Της Κωνσταντίνας Μουμτζή,
Ο Richard Alan Gardner ήταν ψυχίατρος, ο οποίος γεννήθηκε το 1931 στη Νέα Υόρκη και έζησε ως το 2003. Μεταξύ των θεωριών που ανέπτυξε ήταν και η θεωρία του «Συνδρόμου Γονικής Αποξένωσης».
Η θεωρία αυτή αναπτύχθηκε τη δεκαετία του ’80 και υποστηρίζει ότι πρόκειται για μία διαταραχή, κατά την οποία τα παιδιά κατηγορούν ψευδώς τον ένα εκ των δύο γονέων συνεχώς και χωρίς κάποια βάσιμη δικαιολογία, αλλά στο πλαίσιο της «πλύσης εγκεφάλου» που υφίστανται από τον άλλο γονέα. Το σύνδρομο γονικής αποξένωσης, όμως, δεν αναγνωρίζεται ως διαταραχή και έχει κριθεί από την ιατρική και νομική κοινότητα πως στερείται επιστημονικής βάσης. Ως εκ τούτου, δεν περιλαμβάνεται ούτε στα επίσημα εγχειρίδια International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO), ούτε και στο Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (APA).
Οι απαρχές αυτής της θεωρίας συναντώνται σε ένα περιστατικό σχετικά με μια διαμάχη για την επιμέλεια των παιδιών, στα προάστια του Πίτσμπουργκ. Συγκεκριμένα, τα παιδιά ήθελαν να σταματήσουν να επισκέπτονται τον πατέρα τους, επειδή αυτός τα κακοποιούσε. Ο δικαστής δεν τα πίστεψε, βασιζόμενος στη θεωρία του Gardner. Ο τελευταίος επέμενε ότι όλα είναι αποτέλεσμα της πίεσης που τους ασκούσε η μητέρα τους και έτσι συνέχισαν τις επισκέψεις, μέχρι που ένα από τα τρία παιδιά αυτοκτόνησε, αφήνοντας ένα σημείωμα στο οποίο έγραφε ότι η ζωή του είχε γίνει ένα ατελείωτο βασανιστήριο.
Ο Gardner τασσόταν κατά των μητέρων. Η θεωρία του, πέρα από το ότι ήταν εξωφρενική, είχε και σεξιστικά στοιχεία. Σύμφωνα με τον ίδιο, το 90% παρόμοιων κατηγοριών και περιστατικών ήταν ψέματα τα οποία κατασκευάζονταν από τη μητέρα. Δυστυχώς, ο ίδιος είχε πολλούς άντρες υποστηρικτές και, λόγω της θέσης του, κανείς δεν αμφισβήτησε αυτή τη θεωρία. Ακόμα και στα δικαστήρια είχε γίνει αποδεκτή και είχε εφαρμοστεί σε πολλές υποθέσεις.
Επιπλέον, είχε ανοιχτά υποστηρίξει την παιδεραστία. Θεωρούσε ότι είναι κάτι το οποίο υπάρχει σε όλους μας και βεβαίως, αν αναφερόταν ως κακοποιητική δράση απέναντι στα παιδιά, έπρεπε να το θεωρήσουμε ψέμα και να το αποσιωπήσουμε. Δεν σταμάτησε μόνο εκεί, αλλά υποστήριξε και άλλες σεξουαλικές συμπεριφορές, όπως τη νεκροφιλία και τη ζωοφιλία (με την έννοια της κτηνοβασίας).
Αντικειμενικά, το Σύνδρομο Γονικής Αποξένωσης είναι κάτι που μπορεί να συμβεί όταν ένα ζευγάρι χωρίσει. Το 2002, μάλιστα, αναγνωρίστηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η μορφή του, όμως, δεν είναι τόσο ακραία όσο περιγράφτηκε νωρίτερα. Τα παιδιά βρίσκονται στη μέση δύο ανθρώπων που αισθάνονται μίσος και τα ίδια χρησιμοποιούνται ως όπλο. Τα παιδιά νιώθουν αναγκασμένα να ακούσουν τον γονέα με τον οποίο μένουν, γιατί διαφορετικά θα ακολουθήσουν ο φόβος και οι τύψεις.
Στα συμπτώματα συγκαταλέγεται το άγχος, η νευρικότητα, η αδιαφορία για τον άλλον γονέα, η αποστασιοποίηση με κάθε τρόπο και η εχθρική συμπεριφορά. Τα παιδιά, έτσι, χάνουν τον ένα γονέα και περνάνε μια περίοδο συμβολικού πένθους. Στην περίοδο της ζωής τους, μάλιστα, θα αναπτύξουν αρκετές συναισθηματικές δυσκολίες, από τη στιγμή που έχουν εκτεθεί σε μία τέτοια δύσκολη και τοξική κατάσταση.
Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Warshak, στο DSM IV η γονική αποξένωση περιγράφεται με άλλους όρους και συγκεκριμένα, εντοπίζεται στο σημείο όπου αναφέρονται τα «Προβλήματα σχέσεων». Η γονική αποξένωση περιγράφεται στα προβλήματα σχετικά με την οικογενειακή ανατροφή, με το κριτήριο ότι το πρόβλημα της σχέσης γονέα-παιδιού σχετίζεται με διαταραγμένη λειτουργία σε συμπεριφορικό, γνωστικό και συναισθηματικό επίπεδο, αλλά και με το κριτήριο σχετικά με την επίδραση της δυσφορίας στις γονικές σχέσεις στον ψυχισμό του παιδιού.
Το διαζύγιο είναι έπανα – τραυματικό γεγονός για τα παιδιά και αποτελεί κάτι άγνωστο γι’ αυτά τις περισσότερες φορές. Αυτά προσπαθούν να αποκωδικοποιήσουν όσα συμβαίνουν γύρω τους και συνήθως ρίχνουν και την ευθύνη στον εαυτό τους. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, υπάρχει η περίπτωση να αναπτυχθεί και το αίσθημα της αποστασιοποίησης, με βάση τις κατηγορίες που μπορεί να δεχτούν από τον γονέα με τον οποίο μένουν. Η συνεπιμέλεια είναι η μόνη λύση που μπορεί να εφαρμοστεί και να επιφέρει αποτελέσματα. Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται η διενέργεια εξονυχιστικού ελέγχου και στους δύο γονείς, προκειμένου εκείνοι να κριθούν κατάλληλοι για την ανατροφή των παιδιών τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Richard Gardner: Ο παιδοψυχίατρος που ανέπτυξε τη θεωρία του «Συνδρόμου Γονικής Αποξένωσης», tomov.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Γονική αποξένωση-σύνδρομο, psychology.gr. Διαθέσιμο εδώ
