Της Ειρήνης Διακρούση,
«Στην πολιτική, αν θες να ειπωθεί κάτι ρώτα έναν άντρα. Αν θες να γίνει κάτι ρώτα μια γυναίκα», μία φράση που είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική της προσωπικότητάς της, αναδεικνύει τον δυναμισμό της και συνδέεται με το προσωνύμιό της ως «Σιδηρά Κυρία». Η Margaret Thacher, ή αλλιώς η «κόρη του μπακάλη», όπως την αποκαλούσαν, είναι η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός στην Ευρώπη και η πιο διάσημη βρετανίδα πολιτικός μετά τον Churchill. Βασικές θέσεις της αποτελούσαν: η ελεύθερη αγορά, με περιορισμένη κρατική παρέμβαση, η οποία θα περιοριζόταν μόνο στο νόμισμα και στην άμυνα, αναστροφή της πτωτικής πορείας της βρετανικής οικονομίας και η αύξηση της ανταγωνιστικότητας του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο όρος «Θατσερισμός», έχει ταυτιστεί με την πιο σκληρή μορφή φιλελευθερισμού, τον νεοφιλελευθερισμό.
Το 1975, εξελέγη αρχηγός του Συντηρητικού Κόμματος, ενώ στις εκλογές της 3ης Μαρτίου 1979 εξελέγη πρωθυπουργός με ποσοστό σχεδόν 45%, ενώ παρέμεινε στο τιμόνι της Μ. Βρετανίας ως 1990. Στην πρώτη πρωθυπουργία της το σημαντικότερο γεγονός ήταν ο πόλεμος των νήσων Falkland. Ήταν ένας ακήρυκτος πόλεμος, μεταξύ της Αργεντινής και της Μ. Βρετανίας για τον έλεγχο των υπό αγγλική κατοχή νήσων Falkland, απέναντι από την Αργεντινή. Και οι δύο χώρες είχαν από καιρό αξιώσεις για την κυριαρχία των Falkland και βρίσκονταν σε παρατεταμένες διαπραγματεύσεις. Στις 2 Απριλίου του 1982, η στρατιωτική κυβέρνηση της Αργεντινής κατέλαβε τα νησιά με 10.000 στρατιώτες. Η Thacher απάντησε στέλνοντας μία ναυτική ομάδα αποστολών και μέσα σε τρεις μήνες, οι βρετανικές δυνάμεις είχαν νικήσει τους Αργεντινούς και ανακατέλαβαν τα νησιά. Στις 14 Ιουνίου 1982 έληξε ο πόλεμος, ενώ τον ίδιο μήνα οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι το 59% των Βρετανών ήταν ικανοποιημένοι με την απόδοση της πρωθυπουργού, με αποτέλεσμα η Thacher να βγει ενισχυμένη στις επόμενες εκλογές.
Τον Ιούλιο του 1983 εξελέγη για δεύτερη φορά, εξασφαλίζοντας μεγάλη πλειοψηφία του Συντηρητικού Κόμματος στη Βουλή των Κοινοτήτων. Η δεύτερη θητεία της επικεντρώθηκε σε ένα οικονομικό πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων, καθώς πολλές κρατικές επιχειρήσεις ιδιωτικοποιήθηκαν. Αυτές αφορούσαν τον χάλυβα, τους σιδηροδρόμους, τα αεροδρόμια και την αεροδιαστημική. Υπήρχαν, επίσης, και επιχειρήσεις κοινής ωφελείας, όπως φυσικό αέριο, ρεύμα, τηλεπικοινωνίες και νερό. Μέχρι τη στιγμή που η Thacher εκδιώχθηκε από τα καθήκοντά της το 1990, περισσότερες από 40 κρατικές επιχειρήσεις που απασχολούσαν 600.000 εργαζομένους είχαν ιδιωτικοποιηθεί. Πουλήθηκαν περισσότερες από 60 δισ. λίρες κρατικών περιουσιακών στοιχείων και το μερίδιο της απασχόλησης που αντιπροσώπευαν οι κρατικές βιομηχανίες μειώθηκε από 9% σε λιγότερο από 2%.
Αυτή η διαδικασία δεν προχώρησε χωρίς αντιδράσεις. Κατά την ιδιωτικοποίηση των επιχειρήσεων του χάλυβα και του άνθρακα, ορισμένα ζημιογόνα ορυχεία έκλεισαν. Το Εθνικό Συμβούλιο Άνθρακα είχε υπολογίσει ότι θα έκλειναν 20 από τα 170 ανθρακωρυχεία και θα υπήρχε απώλεια 20.000 θέσεων εργασίας. Έτσι, στις 6 Μαρτίου 1984 κήρυξε εθνική απεργία ενάντια στο πρόγραμμα του κλεισίματος των ορυχείων. Η Thacher είχε υπολογίσει την αντίδραση αυτή και είχε αποθηκεύσει άνθρακα για να διατηρήσει τον εφοδιασμό της χώρας για τουλάχιστον 6 μήνες. Οι απεργοί ανθρακωρύχοι ήρθαν σε συγκρούσεις με την αστυνομία, που πολλές φορές κατέληξαν βίαιες. Απόρρητα έγγραφα που δημοσιεύτηκαν το 2014 αποκάλυψαν, ότι η Thacher σκέφτηκε να ζητήσει από τον στρατό να μεταφέρει τρόφιμα και άνθρακα, ακόμη και να κηρύξει την χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, προκειμένου να ελέγξει την κατάσταση. Σταδιακά, όμως, οι ανθρακωρύχοι επέστρεφαν στην εργασία τους και στις 3 Μαρτίου 1985, το Εθνικό Συμβούλιο Άνθρακα ψήφισε την λήξη της απεργίας, ύστερα από 362 ημέρες. Δεν υπήρξε συμφωνία και η Thacher δεν έκανε καμία παραχώρηση. Η απεργία ήταν ιδιαίτερα ζημιογόνα για την χώρα, καθώς το κόστος της αποτιμήθηκε σε 1,5 δισ. λίρες και οδήγησε στην διολίσθηση της λίρας, έναντι του δολαρίου.
