Του Μάριου – Πέτρου Δελατόλα,
Αν υπήρχε μια φράση που στα χρόνια της πανδημίας θα μπορούσε να κερδίσει το Όσκαρ γραφικότητας, θα ήταν πολύ πιθανόν αυτή του τίτλου. Εδώ και λίγο περισσότερο από δύο χρόνια άλλαξαν οι συνήθειες μας, θυσιάσαμε πολλά, χάσαμε ανθρώπους, διχαστήκαμε, τσακωθήκαμε πολλές φορές, ακόμα και με δικούς μας ανθρώπους, καθώς το ζήτημα της πανδημίας πολιτικοποιήθηκε. Είμαστε, όμως, υποχρεωμένοι να προχωρήσουμε ο καθένας με τον τρόπο του σε ατομικό επίπεδο. Σε κρατικό επίπεδο, οφείλουμε να ορίσουμε μία ρεαλιστική επανεκκίνηση, έστω και σε αυτές τις δύσκολες στιγμές του πολέμου και του πληθωρισμού. Ανακοινώθηκε άρση των πιο σημαντικών μέτρων από την 1η Μαΐου, τουλάχιστον μέχρι την αναθεώρησή τους την 1η Σεπτεμβρίου. Μέσα σε αυτά περιλαμβάνεται και το ευαίσθητο ζήτημα της άρσης της υποχρέωσης επίδειξης πιστοποιητικού εμβολιασμού ή νόσησης.
Το παρόν άρθρο δεν στοχεύει να είναι άλλο από ένα που ασκεί κριτική ή επιδοκιμάζει τα μέτρα. Ανεξαρτήτως άποψης αναφορικά με το παραπάνω ζήτημα, νομίζω πως μπορούμε να συνηγορήσουμε στο ότι υπάρχει κορεσμός όσον αφορά τα μέτρα, αλλά και την εφαρμογή τους από τους πολίτες. Σε αυτό το σημείο δε γίνεται να μην σχολιαστεί δηκτικώς η παραπάνω απόφαση του Υπουργείου Υγείας η οποία προφανώς ήρθε μετά από συνεννόηση και με την Κυβέρνηση.
Προφανώς, η ημερομηνία άρσης των περιορισμών είναι ένα ξεκάθαρο μήνυμα-συμβολισμός προς όλον τον κόσμο και τα διεθνή ταξιδιωτικά πρακτορεία πως η χώρα μας είναι πλήρως ασφαλής υγειονομικά. Οικονομικά, η παραπάνω λογική δεν είναι εσφαλμένη αν σκεφτούμε τους ψυχολογικούς παράγοντες, υπό τους οποίους λειτουργούν πολλοί ταξιδιώτες. Επιπλέον, είναι σημαντικό να αυξήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο την ανταγωνιστικότητά μας την φετινή τουριστική σεζόν, για το λόγο του ότι είναι δυνατόν τα φετινά έσοδα να απαλύνουν σε κάποιον βαθμό τις επιπτώσεις του πληθωρισμού που καθημερινά δοκιμάζουν τους πολίτες.
Ποια είναι όμως η κανονικότητα αυτή στην οποία επιστρέφουμε; Υπάρχει η ψευδαίσθηση πως με ένα μαγικό ραβδί θα μπορούσαμε να γυρίσουμε πίσω στο καλοκαίρι του 2019. Μια τέτοια άποψη θα ήταν κάθε τι παρά ρεαλιστική. Μετά από δυόμιση περίπου χρόνια τίποτα πια δεν είναι το ίδιο. Η διεθνής τάξη έχει διασαλευτεί εκ νέου με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, όλοι μας βιώνουμε τις οικονομικές επιπτώσεις, επιβαρυνόμενοι με αυτό που ονομάζεται στα οικονομικά «φόρος πληθωρισμού», μειώνοντας την αγοραστική μας δύναμη.
Θεωρώ πως είναι μεγάλο κρίμα για τις δυνατότητές μας να έχουμε αναγάγει τον τουρισμό σε πανάκεια για οικονομική ευμάρεια, διότι ως κλάδος έχει πολλή μικρή ελαστικότητα σε έκτακτες καταστάσεις. Κανένα κράτος δεν μπορεί να θεωρηθεί οικονομικά επιτυχημένο χωρίς υποδομές, πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, βασιζόμενο απόλυτα στις υπηρεσίες που παρέχει.
Είναι πράγματι τραγική-τρομακτική η εικόνα που είναι δυνατόν να παρατηρήσει ο οποιοσδήποτε στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της χώρας μας. Στο ισοζύγιο των υπηρεσιών είμαστε πλεονασματικοί, αλλά το παραπάνω πλεόνασμα δεν επαρκεί σε καμία περίπτωση, ώστε να καλυφθεί το τεράστιο διαχρονικό έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο. Αυτό σημαίνει πως η χώρα εξυπηρετεί τον τρόπο διαβίωσής της λαμβάνοντας δάνεια και αυξάνοντας το χρέος της, δίχως παράλληλα – ειδικά στα χρόνια της πανδημίας – να αυξάνει το Α.Ε.Π της. Τα μόνα χρόνια μετριασμού του εμπορικού ισοζυγίου μας ήταν εκείνα της λιτότητας των μνημονίων. Σε καμία περίπτωση δεν επικροτούνται οι αποτυχημένες προκυκλικές οικονομικές πολιτικές που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα στα πλαίσια της τριμερούς επιτήρησης, απλώς αναφέρονται τα δεδομένα.
