Της Δήμητρας Κούβελα,
Ο Σταύρος Νιάρχος αποτέλεσε μία από τις δημοφιλέστερες και σημαντικότερες μορφές στον χώρο των μεγάλων επιχειρήσεων του 20ου αιώνα, με διεθνή αναγνώριση. Ο επιτυχημένος εφοπλιστής γεννήθηκε στις 3 Ιουλίου 1909, στην Αθήνα, όμως η καταγωγή του ήταν από τη Λακωνία. Οι γονείς του, ο Σπυρίδωνας και η Ευγενία, μόλις είχαν επιστρέψει στην Ελλάδα από την Αμερική, όπου και διατηρούσαν πολυκατάστημα, στο Μπάφαλο της Νέας Υόρκης. Ο πατέρας του, όταν επέστρεψαν στη χώρα, έγινε έμπορoς λαδιού. Η μητέρα του καταγόταν από την πλούσια οικογένεια των αδερφών Κουμάνταρου, οι οποίοι είχαν στην κατοχή τους τον αλευρόμυλο «Ευρώτας» στον Πειραιά.
Ο Σταύρος Νιάρχος, ολοκληρώνοντας τη σχολική του φοίτηση, ασχολήθηκε με τα νομικά, καθώς σπούδασε στο Βαρβάκειο και τη Νομική Σχολή Αθηνών. Ωστόσο, σύντομα ανακάλυψε τις επιχειρηματικές του ικανότητες, καθώς αντιλήφθηκε, όσο εργαζόταν στον αλευρόμυλο των θείων του, το 1929, ότι το κόστος εισαγωγής σιταριού από την Αργεντινή και την τότε Σοβιετική Ένωση ήταν μεγάλο και, εν τέλει, κατάφερε να πείσει τους θείους του ότι θα τους συνέφερε να είχαν δικά τους πλοία. Κατά τη διάρκεια της μεγάλης οικονομικής ύφεσης, που ξεκίνησε εκείνη την εποχή, αγόρασε έξι πλοία έναντι 120.000 δολαρίων.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’30, και ενώ έχει ήδη παντρευτεί την κόρη ναυάρχου Ελένη Σπορίδη και έχει πάρει διαζύγιο, μεταναστεύει μαζί με το θείο του στην Αμερική. Εκεί, συνάπτει τον δεύτερο γάμο του, το 1939, με την 20χρονη Μελπομένη Κάπαρη, κόρη πλοιοκτήτη από τη Σύρο και χήρα διπλωμάτη. Παράλληλα, καταφέρνει να αυτονομηθεί στα επαγγελματικά του, ιδρύοντας την λεγόμενη εταιρεία Niarchos Group, με δύο πετρελαιοφόρα και πέντε φορτηγά.
Με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αναλαμβάνει τα καθήκοντα του Σημαιοφόρου στο Πολεμικό Ναυτικό. Επίσης, παρασημοφορείται, λόγω συμμετοχής στην στρατιωτική επιχείρηση της Νορμανδίας. Όσον αφορά τα πλοία του, μισθώνονται από τους Συμμάχους και έξι από αυτά βυθίζονται. Το έτος 1947 θα αποτελέσει σταθμό για την προσωπική και επαγγελματική του ζωή, καθώς παίρνει διαζύγιο από τη δεύτερη γυναίκα του και γνωρίζει τον εφοπλιστή Σταύρο Λιβανό. Έτσι, εισέρχεται στον κύκλο των μεγάλων επιχειρηματιών. Γνωρίζει την 14χρονη κόρη του Λιβανού, Τίνα, την οποία ερωτεύεται και, καθώς ο πατέρας της αρνήθηκε να δώσει το χέρι της, λόγω της πολύ μικρής της ηλικίας, ο Νιάρχος παντρεύεται την αδερφή της Ευγενία. Τρία χρόνια αργότερα, η Τίνα παντρεύεται τον μεγάλο επαγγελματικό ανταγωνιστή του Σταύρου, τον Αριστοτέλη Ωνάση, εξοργίζοντάς τον.
