SDGs: Η βιωσιμότητα ως ζήτημα παγκοσμίων και ευρωπαϊκών διαστάσεων

Της Σταυρούλας Παπαποντικού,

Βιωσιμότητα και SDGs

Θέμα ιδιαιτέρως δημοφιλές τις τελευταίες δεκαετίες, η  έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο ερευνών και συζητήσεων παγκοσμίως. Ως έννοια, προωθεί την οικονομική διεύρυνση και ανάπτυξη σε περιβαλλοντικά προσδιορισμένα όρια. Για την επίτευξή της ενδείκνυται να ληφθούν υπόψη περιβαλλοντικοί παράγοντες στις στρατηγικές ανάπτυξης, που περιλαμβάνονται στην περιφερειακή πολιτική και ανάπτυξη. Η ρηξικέλευθη προσέγγιση στην ανάγκη σύγκλισης πολιτικών ανάπτυξης και περιβάλλοντος, υπό το πρίσμα μιας πολιτικής «βιώσιμης» ανάπτυξης, συνδυάζει τρεις στόχους:

• Efficiency: Την αποτελεσματικότητα της οικονομίας
• Equity: Την κοινωνική Ισότητα και Δικαιοσύνη
• Conservation: Την προστασία του περιβάλλοντος

Η στρατηγική μιας οικολογικά βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης βασίζεται σε μία διαδικασία μετασχηματισμού, όπου η εκμετάλλευση των πόρων, η κατεύθυνση των επενδύσεων, ο προσανατολισμός τεχνολογικής ανάπτυξης και οι προσαρμογές στο θεσμικό πλαίσιο εναρμονίζονται με τις σημερινές και μελλοντικές ανάγκες.

Το ζήτημα της βιωσιμότητας εμφιλοχωρεί για δεκαετίες σε συζητήσεις, όμως ετέθη επί τάπητος σε παγκόσμιο επίπεδο ήδη από το 2015, όταν οι παγκόσμιοι ηγέτες ενέκριναν ομόφωνα την Ατζέντα 2030 του ΟΗΕ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Μανουέλ ντε Ολιβέιρα Γκουτέρες: «Οι Στόχοι για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη είναι το μονοπάτι, που μας οδηγεί σε έναν κόσμο δικαιότερο, πιο ειρηνικό και ευημερούντα, και σε έναν υγιή πλανήτη. Είναι, επίσης, μια πρόσκληση για αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο καθήκον από το να επενδύσουμε στην ευημερία των νέων.»

Το Ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών που αναφέρεται στην Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) υιοθετήθηκε στο πλαίσιο της 70^ής Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, στις 25 Σεπτεμβρίου 2015 (ειδική Σύνοδος Κορυφής Ν. Υόρκης, 25-27/9/2015 – Ψήφισμα 70/1: Transforming Our World: Τhe 2030 Agenda for Sustainable Development). Η πορεία υλοποίησής τους σε παγκόσμιο επίπεδο θα παρακολουθείται και θα αξιολογείται σε ετήσια βάση στο πλαίσιο του Πολιτικού Φόρουμ Υψηλού Επιπέδου των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (High Level Political Forum).

Οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης ΟΗΕ (Sustainable Development Goals – SDGs) είναι μεταξύ τους αλληλένδετοι και, ως επί το πλείστον, απαιτούν μία πολύ πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση όλων των τομέων πολιτικής, από την αντιμετώπιση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού (SDG 1), τη διασφάλιση καθολικής πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας (SDG 3) και εκπαίδευσης (SDG4), την εξασφάλιση της πλήρους απασχόλησης και αξιοπρεπούς εργασίας για όλους (SDG8), τη μείωση των κοινωνικών και περιφερειακών ανισοτήτων (SDG 10), έως την εξασφάλιση της ολοκληρωμένης διαχείρισης των υδατικών πόρων (SDG 6), την προώθηση των ΑΠΕ και της ενεργειακής αποδοτικότητας (SDG 7) και την προστασία και βιώσιμη διαχείριση των θαλασσών (SDG 14). Περιλαμβάνουν, τέλος, και στόχους οριζόντιου χαρακτήρα, όπως η οικοδόμηση αποδοτικών, αξιόπιστων και διάφανων θεσμών (SDG 16) και η ενίσχυση και προώθηση ανοιχτών, συμμετοχικών και δημοκρατικών διαδικασιών ως μέσα για την εφαρμογή τους (SDG 17)

