Της Γεωργίας Παγιαβλά,
Κατά τη διάρκεια της καπιταλιστικής ιστορίας έχουν αναδυθεί διαφορετικοί τύποι οικονομιών που είχαν ως σκοπό είτε να αλλάξουν συγκεκριμένες καταστάσεις είτε να φέρουν κάποια ισότητα στις περιβαλλοντικές συνθήκες είτε να προωθήσουν λύσεις σε μια κρίση. Σε διαφορετικές ιστορικές στιγμές, διαφορετικά αιτήματα έφεραν μια ποικιλία αλλαγών στην οικονομική θεωρία, που βασίζονται σε διαφορετικές φιλοσοφικές προσεγγίσεις. Ωστόσο, από τον 19ο αιώνα, ο Day (1987) επισημαίνει τις δημιουργικές εξελίξεις, που έφεραν οι οικονομικές θεωρίες, οι οποίες στοχεύουν να μεταμορφώσουν τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες με πιο καινοτόμο τρόπο και να οδηγήσουν σε παγκόσμια αλληλεγγύη και σταθερότητα.
Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι οι αλλαγές και οι προκλήσεις που έφερε στον κόσμο η πανδημία του COVID-19, όπου έκανε αισθητή την ανάγκη ότι χρειαζόμαστε μια ποικιλία από προοπτικές για να το νόημα και τις πρακτικές των οικονομιών, που επηρεάζουν τη ζωή και τη διαβίωσή μας. Αυτή η συγκυρία μας ώθησε να επανεξετάσουμε και να συζητήσουμε όλους τους τύπους οικονομικών θεωριών, που έχουν εμφανιστεί την τελευταία δεκαετία, αλλά υποτάχθηκαν στην κυριαρχία της δύναμης της οικονομίας του κεφαλαίου. Με άλλα λόγια, οι Buheji & Ahmed (2021) υπογραμμίζουν ότι η πανδημία καθιστά αναγκαία μια «πολύχρωμη οικονομία».
Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, η παλέτα της οικονομίας αποτελείται από δέκα διαφορετικά χρώματα: λευκό, μαύρο, γκρι, κόκκινο, καφέ, μπλε, πράσινο, μωβ, ροζ και πορτοκαλί. Η λευκή οικονομία αναφέρεται στον κλάδο της υγείας στο σύνολό του είτε μιλάμε για γιατρούς, νοσοκομεία, νοσοκόμους, ιατρικούς εργαζόμενους είτε αυτούς που παράγουν ιατρικά συμπληρώματα και είδη εξοπλισμού. Η μαύρη οικονομία χρησιμοποιείται συχνά σε σχέση με παράνομες ή μη εξουσιοδοτημένες εμπορικές δραστηριότητες, όπως το λαθρεμπόριο ή η πώληση ναρκωτικών ή οποιοδήποτε προϊόν, που απαγορεύεται από τους νόμους σε μια δεδομένη χώρα. Η γκρί οικονομία είναι, επίσης, γνωστή ως άτυπη ή παραοικονομία, η οποία αναφέρεται σε εμπορικές δραστηριότητες, που είναι νόμιμες, σύμφωνα με τους νόμους, αλλά δεν καταχωρούνται συχνά για φοροδιαφυγή. Σύμφωνα με πολλούς συγγραφείς, η κόκκινη οικονομία αναφέρεται στις κομμουνιστικές οικονομίες, όπου το κράτος αναλαμβάνει την παραγωγή και τη διανομή.