Απώτερος στόχος μας θα έπρεπε να είναι σε αυτήν την περίπτωση η ισοσκέλιση του ισοζυγίου. Δεδομένου του ότι δεν μπορούμε να επηρεάσουμε σε μεγάλο βαθμό το καθαρό εισόδημα από το εξωτερικό και τις καθαρές μεταβιβάσεις σε ακόμα μικρότερο – τα δύο επιπλέον στοιχεία του ισοζυγίου – οφείλουμε να βρούμε τρόπους τουλάχιστον μείωσης του εμπορικού μας ελλείμματος. Για να έχουμε μια εικόνα της πραγματικότητας, μια τέτοια αλλαγή απαιτεί πολλά χρόνια για να πραγματοποιηθεί.
Σε αυτό το σημείο οφείλουμε να εξετάσουμε τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας. Το πρώτο θα ήταν να επιβάλουμε δασμούς και ποσοστώσεις στις εισαγωγές διαφόρων αγαθών από το εξωτερικό, με σκοπό να μειωθεί η κατανάλωσή τους λόγω υψηλής τιμής στο εσωτερικό. Κάτι τέτοιο όμως θα ήταν προδήλως παράνομο και στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου αλλά και στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου ήδη από το 1969 έχει υιοθετηθεί κοινό εξωτερικό δασμολόγιο, καθώς και υπάρχει κοινή αγορά με τα άλλα κράτη της Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου.
Ένας δεύτερος τρόπος θα ήταν να γίνει υποτίμηση του νομίσματος από την κεντρική τράπεζα με σκοπό να προσαρμοστεί η ισοτιμία μας και να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί στις εξαγωγές μας. Και πάλι θα ήταν παράνομο να προβούμε σε μια τέτοια ενέργεια, διότι με την προσχώρησή μας στην Ο.Ν.Ε., τον νομισματικό έλεγχο εντός της Ένωσης τον ασκεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι εθνικές τράπεζες είναι και νομικά ανεξάρτητες.
Αναφέρονται τα προαναφερθέντα και τονίζεται το παράνομο του χαρακτήρα τους, διότι πολλές φορές αφελώς ακούγονται στο δημόσιο διάλογο. Μένουν, λοιπόν, οι πολιτικές μείωσης των φόρων, τουλάχιστον στο επίπεδο που δεν θίγουν βασικές λειτουργίες του κοινωνικού κράτους, με σκοπό την προσέλκυση Α.Ξ.Ε. και την αύξηση των θέσεων εργασίας στο εσωτερικό.
Παράλληλα, σε ατομικό επίπεδο ο καθένας μας, οφείλει στις καθημερινές αγορές του να στηρίζει τα εγχώρια προϊόντα, σκεπτόμενος το μακροχρόνιο όφελος που θα προσέδιδε στην χώρα μια τέτοια στρατηγική. Μια τέτοια εκστρατεία δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να προέρχεται από το κράτος, διότι σε μια τέτοια περίπτωση η χώρα μας θα ενέχει διεθνούς ευθύνης, καθώς θα έχει παραβιάσει μια από τις βασικές διατάξεις του Π.Ο.Ε., την αρχή της ίσης εθνικής μεταχείρισης. Σε μια τέτοια – περιοριστική – κατάσταση, οφείλουμε να στραφούμε και σε πολιτικές μεγέθυνσης, με σκοπό την αύξηση της παραγωγικότητας, οι οποίες, όμως, δεν λειτουργούν στο βραχυχρόνιο διάστημα (abort run), αλλά στο μακροχρόνιο (long run).
Θα μπορούσαν να αναλυθούν όλες οι πτυχές της νεοκλασικής θεωρίας οικονομικής μεγέθυνσης, αλλά για λόγους οικονομίας του άρθρου αυτές περιορίζονται συνοπτικά στις έννοιες του φυσικού κεφαλαίου, του ανθρώπινου κεφαλαίου, των φυσικών πόρων και της τεχνογνωσίας. Όλες οι παραπάνω καθορίζουν την παραγωγικότητα ενός κράτους.
Αν θέλουμε, λοιπόν, να αναφερόμαστε σε μια κανονικότητα, με όρους επιστροφής στις παλιές κακές συνήθειες που μας οδήγησαν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας και στον δανεισμό ύστατης καταφυγής από το Δ.Ν.Τ, τότε καλώς κάνουμε. Το ζητούμενο, όμως, πρέπει να είναι η επιστροφή ή και η πρόοδος, στη δική μας περίπτωση, σε μια κανονικότητα που θα είναι πολύ διαφορετική σε σχέση με αυτά που έχουμε ζήσει. Οφείλουμε να επενδύσουμε στο ανθρώπινό μας κεφάλαιο, που είναι οι μαθητές, οι σπουδαστές και οι φοιτητές μας. Όλοι εκείνοι θα αποτελέσουν το μέλλον της χώρας. Το ερώτημα είναι ένα: τι μέλλον και συνεπώς τι κανονικότητα επιθυμούμε;
