Της Αννίτας Ελισσαίου,
Εδώ και μήνες, η Σρι Λάνκα αντιμετωπίζει τη χειρότερη οικονομική κρίση στην ιστορία της. Εμπόδια στις εισαγωγές καυσίμων, τεράστιες ελλείψεις σε βασικά αγαθά και πολύωρες διακοπές ρεύματος σε όλη την επικράτεια, που με τη σειρά τους επιδεινώνουν την καθημερινότητα των πολιτών, χαρακτηρίζουν την κατάσταση που επικρατεί και έχουν γίνει συνεχές φαινόμενο για την καθημερινή ζωή. Η αδυναμία της κυβέρνησης να βρει τη λύση για τη βελτίωση των αντίξοων οικονομικών συνθηκών έχει προκαλέσει την οργή του λαού, και όχι μόνο. Οι τελευταίες εξελίξεις ταράσσουν την πολιτική σκηνή της χώρας, απειλώντας τη σταθερότητα.
Βασικός στόχος του θυμού και της αγανάκτησης τόσο των απλών πολιτών όσο και των άλλων βουλευτών είναι η «δυναστεία» των Rajapaksa, γνωστής πολιτικής οικογένειας της Σρι Λάνκα με μακρόχρονη παρουσία στα κοινά. Στις εκλογές του 2020, ο Mahinda Rajapaksa αναδείχθηκε Πρωθυπουργός της χώρας με τον αδερφό του, Gotabaya Rajapaksa, να τελεί χρέη Προέδρου από το 2019. Ο Gotabaya ήταν μέλος των ενόπλων δυνάμεων του κράτους κατά τη διάρκεια της εξέγερσης των Ταμίλ στα πλαίσια του εμφυλίου πολέμου που ταλάνιζε τη χώρα για 26 χρόνια.
Το 2005 συμμετείχε στην κυβέρνηση του αδερφού του Mahinda ως Υπουργός Εθνικής Άμυνας, επιβλέποντας το βίαιο τέλος του πολέμου. Κατηγορήθηκε από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, όπως και πολλοί άλλοι πολιτικοί, για εγκλήματα πολέμου στη διάρκεια των συρράξεων, αλλά η υπόθεσή του απορρίφθηκε λόγω πολιτικής ασυλίας. Το 2019, το εθνικιστικό κύμα που δημιουργήθηκε μετά από μια σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων από ισλαμιστές μαχητές τού εξασφάλισε τη θέση του Προέδρου, και η εξάλειψη της αντιπολίτευσης από τον κυβερνητικό συνασπισμό του βοήθησε στην εκλογική νίκη του αδερφού του για τη θέση του Πρωθυπουργού. Το 2021, ένας ακόμη αδερφός, ο Basil Rajapaksa, έγινε Υπουργός Οικονομικών.
Η διακυβέρνηση της χώρας έγινε «οικογενειακή υπόθεση», όμως η τωρινή οικονομική κρίση έχει βάλει σε κίνδυνο το μέλλον του ονόματος Rajapaksa στην πολιτική. Η οικονομία βρισκόταν ήδη σε αρκετά άσχημη κατάσταση, προτού ακόμα αναλάβουν τα ηνία της χώρας οι δύο αδερφοί. Εδώ και χρόνια, οι κυβερνήσεις λάμβαναν ξένα δάνεια για τη χρηματοδότηση δημοσίων υπηρεσιών, χωρίς όμως να γίνεται σωστή διαχείριση αυτών των χρημάτων. Μια σειρά από ακραία καιρικά φαινόμενα, φυσικές καταστροφές και κακές σοδειές οδήγησαν σε περισσότερα δάνεια, αυξάνοντας το κρατικό χρέος. Μέσα σε λίγα χρόνια, αλλεπάλληλα «χτυπήματα» χειροτέρεψαν δραματικά την κατάσταση: η συνταγματική κρίση του 2018, οι τρομοκρατικοί βομβαρδισμοί το Πάσχα του 2019 και τέλος η πανδημία του 2020, η οποία πλήγωσε βαριά τον τομέα του τουρισμού.