Τη νύχτα της 11ης Οκτωβρίου 1984, μία βόμβα εξερράγη σε ξενοδοχείο του Brighton, όπου διέμεναν η Thacher και η κυβέρνησή της για το συνέδριο των Συντηρητικών και επέφερε τον θάνατο 5 ατόμων. Η Thacher δεν έπαθε τίποτα, ενώ η παρακρατική οργάνωση «Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στράτος» (Ι.R.A.) ανέλαβε την ευθύνη.
Τον Ιούνιο του 1987, η Thacher εξελέγη για τρίτη και τελευταία φορά. Σε αυτό το διάστημα έδειξε έντονη αντίθεση στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Το πρώτο ορατό σημάδι της απογοήτευσής της από την Ε.Ο.Κ., αφορούσε τη συνεισφορά του προϋπολογισμού της Βρετανίας. Επειδή, το Ηνωμένο Βασίλειο απουσίαζε κατά την γέννηση της Ε.Ο.Κ., το 1957, δεν έθεσε τους οικονομικούς κανόνες του παιχνιδιού, που έδινε ένα εγγενές πλεονέκτημα στις χώρες με μεγάλους γεωργικούς τομείς, όπως η Γαλλία. Επιπλέον, ενώ ήταν υπέρ της δημιουργίας μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς, διαφωνούσε με την περαιτέρω ενοποίηση των χωρών, την δημιουργία ενός ενιαίου ενός νομίσματος και μιας Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Δεν ήταν όλοι στο κόμμα της τόσο αρνητικοί απέναντι στην Ε.Ο.Κ. Το 1990 παραιτήθηκε ο Υπουργός Εξωτερικών της, Geoffrey Howe, και η καυστική ομιλία παραίτησής του προκάλεσε μάχη ηγεσίας.
Την ίδια περίοδο, προχώρησε σε επιβολή εκλογικού φόρου. Ήταν η μεγαλύτερη εσφαλμένη κίνησή της και οδήγησε την καριέρα της, ως πρωθυπουργός, σε άδοξο τέλος. Επιπλέον, ο φόρος ήταν εξαιρετικά περίπλοκος στην πράξη, ενώ τα αρχεία είναι γεμάτα άκρως τεχνικά έγγραφα. Προκλήθηκαν αντιδράσεις ακόμη και από τους υποστηρικτές της και η δημοτικότητά της έπεσε στο 20%. Τον Μάρτιο του 1990, ξέσπασαν πορείες στο Λονδίνο, δημιουργήθηκαν και συμπλοκές με την αστυνομία. Στις 22 Νοεμβρίου 1990, έπεσε εσωκομματικού πραξικοπήματος και αναγκάστηκε να παραιτηθεί.
Θα ήταν ενδιαφέρον να εξετάσουμε και στατιστικά την πορεία της Thacher. Όσον αφορά τον πληθωρισμό στα μέσα της δεκαετίας του ’70 είχε φτάσει το 25%. Στην αρχή της θητείας της, το 1980, έπεσε στο 7%, ενώ στο τέλος της θητείας της, το 1990, στο 11%. Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν το 1979 ήταν στο 2,5%, το 1983 στο 4% και το 1988 στο 5,5%. Η ανεργία αυξήθηκε ραγδαία κατά τη διάρκεια των πρωθυπουργιών της. Στην αρχή της θητείας της, το 1979, υπήρχαν περίπου 1.500.000 άνεργοι. Το 1984 ξεπέρασαν τους 3.000.000. Το 1990, στο τέλος της θητείας της, ήταν περίπου 2.000.000.
Η Margaret Thacher εξακολουθεί να είναι μέχρι σήμερα ένα ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο πρόσωπο, με φανατικούς οπαδούς, αλλά και εχθρούς. Το σίγουρο όμως είναι ότι μεταμόρφωσε το πολιτικό και οικονομικό σκηνικό του Ηνωμένου Βασιλείου και βρέθηκε στην σκακιέρα των νικητών, μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Sansimera.gr, Μάργκαρετ Θάτσερ. Διαθέσιμο εδώ
- Britannica.com, Anglo-Irish Agreement. Διαθέσιμο εδώ
- History.com, When Margaret Thatcher crushed a british miners’ strike. Διαθέσιμο εδώ
- BBC.com, National Archives Thatcher’s poll tax miscalculation. Διαθέσιμο εδώ