Με βάση τα χρώματα από τη φύση, η πράσινη οικονομία, που είναι ίσως ο πιο γνωστός τύπος, αναφέρεται σε βιώσιμες και φιλικές προς το περιβάλλον οικονομικές δραστηριότητες, όπως η γεωργία, η καθαρή τεχνολογία και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ομοίως, η μπλε οικονομία αναφέρεται σε δραστηριότητες, που σχετίζονται με τους υδάτινους πόρους, όπως η θαλάσσια βιοτεχνολογία, η αλιεία και η υδατοκαλλιέργεια. Ωστόσο, η καφέ οικονομία είναι το αντίθετο, όπου οι δραστηριότητες βασίζονται αποκλειστικά σε πόρους ορυκτών καυσίμων, που έχει αποδειχθεί ότι βλάπτουν το περιβάλλον μακροπρόθεσμα. Τέλος, η μωβ οικονομία αναφέρεται σε δραστηριότητες και υπηρεσίες φροντίδας, όπως η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη, η ενδυνάμωση των γυναικών, η υποστήριξη ατόμων με αναπηρία και ηλικιωμένων και η επικοινωνία, μεταξύ άλλων.
Υπάρχει, ακόμα, η ροζ οικονομία, γνωστή και ως ροζ χρήμα ή ροζ αγορά, είναι ένας όρος που περιγράφει την αγοραστική δύναμη της κοινότητας, που αποτελείται από μη ετεροφυλόφιλα άτομα, δηλαδή λεσβίες, γκέι, αμφιφυλόφιλους, τρανς, ιντερσεξ, queer και άλλα. Τέλος, έχει επινοηθεί η πορτοκαλί οικονομία, όπου, σύμφωνα με την UNESCO, δηλώνει ότι ο κύριος σκοπός της είναι η παραγωγή ή αναπαραγωγή, προώθηση, διάδοση ή/και η εμπορία αγαθών, υπηρεσιών και δραστηριοτήτων, που έχουν πολιτιστικό, καλλιτεχνικό ή πατρογονικό περιεχόμενο. Ο Anani (2017) αναφέρει ότι μπορούμε να εφεύρουμε και άλλα χρώματα, που θα ζωγράφιζαν μια φαινομενικά πιο φωτεινή εικόνα της θλιβερής επιστήμης των οικονομικών.
Στο παρόν άρθρο εστιάζουμε στη μωβ οικονομία, καθώς μπορεί να βοηθήσει στην εξισορρόπηση των διαφορετικών πλευρών της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν υποστεί τις μεγαλύτερες απώλειες κατά την περίοδο της πανδημίας COVID19, έτσι ώστε ο κόσμος να μπορεί να επιδείξει υψηλότερη ανθεκτικότητα απέναντι σε πιθανές μελλοντικές διαταραχές (Darwish, 2021).
Αν κάποιος κληθεί να συσχετίσει ένα χρώμα με την έννοια των «βιώσιμων πόλεων», το πρώτο που θα ερχόταν στο μυαλό θα ήταν πιθανώς το πράσινο. Δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένου ότι το ζήτημα της βιωσιμότητας προήλθε από ανησυχίες για την περιβαλλοντική κρίση και η πράσινη οικονομία προτάθηκε ως όραμα μιας περιβαλλοντικά βιώσιμης οικονομίας. Σήμερα, είναι ευρέως αποδεκτό ότι μια πρόσθετη πρόκληση για τη βιωσιμότητα έχει να κάνει με τις ανισότητες στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα. Το φύλο είναι μια σημαντική εγκάρσια διάσταση των πολυεπίπεδων ανισοτήτων.
Ως εκ τούτου, το 2013, η Ilkkaracan προτείνει ένα άλλο χρώμα για να συσχετιστεί με την έννοια των βιώσιμων πόλεων και βιώσιμων οικονομιών, συμπληρώνοντας το πράσινο, το μωβ. Το συμβολικό χρώμα του γυναικείου κινήματος σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο. Η μωβ οικονομία συνεπάγεται το όραμα μιας ισότητας των φύλων και, συνεπώς, μιας κοινωνικά βιώσιμης οικονομίας. Ξεκινά από την υπόθεση ότι η βασική αιτία των εμποδίων στην ίση οικονομική συμμετοχή των γυναικών βρίσκεται στις ανισορροπίες των φύλων στην κατανομή της εργασίας της φροντίδας.