Ο Gotabaya, σε μια προσπάθεια να ωθήσει την οικονομία, μείωσε τους φόρους, αλλά αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση των κρατικών εσόδων, και τον περιορισμό της πρόσβασης σε εξωτερικές αγορές. Επόμενη κίνηση ήταν η στροφή στα συναλλαγματικά διαθέσιμα για τη μείωση του χρέος, αλλά αυτή οδήγησε σε τεράστιες δυσκολίες στην εισαγωγή καυσίμων και άλλων αγαθών, και στην κατακόρυφη αύξηση των τιμών. Η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος έγινε προκειμένου η χώρα να ικανοποιήσει τις προϋποθέσεις για βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, αλλά η μείωση της αξίας του rupee της Σρι Λάνκα δημιούργησε έναν εφιάλτη για τους πολίτες. Οι περισσότεροι αναγκάζονται να περιμένουν για ώρες σε ουρές, ώστε να λάβουν το μερίδιο αγαθών που τους αντιστοιχεί στα πλαίσια ποσοτήτων χορηγούμενων από τις αρχές. Στις ελλείψεις των αγαθών συγκαταλέγονται και τα φάρμακα, με το σύστημα υγείας της χώρας να βρίσκεται υπό απειλή.
Υπό αυτές τις συνθήκες, δεν προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι η υπομονή του λαού εξαντλήθηκε. Την προηγούμενη εβδομάδα, χιλιάδες πολίτες ξεχύθηκαν στους δρόμους όλης της χώρας, διαμαρτυρόμενοι για την κατάσταση. Ζητούν άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση των οικονομικών προβλημάτων και ανάληψη ευθυνών από την κυβέρνηση, αλλά βασικό τους αίτημα είναι η παραίτηση του Προέδρου και του Πρωθυπουργού. Με τις διαδηλώσεις να λαμβάνουν όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις σε όλη την επικράτεια και την οργή του λαού να εντείνεται, η κυβέρνηση ανακήρυξε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης απαγορεύοντας την κυκλοφορία. Απαγορεύτηκε, επίσης, η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ώστε να εμποδιστεί η οργάνωση των διαδηλωτών, αλλά η κίνηση αυτή απέτυχε με εκατοντάδες πολίτες να αγνοούν την απαγόρευση για να συνεχίσουν τις διαμαρτυρίες.
Στο πλευρό των πολιτών βρίσκονται και πολλά αγανακτισμένα και απογοητευμένα μέλη της κυβέρνησης. Από την έναρξη των διαδηλώσεων μέχρι σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος του Υπουργικού Συμβουλίου έχει παραιτηθεί, ενώ περίπου 40 βουλευτές έχουν εγκαταλείψει τον κυβερνητικό συνασπισμό των Rajapaksa. Η κυβέρνηση προέβη σε ανασχηματισμό, σε μια προσπάθεια αποφυγής χειροτέρευσης της κρίσης, αλλά με την αποχώρηση των μελών του συνασπισμού κατέχει λιγότερες από τις 113 θέσεις, που χρειάζεται για την πλειοψηφία, και θα δυσκολευτεί να παραμείνει στην εξουσία.
Η αντιπολίτευση έχει απορρίψει το αίτημα της κυβέρνησης για ένα νέο κυβερνητικό σχήμα από κοινού, αλλά δεν είναι σίγουρο ότι θα προχωρήσει σε πρόταση μομφής. Ο Πρόεδρος Gotabaya σε δήλωσή του που δημοσιεύθηκε από το προεδρικό γραφείο αναγνώρισε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο λαός και έκανε έκκληση για συνεργασία και επαναφορά της τάξης στη χώρα. Αναφερόμενος σε εξωτερικούς παράγοντες που επέφεραν την κρίση, επέμεινε στο ότι η κυβέρνησή του δεν οφείλεται για την κατάσταση, και επεσήμανε ότι δεν θα παραιτηθεί, παρά τα αιτήματα των διαδηλωτών.
Η κατάσταση έχει τραβήξει την προσοχή της διεθνούς κοινότητας, όπως ήταν αναμενόμενο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Η.Π.Α. παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις, όπως και το Συμβούλιο του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Η καταστολή των αντιφρονούντων και η απαγόρευση των μέσων κοινωνικών δικτύωσης προκαλεί ανησυχία, με το Συμβούλιο να προειδοποιεί για την αποφυγή της αποδυνάμωσης των θεσμών ελέγχου και ισορροπιών. Η κυβέρνηση Rajapaksa έχει απευθυνθεί σε Ινδία, Κίνα και ΔΝΤ για οικονομική βοήθεια, αλλά όσο οι κοινωνικές εντάσεις αυξάνονται, το μέλλον της κρίσης παραμένει αβέβαιο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- In stunning reversal, protests leave Sri Lanka’s ruling dynasty teetering, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Sri Lanka is facing an economic and political crisis: here’s what you need to know, CNN, διαθέσιμο εδώ
- Why are people protesting in Sri Lanka?, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Free speech in Sri Lanka under threat amid political turmoil, DW, διαθέσιμο εδώ
- Sri Lanka’s cabinet resigns as public defies curfew amid a historic economic crisis, NPR, διαθέσιμο εδώ
