Της Αριάδνης-Παναγιώτας Φατσή,
Η επίδραση του πολέμου στο φυσικό περιβάλλον, εύλογα θα περίμενε κανείς ότι είναι έντονη, ιδιαίτερα αν σκεφτούμε τις σύγχρονες μεθόδους διεξαγωγής των πολεμικών επιχειρήσεων. Η μελέτη των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του πολέμου επικεντρώνεται στον εκσυγχρονισμό του πολέμου και τις αυξανόμενες επιπτώσεις του στο οικοσύστημα και το κλίμα. Οι μέθοδοι της καμένης γης έχουν χρησιμοποιηθεί για μεγάλο μέρος της καταγεγραμμένης Ιστορίας. Η εξέλιξη του πολέμου από τα χημικά όπλα στα πυρηνικά όπλα έχει δημιουργήσει όλο και περισσότερες καταστροφές στα οικοσυστήματα και το φυσικό περιβάλλον. Συγκεκριμένα, παραδείγματα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του πολέμου περιλαμβάνουν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Πόλεμο του Βιετνάμ, τον Εμφύλιο της Ρουάντα, τον Πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου και τον Πόλεμο του Κόλπου.
Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες ορυκτών καυσίμων, γεγονός που συμβάλλει άμεσα στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Αν ο στρατός των ΗΠΑ ήταν μια χώρα, για παράδειγμα, θα είχε την 47η υψηλότερη συνολική εκπομπή ρύπων παγκοσμίως. Οι βομβαρδισμοί και άλλες μέθοδοι σύγχρονου πολέμου βλάπτουν άμεσα την άγρια ζωή και τη βιοποικιλότητα. Οι παράπλευρες απώλειες της σύγκρουσης μπορεί να φτάσουν έως και το 90% των μεγάλων ζώων σε μια περιοχή. Η ρύπανση από τον πόλεμο μολύνει τα υδάτινα σώματα, το έδαφος και τον αέρα, καθιστώντας περιοχές μη ασφαλείς για την κατοίκηση των ανθρώπων.
Οι στρατοί, σε παγκόσμιο επίπεδο, αντιπροσωπεύουν περίπου το 6% του συνόλου των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και πολλές κυβερνήσεις δεν αναφέρουν καν στοιχεία για τις εκπομπές από στρατιωτικές δραστηριότητες, σύμφωνα με άρθρο της Guardian. Ακόμη και σε καιρό ειρήνης, οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις καταναλώνουν ακραίες ποσότητες μη καθαρής ενέργειας. Τα 566.000 κτίρια του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ, για παράδειγμα, αντιπροσωπεύουν το 40% της χρήσης ορυκτών καυσίμων. Αυτά περιλαμβάνουν εγκαταστάσεις εκπαίδευσης, κοιτώνες, εργοστάσια παραγωγής και άλλα κτήρια στις, σχεδόν, 800 βάσεις παγκοσμίως. Σε χώρες όπως η Ελβετία και το Ηνωμένο Βασίλειο, τα υπουργεία Άμυνας καταναλώνουν, ομοίως, τα περισσότερα ορυκτά καύσιμα μεταξύ των κυβερνητικών υπηρεσιών. Άλλες χώρες με τεράστιους στρατούς όπως η Κίνα, η Σαουδική Αραβία, η Ρωσία και το Ισραήλ δεν αναφέρουν τις συνολικές εκπομπές τους, αλλά το μοτίβο αναμένεται να είναι το ίδιο.
Τα τραγικά γεγονότα που εκτυλίσσονται στις μέρες μας στην Ουκρανία έχουν και αυτά το αποτύπωμά τους στο περιβάλλον με δύο τρόπους, καθώς, αφενός, οι πολεμικές επιχειρήσεις έχουν μεγάλες απαιτήσεις σε ενέργεια και, αφετέρου, οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί σε διάφορα επίπεδα, λόγω των συγκρούσεων, καθιστούν πιο δύσκολη τη διαχείριση των περιβαλλοντικών προβλημάτων, εν γένει, σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η ουκρανική κρίση και τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν, λόγω της ενεργειακής εξάρτησης πολλών χωρών από τη Ρωσία, έθεσε, εκ νέου, στο τραπέζι την πιθανότητα χρήσης ορυκτών καυσίμων. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, όμως, δηλώνει ότι η βιασύνη για χρήση ορυκτών καυσίμων λόγω του πολέμου στην Ουκρανία είναι «τρέλα» και απειλεί τους παγκόσμιους κλιματικούς στόχους. Είναι γεγονός ότι η εισβολή στην Ουκρανία σημείωσε ραγδαίες αυξήσεις στις τιμές του άνθρακα, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, καθώς οι χώρες προσπαθούν να αντικαταστήσουν τις ρωσικές πηγές.
Ωστόσο, ο António Guterres προειδοποιεί ότι αυτά τα βραχυπρόθεσμα μέτρα ενδέχεται να εκτροχιάσουν τις χώρες από το να επιτύχουν τους στόχους του Παρισιού για το κλίμα. Πάντως, το ενεργειακό ζήτημα είναι τεράστιο και για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρώπη εισάγει περίπου το 40% του φυσικού της αερίου από τη Ρωσία και έχει εκπονήσει ένα σχέδιο για τη μείωση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου κατά 66% φέτος. «Πρέπει να γίνουμε ανεξάρτητοι από το ρωσικό πετρέλαιο, άνθρακα και φυσικό αέριο», δήλωσε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen, σε δήλωση τον περασμένο μήνα. «Δεν μπορούμε να βασιστούμε σε έναν προμηθευτή που μας απειλεί απροκάλυπτα».
Η δυσλειτουργία στις αλυσίδες εφοδιασμού και στην ενέργεια θα οδηγήσει σε ακόμα πιο υψηλό κόστος για τους καταναλωτές, τις επιχειρήσεις, τις κυβερνήσεις και, τελικά, το περιβάλλον, λένε οι ειδικοί. «Ο πόλεμος είναι μια επιχείρηση με τεράστιες ανάγκες στον τομέα της ενέργειας», λέει ο Νίκος Τσάφος, ειδικός σε θέματα ενέργειας και γεωπολιτικής στο Center for Strategic and International Studies. «Χρειάζεται ενέργεια για να κινηθούν τα πάντα, να μετακινηθούν στρατεύματα και εξοπλισμός».
Όπως φαίνεται από όσα έχουν λεχθεί, η σχέση του πολέμου με την ενέργεια και το περιβάλλον είναι άρρηκτη, ειδικά στη σύγχρονη εποχή. Μαζί με όλες τις προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα κράτη λόγω της ουκρανικής κρίσης, είναι καίριο να υπάρχει μέριμνα για τους παγκόσμιους περιβαλλοντικούς στόχους.
ENΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “War in Ukraine is scrambling the world’s ability to fight climate change”, CNN, διαθέσιμο εδώ
- “Ηοw does war contribute to climate change?”, CEOBS, διαθέσιμο εδώ
