Της Περσεφόνης Βλαχούτσικου,
Το έργο της Vanessa Beecroft παρουσιάζεται διεθνώς από το 1993 και έχει διαμορφώσει την σύγχρονη performance art. Η τέχνη που αναδιπλώνεται, αφορά την αναπαράσταση του γυναικείου σώματος και τις κοινωνικοπολιτικές συζητήσεις για την τέχνη. Οι παραστάσεις της, είναι μία συνεχής πρακτική και παρουσιάζονται σε μερικά από τα πιο γνωστά μουσεία του κόσμου. Υπογραμμίζονται οι εντάσεις μεταξύ της γυμνότητας και της ένδυσης, του περιορισμού και της ελευθερίας, του συλλογικού και του ατομικού, και της ανθρώπινης δύναμης και αδυναμίας. Σύμφωνα, μάλιστα, με τον γκαλερίστα Jeffrey Deitch, η Vanessa Beecroft είναι μία από τις καλλιτέχνες που προσπάθησαν να επινοήσουν έναν νέο τρόπο για να δημιουργηθεί ένα έργο τέχνης. «Βαδίζει» σε έδαφος, το οποίο δεν είναι ήδη καλλιεργημένο, αλλά διαμορφώνει εκ νέου μία εντελώς νέα ιδέα για το πώς μπορεί να διευρυνθεί η αίσθηση και το νόημα που προβάλλει κάθε έργο τέχνης.
Εστιάζοντας σε ένα από τα έργα της Vanessa Beecroft με τίτλο “The phantom limp stone garden”, το οποίο εμφανίζεται για πρώτη φορά στην έκθεση Μπιενάλε της Βενετίας, παρατηρούμε πως επαναφέρει στον επισκέπτη την κλασική γλώσσα της γλυπτικής, μέσα από μία εννοιολογική προοπτική. Παρουσιάζεται μία σκηνή που είναι ορατή μόνο από απόσταση. Ο θεατής έχει τη δυνατότητα να κοιτάξει μέσα από μία σχισμή, που είναι σκαλισμένη σε δύο μαρμάρινους τοίχους. Μέσα από αυτά τα δύο πάνελ μπορεί κανείς να δει θραύσματα ενός πέτρινου κήπου με έντονο αρχαιολογικό χαρακτήρα. Τα θραύσματα αυτά εμφανίζονται, άλλοτε ως ανθρώπινα κεφάλια και άλλοτε ως σώματα που μοιάζουν να προέρχονται από άτομα διαφόρων εθνικοτήτων. Τα κεφάλια μπορεί να είναι τοποθετημένα δίπλα στις μορφές αλλά και μόνα τους, πάνω σε μαρμάρινους στύλους. Όλη η σύνθεση, σχετίζεται με τις προσωπικές μνήμες, τις ιστορικές και καλλιτεχνικές εντυπώσεις, προωθώντας μία ένταση, μία ανησυχία.
Αναλύοντας λίγο παραπάνω τις μορφές του έργου και συσχετίζοντάς τες με τη σημερινή πραγματικότητα, μπορούμε να αναφέρουμε την αντίθεση που εμφανίζεται μεταξύ της «γυμνότητας» και της «ένδυσης». Δύο λέξεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, όχι μόνο με την κυριολεκτική τους έννοια, αλλά και με τη μεταφορική. Τα περισσότερα γλυπτά της σύνθεσης εμφανίζονται, έτσι ώστε να φαίνεται πως προσπαθούν να καλύψουν το γυμνό σώμα τους από το υπόλοιπο κοινό που τα κοιτάζει. Μόνο δύο κεντρικές φιγούρες στρέφονται ακριβώς μπροστά στα μάτια του θεατή, χωρίς να έχουν κίνηση η οποία δηλώνει ντροπή ή φόβο. Το παραπάνω φαινόμενο θεωρώ πως δεν απέχει πολύ από τη σημερινή καθημερινότητα και μάλιστα όλο το έργο, ίσως προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει την ανθρώπινη δύναμη και αδυναμία μπροστά σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Δεν είναι λίγες οι φορές που ο νους σκέφτεται εντελώς διαφορετικά όταν στέκεται ενάντια στη συλλογική και την προσωπική αντίληψη. Άραγε η ανθρώπινη δύναμη λειτουργεί, ή ακόμα, υπάρχει μέσα σε ένα συλλογικό πλαίσιο; Μήπως εμφανίζεται πιο ολοκληρωμένη και αναλλοίωτη στο ατομικό κομμάτι της;
Αν τα αγάλματα του έργου τα τοποθετούσαμε στο σήμερα, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε πως υπάρχουν μέσα σε μία κατοικημένη περιοχή, που περιγράφεται ως αστική και αποκαλείται πόλη εάν χαρακτηρίζεται από υψηλή πυκνότητα πληθυσμού, αλληλεπιδράσεων και επικοινωνίας. Στις μέρες μας συμβαίνει, επίσης, να είναι χώροι όπου οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με κοινωνικά δημιουργημένες και κοινωνικά κυοφορούμενες ανασφάλειες, με μια μορφή αρκετά ευκρινή. Στις ίδιες περιοχές η υψηλή πυκνότητα ανθρώπινης αλληλεπίδρασης συμπίπτει με την τάση του φόβου, που γεννιέται από την ανασφάλεια, να ζητά και να βρίσκει διεξόδους και αντικείμενα στα οποία μπορεί να διοχετεύεται – μολονότι αυτή η τάση δεν έχει υπάρξει πάντοτε ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτών των περιοχών.
Κάθε άγαλμα δηλώνει τη διαφορετική αντιμετώπιση των ανθρώπων απέναντι στην εχθρότητα του εξωτερικού περιβάλλοντος. Αυτή η αντιμετώπιση βασίζεται σε μία αντίληψη διαμορφωμένη και άμεσα συσχετισμένη με τις εμπειρίες και τα ερεθίσματα του συλλογικού, αλλά λειτουργεί και βελτιώνεται στο πλαίσιο του ατομικού. Η καλλιτέχνης δεν διστάζει να τοποθετήσει ένα κεφάλι μελαμψού χρώματος σε σώμα με λευκό δέρμα. Αυτό το γεγονός δηλώνει πως θέλει να τονίσει την ένταση της ασάφειας του επινοημένου μικρόκοσμου, στον οποίο επιβιώνουμε και που διαρκώς πρέπει να λειτουργούμε κάτω από απροσδιόριστες συνθήκες.
Σε τελική ανάλυση, αναζητώντας μάταια άλλες πιο κατάλληλες διεξόδους διαμόρφωσης και διατήρησης της προσωπικής αντίληψης, οι φόβοι και οι ανησυχίες ξεγλιστρούν από πρόσφορους στόχους και αναδύονται ως λαϊκή δυσφορία και φόβος απέναντι στους «κοντινούς ξένους».
Όλα τα παραπάνω υπάρχουν σε έναν κοινό χώρο, ένα ίδιο περιβάλλον, στο οποίο η «ένδυση» που είναι ο χαρακτήρας του κάθε ατόμου, το ατομικό του κομμάτι, κινδυνεύει να αλλοιωθεί, να «γυμνωθεί» εξαιτίας της μορφής της ζωής που καλείται να αντιμετωπίσει, της γνώμης του συλλογικού περίγυρου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Vanessa Beecroft, vanessabeecroft.com, διαθέσιμο εδώ
- VANESSA BEECROFT, amypenketh.wordpress.com, διαθέσιμο εδώ
- Ρευστοί Καιροί, Zygmunt Bauman, Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2009