Μετά τον πόλεμο, καταφέρνει να γίνει ένας από τους μεγαλύτερους πλοιοκτήτες στον κόσμο, αφού έλαβε αποζημίωση 2 εκατομμυρίων δολαρίων για τα βυθισμένα του πλοία και 16 «Λίμπερτυ» από την αμερικανική κυβέρνηση. Την αποζημίωση αυτή την αξιοποίησε επενδύοντας σε τάνκερ. Κατείχε, για πολλά χρόνια, τον τίτλο του ιδιοκτήτη του μεγαλύτερου ιδιωτικού στόλου του κόσμου και τον τίτλο του «Χρυσού Έλληνα». Τον Αύγουστο του 1956 γίνεται, μαζί με τα τάνκερ του, εξώφυλλο του περιοδικού “Time”. Την ίδια εποχή, αγόρασε το νησί Σπετσοπούλα στον Αργοσαρωνικό κόλπο, ανταγωνιζόμενος τον Αριστοτέλη Ωνάση, που είχε αγοράσει τον Σκορπιό. Στο νησί αυτό συνέλεγε ακριβά έργα τέχνης, με προτροπή της συζύγου του Ευγενίας, όπως τη συλλογή 58 έργων τέχνης ιμπρεσιονιστών και μεταϊμπρεσιονιστών ζωγράφων του ηθοποιού Έντουαρτ Ρόμπινσον.
Οι επενδύσεις του στη χώρα ξεκινούν τη δεκαετία του ’50, λόγω της αλλαγής του νομοθετικού πλαισίου που γίνεται πιο ευνοϊκό. Οι σημαντικότερες εγχώριες επενδύσεις του είναι τα «Ελληνικά Διυλιστήρια» Ασπροπύργου και τα «Ελληνικά Ναυπηγεία» στο Σκαραμαγκά, που για πολλά χρόνια αποτελούσαν τα μεγαλύτερα ναυπηγεία της Μεσογείου.
Το 1965 γνωρίζει την Σαρλότ Φορντ, της γνωστής οικογενείας Φορντ, σε σαλέ στην Ελβετία, την οποία παντρεύεται με πολιτικό γάμο, αφού χωρίσει την σύζυγό του Ευγενία, η οποία του χαρίζει ένα παιδί. Μετά από σύντομο διάστημα, αποφασίζει να επανασυνδεθεί με την πρώην γυναίκα του Ευγενία, με την οποία πρακτικά ήταν ακόμα παντρεμένος, αφού το διαζύγιό τους στην Ελλάδα δεν αναγνωρίζεται, αλλά ούτε και ο πολιτικός γάμος του με την Φορντ.
Στις 4 Μαΐου 1970 η Ευγενία βρίσκεται νεκρή στο ιδιωτικό τους νησί, υπό ύποπτες συνθήκες και με κακοποιητικά σημάδια, ωστόσο ο ίδιος απαλλάσσεται της κατηγορίας. Έναν χρόνο μετά, παντρεύεται την αδερφή της Τίνα, η οποία έχει ήδη χωρίσει από τον Ωνάση, αλλά και από τον Μαρκήσιο του Μπάλντοφορντ. Το 1974 θα πεθάνει και αυτή, μετά τον θάνατο του γιου της Αλέξανδρου σε αεροπορικό δυστύχημα, και η αιτία που θα αποδοθεί θα είναι ταυτόσημη με της αδερφής της: υπερβολική χρήση βαρβιτουρικών.
Μετά την οικονομική κρίση, το 1973, ο Σταύρος Νιάρχος πούλησε κάποιες ναυτιλιακές επιχειρήσεις και επέκτεινε τις επενδύσεις του στο εμπόριο διαμαντιών και τα χρηματοοικονομικά, όπου κατείχε το 2% της μεγαλύτερης τράπεζας του κόσμου, Citybank. Επίσης επένδυσε σε άλογα κούρσας στη Γαλλία και τις ΗΠΑ και συνέχισε να εμπλουτίζει την συλλογή έργων τέχνης του με έργα μεγάλης αξίας γνωστών ζωγράφων.
Ο Σταύρος Νιάρχος συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο με τους εκατό πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου, σε υψηλή θέση, σύμφωνα με το περιοδικό Fortune. Τη δεκαετία του ’90 αποσύρθηκε στο Σεν Μόριτζ και στις 16 Απριλίου 1996 πέθανε από μια σπάνια ασθένεια που κλόνισε βαριά το ανοσοποιητικό του σύστημα. Στη διαθήκη του, είχαν συμπεριληφθεί όλα τα πλάνα που είχε σχεδιάσει για επενδύσεις στη χώρα, το οποίο αποδεικνύεται από την συμπερίληψη στη διαθήκη του του σχεδίου δημιουργίας του σημερινού ιδρύματος «Σταύρος Σ. Νιάρχος», με έντονη κοινωφελή δράση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Σταύρος Νιάρχος», Σαν Σήμερα, διαθέσιμο εδώ
- «Σταύρος Νιάρχος», Greek Shipping Hall of Fame, διαθέσιμο εδώ
- «Σταύρος Σ. Νιάρχος: Η ζωή και το έργο του», SNF, διαθέσιμο εδώ
