει αυτήν τη δυνατότητα στον λαό στα μέσα της εξαετούς θητείας του, αν νικούσε στις εκλογές – πράγμα που συνέβη. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Προέδρου, το δημοψήφισμα, βασικό στοιχείο της άμεσης δημοκρατίας, δίνει την εξουσία στον λαό, θέτει την εκτελεστική εξουσία προ των ευθυνών της και βοηθά στην καταπολέμηση της κυβερνητικής διαφθοράς.
Ένα μεγάλο μέρος των πολιτών, κυρίως υποστηρικτές του Obrador, έχουν αυτήν ακριβώς την εικόνα για το δημοψήφισμα. Για σχεδόν 70 χρόνια, το Μεξικό βρισκόταν υπό ένα καθεστώς μονοκομματισμού, με την παράταξη Institutional Revolution να κυβερνά χωρίς κανέναν ανταγωνισμό, από το 1929 ως και το 2000. Η δυνατότητα ανάκλησης με δημοψήφισμα δεν υφίστατο και η κατάχρηση της εξουσίας οδήγησε σε πολλαπλές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πολιτικών ελευθεριών. Για τον λόγο αυτό, οι υποστηρικτές του Obrador βρίσκουν την κίνηση του Προέδρου σωστή και δηλώνουν ότι θα ψηφίσουν υπέρ της παραμονής του στην εξουσία. Παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως έναν πολιτικό, που πολεμάει μοναχικά το διεφθαρμένο κρατικό μηχανισμό, ο Amlo χαίρει της υποστήριξης του 60% του πληθυσμού περίπου.
Για την αντιπολίτευση, ωστόσο, το δημοψήφισμα ανάκλησης δεν έχει τους έντιμους σκοπούς που οι υποστηρικτές του ισχυρίζονται. Για τους πολιτικούς αντίπαλους του Obrador, το δημοψήφισμα αποσκοπεί σε μία επίδειξη ισχύος, καθώς είναι βέβαιο ότι δεν θα φύγει από την εξουσία. Ο Amlo έχει στόχο να ισχυροποιήσει την εικόνα του στην πολιτική, να «φιγουράρει» με τα υψηλά ποσοστά αποδοχής του, και να αποσπάσει την προσοχή του λαού από τα σημαντικά προβλήματα που πλήττουν τη χώρα. Ο Πρόεδρος δεν έχει καταφέρει να τηρήσει τις υποσχέσεις που είχε δώσει για μείωση της φτώχειας, βελτίωση της οικονομίας και εξάλειψη της ενδημικής βίας. Η οικονομία παραμένει άτονη, τα προβλήματα επιμένουν, και τα ποσοστά εγκληματικότητας είναι από τα υψηλότερα των τελευταίων χρόνων. Σε ό,τι αφορά την καταπολέμηση της διαφθοράς και την εξασφάλιση της διαφάνειας της κυβέρνησης, θεμελιώδη στοιχεία της καμπάνιας του Amlo, ελάχιστη πρόοδος έχει σημειωθεί. Ακόμα, ένα βασικό σημείο είναι το κόστος του δημοψηφίσματος, ύψους $80 εκατομμυρίων. Υπογραμμίζοντας τα παραπάνω, η αντιπολίτευση ζήτησε από τον λαό να μποϊκοτάρει με την αποχή του το δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής.
Η προσέλευση των πολιτών αναμένεται πράγματι να είναι ιδιαίτερα χαμηλή, καθώς το δημοψήφισμα διεξάγεται την Κυριακή των Βαΐων για τους Μεξικανούς. Η αποχή των πολιτών από τις κάλπες, όμως, σύμφωνα με τον Obrador, δεν οφείλεται τόσο στην αντιπολίτευση, όσο στο «σαμποτάζ» από πλευράς του Εθνικού Εκλογικού Ινστιτούτου. Το Ινστιτούτο, υπεύθυνο για την οργάνωση και διεξαγωγή των εκλογών στο Μεξικό, κατηγορήθηκε από τον Πρόεδρο ότι έχει πάρει θέση εναντίον του, αποφεύγοντας να προωθήσει το δημοψήφισμα και εμποδίζοντας τη διαδικασία ψηφοφορίας. Το Ινστιτούτο έχει βρεθεί πολλές φορές στο στόχαστρο του Obrador, ο οποίος είχε ισχυριστεί ότι είναι διεφθαρμένο και αντιδημοκρατικό, και θα έπρεπε να ελέγχεται από την εκτελεστική εξουσία. Οι λεκτικές επιθέσεις στην ανεξαρτησία του Εκλογικού Ινστιτούτου, έχουν θεωρηθεί επικίνδυνες από τοπικούς οργανισμούς, αλλά ο Obrador εξακολουθεί να το στοχοποιεί.
Τελικά, όπως ήταν αναμενόμενο, το δημοψήφισμα απέδειξε την υποστήριξη του λαού προς τον Obrador. Με συμμετοχή μόλις του 19% των ψηφοφόρων, το 90% όσων προσήλθαν τάχθηκαν υπέρ της συνέχισης της θητείας του Amlo. Για τους πολιτικούς αναλυτές του Μεξικού, η νίκη του Obrador θέτει τα θεμέλια για τη νίκη του κόμματός του στις επόμενες προεδρικές εκλογές του 2024. Ο Obrador αποδεικνύει ότι είναι ακόμα ένας ισχυρός και δημοφιλής πολιτικός, παρά τις κριτικές της αντιπολίτευσης, που θα ασκήσει σημαντική επιρροή στους επόμενους εκλογικούς αγώνες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Here’s why Mexico’s president is launching a vote to recall himself, NPR, διαθέσιμο εδώ
- The biggest promoter of Mexico’s presidential recall election? The president, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- Stay or go? Mexicans vote on Amlo’s performance in historic recall election, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Mexican president wins 90% backing in leadership vote he sought, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Lopez Obrador wins recall vote amid low turnout, BBC, διαθέσιμο εδώ