Η οικονομία της φροντίδας συνεπάγεται την παροχή αγαθών και υπηρεσιών σε ομάδες, που εξαρτώνται από τη φροντίδα, όπως παιδιά, ηλικιωμένοι, ασθενείς και άτομα με αναπηρίες, καθώς και υγιείς ενήλικες, απαραίτητο για τη σωματική, κοινωνική, ψυχική και συναισθηματική ευημερία τους. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι ότι η άνιση κατανομή της φροντίδας καθορίζει τις ανισότητες στην οικονομική συμμετοχή όχι μόνο κατά φύλο, αλλά και ταξικά. Οι γυναίκες με ανώτερη εκπαίδευση και νοικοκυριά υψηλότερου εισοδήματος έχουν περισσότερες ευκαιρίες να τις υποκαταστήσουν με τις υπηρεσίες της αγοράς ή να προσλάβουν οικιακές βοηθούς για οικιακές εργασίες. Ως εκ τούτου, απολαμβάνουν καλύτερες επιλογές, όσον αφορά την παραμονή τους στην αγορά εργασίας. Αυτή η κατάσταση επιδεινώνεται περαιτέρω από τις συνθήκες της αγοράς εργασίας, οι οποίες προσφέρουν ένα φτωχό περιβάλλον συμφιλίωσης μεταξύ εργασίας και οικογένειας. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι εργαζόμενες γυναίκες έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε άδεια φροντίδας, ενώ για τους άνδρες το νόμιμο δικαίωμα στην άδεια φροντίδας είναι ουσιαστικά ανύπαρκτο.
Η μωβ οικονομία προσφέρει ένα οικονομικό μοντέλο, το οποίο βασίζεται σε τρεις πυλώνες, που επιτρέπουν τη μείωση της μη αμειβόμενης εργασίας φροντίδας των γυναικών και, ως εκ τούτου, ίσες ευκαιρίες για τη συμμετοχή τους στη σφαίρα της αγοράς:
- Παροχή προσιτών και ποιοτικών υπηρεσιών φροντίδας για παιδιά, ηλικιωμένους, άτομα με ειδικές ανάγκες και ασθενείς.
- Ρύθμιση της αγοράς εργασίας για να καταστεί δυνατή η επαγγελματική και οικογενειακή ζωή με βάση ίσες συνθήκες και κίνητρα για άνδρες και γυναίκες.
- Προώθηση της δημιουργίας αξιοπρεπών θέσεων εργασίας ως πρωταρχικού στόχου των πολιτικών μακροοικονομικής ανάπτυξης.
Η πράσινη οικονομία αναγνωρίζει ότι η ευημερία μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους φυσικούς πόρους της γης και, ως εκ τούτου, πρέπει να δημιουργήσουμε ένα οικονομικό σύστημα, που σέβεται την ακεραιότητα των οικοσυστημάτων. Η μωβ οικονομία, από την άλλη πλευρά, αναγνωρίζει ότι εξαρτόμαστε από την εργασία φροντίδας ως απαραίτητο συστατικό της ανθρώπινης ευημερίας και, ως εκ τούτου, πρέπει να δημιουργήσουμε ένα οικονομικό σύστημα, που θα αναγνωρίζει την οικονομία της φροντίδας και θα επιτρέπει τη λειτουργία της με έναν τρόπο, που θα προωθεί τη βιωσιμότητα και την ισότητα των φύλων (Ilkkaracan, 2013).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Buheji, M., & Ahmed, D. (2021). Forward: The Pandemic Calls for More Colours Economies. Forward: The Pandemic Calls for More Colours Economies, 1.
- Darwish, R. (2021). Which Of The Seven Colors Of The Economy Will We Need Post-Pandemic?. Διαθέσιμο εδώ.
- Day, R. H. (1987). The evolving economy. European Journal of Operational Research, 30(3), 251-257.
- Ilkkaracan, I. (2013). The purple economy: A call for a new economic order beyond the green. Sustainable Economy and Green Growth: Who Cares, 32-37.