Ευρωπαϊκή Ένωση και Πολιτική Βιωσιμότητας

Ωστόσο, σύμφωνα με τη Γενική Έκθεση για τη Δραστηριότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή άρχιζε να ενσωματώνει τους SDGs των Ηνωμένων Εθνών στο πλαίσιο στρατηγικής της επικέντρωσης στην ανταγωνιστική βιωσιμότητα και την οικοδόμηση μιας οικονομίας στην υπηρεσία των ανθρώπων και του πλανήτη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στις 22 Νοεμβρίου 2016, παρουσίασε τη στρατηγική της για την υλοποίηση της «Ατζέντας 2030» με την ανακοίνωση «Επόμενα βήματα για ένα βιώσιμο ευρωπαϊκό μέλλον» (European Commission, COM(2016) 739, 2016). Η ΕΕ έχει δεσμευτεί πλήρως ως προς την υλοποίηση του θεματολογίου 2030 μέσω των ακόλουθων βασικών δράσεων και στοιχείων διακυβέρνησης:

• Η Επιτροπή έχει ως καθήκον την ενσωμάτωση και εναρμόνιση των πολιτικών πεπραγμένων της ΕΕ, με στόχους βιώσιμης ανάπτυξης, μετατρέποντας τη βιώσιμη ανάπτυξη ως κατευθυντήρια ροπή προς όλες τις πολιτικές της. Οι πολιτικές που υφίστανται, καθώς και οι νέες, οφείλουν να λάβουν υπόψιν και τους τρεις συγκεντρωτικά πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης, δηλαδή κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά ζητήματα. Έτσι, η Επιτροπή διασφαλίζει ότι οι πολιτικές της, με αρωγό τη βελτιωμένη νομοθεσία, θα ενσωματώσει τη διάσταση της βιωσιμότητας.
• Η Επιτροπή, από το 2017 κι έπειτα, θα υποβάλλει τακτικά εκθέσεις σχετικά με την πρόοδο της ΕΕ, όσον αφορά την υλοποίηση του θεματολογίου 2030.
• Για να μπορέσει να τελεσφορήσει η προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης σε όλο τον κόσμο, η ΕΕ θα συνεχίσει να συνεργάζεται με εξωτερικούς εταίρους, χρησιμοποιώντας όλα τα εργαλεία που είναι διαθέσιμα στο πλαίσιο των εξωτερικών πολιτικών της, και να στηρίζει, ιδίως, τις προσπάθειες των αναπτυσσόμενων χωρών.
• Η Επιτροπή δεσμεύεται να προωθήσει την υλοποίηση του θεματολογίου 2030 με το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως συννομοθέτες και δημοσιονομική αρχή της ΕΕ, καθώς και με άλλα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, διεθνείς οργανισμούς, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, πολίτες και άλλα εμπλεκόμενα μέρη.
• Η Επιτροπή θα δρομολογήσει μια πολυσυλλεκτική πλατφόρμα, που θα συμμετέχει στην παρακολούθηση και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών σχετικά με την εφαρμογή των ΣΒΑ σε όλους τους τομείς, τόσο σε επίπεδο κρατών μελών όσο και σε επίπεδο ΕΕ.
• Η Επιτροπή θα δρομολογήσει μελέτες για την περαιτέρω ανάπτυξη ενός πιο μακροπρόθεσμου οράματος για την περίοδο μετά το 2020.

Πέραν τούτων όμως, η ΕΕ έχει θέσει και δικούς της φιλόδοξους στόχους, ώστε να μπορέσει να γίνει η ίδια κλιματικά ουδέτερη έως το 2050, μία οικονομία, η οποία καθολικά θα έχει μηδενικές καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, της Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν,  είναι η νέα στρατηγική της Ευρώπης για την ανάπτυξη. Θεμέλιος λίθος της αποτελεί ο στόχος να καταστεί η Ευρώπη ως σύνολο η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης, Διαθέσιμο εδώ
• Γαρ. Αραμπατζής, Σεραφείμ Πολύζος, Φυσικοί Πόροι, Περιβάλλον & Ανάπτυξη, Εκδόσεις Τζιόλα, 2008, Αθήνα
• Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Έκθεση για την Δραστηριότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Η ΕΕ το 2020, Ευρωπαϊκή Ένωση, 2021
• Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης ΟΗΕ (Sustainable Development Goals – SDGs), Διαθέσιμο εδώ
• United Nations,A/RES/70/1 Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development,Διαθέσιμο εδώ 
• Γενική Γραμματεία Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων, Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης, Διαθέσιμο εδώ
• Γενική Γραμματεία Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων, Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (OHE), Διαθέσιμο εδώ
• Communication From The Commission To The European Parliament, The Council, The European Economic And Social Committee And The Committee Of The Regions Next Steps For A Sustainable European Future European Action For Sustainability Com/2016/0739 Final, Διαθέσιμο εδώ