Της Κωνσταντίνας Αργουδέλη,
Με τον όρο “Long-Covid” περιγράφουμε το φαινόμενο κατά το οποίο τα συμπτώματα, τα σημεία και οι πιθανές επιπλοκές μετά από τη λοίμωξη με SARS-COV-2 συνεχίζουν ή εμφανίζονται μετά από 4 εβδομάδες. Επειδή ο παραπάνω ορισμός δεν περιγράφει επαρκώς τις φάσεις που έπονται της λοίμωξης από τον ιό, το National Institute for Health and Care Excellence (NICE) πρότεινε την παρακάτω κατηγοριοποίηση. Αρχικά, λαμβάνει χώρα η οξεία Covid-19 (Acute Covid-19), η οποία αναφέρεται στην παραμονή σημείων και συμπτωμάτων έως και 4 εβδομάδες. Ακολουθεί η συνεχιζόμενη συμπτωματική Covid-19 (on going symptomatic Covid-19), η οποία περιλαμβάνει την παραμονή σημείων και συμπτωμάτων από 4 έως 12 εβδομάδες. Τέλος, υπάρχει το μετά-Covid-19 σύνδρομο (Post–Covid-19 syndrome), το οποίο αναφέρεται σε σημεία και συμπτώματα που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια ή μετά τη λοίμωξη με τον ιό SARS-COV-2 και εμμένουν για περισσότερες από 12 εβδομάδες, τα οποία δεν μπορούν να αποδοθούν σε κάποιο άλλο παθολογικό αίτιο. Επομένως, ο όρος Long-Covid περιλαμβάνει τη συνεχιζόμενη συμπτωματική Covid-19 και το μετά-Covid-19 σύνδρομο.
Τα συμπτώματα εμμένουν συχνότερα σε ασθενείς που χρειάστηκαν νοσηλεία. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται Post Intensive Care Syndrome και δεν αφορά αποκλειστικά τους ασθενείς που χρειάστηκαν νοσηλεία λόγω λοίμωξης με SARS-COV-2, αλλά όλους τους ασθενείς που νοσηλεύονται στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Ωστόσο, εμμένοντα συμπτώματα μπορεί να παρατηρηθούν και σε ασθενείς με Covid-19 που δεν νοσηλεύτηκαν.
Όπως είναι γνωστό, η λοίμωξη με τον ιό SARS-COV-2 επηρεάζει κυρίως το αναπνευστικό σύστημα. Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό; Αρχικά, τα αναπνευστικά σταγονίδια, που είναι ο κύριος τρόπος μετάδοσης του ιού, εισέρχονται στη ρινική κοιλότητα, την πρώτη οδό εισόδου. Άλλες οδοί εισόδου είναι οι οφθαλμοί και το στόμα. Στη ρινική κοιλότητα, τα επιθηλιακά κύτταρα, δηλαδή τα κύτταρα που επενδύουν την κοιλότητα, φέρουν το ένζυμο ACE2 ή αλλιώς μετατρεπτικό ένζυμο της αγγειοτενσίνης 2. Το μεμβρανοσύνδετο αυτό ένζυμο ευνοεί την προσκόλληση του ιού στα κύτταρα και την αναπαραγωγή του. Από εκεί, ο ιός ταξιδεύει μέχρι το κατώτερο αναπνευστικό σύστημα (τραχεία, βρόγχοι, πνεύμονες). Το ένζυμο ACE2 δεν υπάρχει μόνο στους ιστούς του αναπνευστικού συστήματος, αλλά και σε άλλα συστήματα, όπως το γαστρεντερικό, το ανοσοποιητικό, το καρδιαγγειακό, καθώς και στον μυϊκό ιστό. Επιπρόσθετα, εισβολή του ιού πραγματοποιείται και στα νευρικά κύτταρα, χωρίς να είναι ακόμη γνωστός ο μηχανισμός. Ανακεφαλαιώνοντας, ο ιός SARS-COV-2 έχει τη δυνατότητα να προσβάλλει πολλά συστήματα του ανθρώπινου σώματος, γεγονός που εξηγεί την ποικιλία των συμπτωμάτων, τα οποία, όταν εμμένουν, δημιουργούν το σύνδρομο Long-Covid.
Για την πλήρη μελέτη των εμμενόντων συμπτωμάτων είναι απαραίτητη η κατηγοριοποίηση ανά σύστημα. Όσον αφορά το αναπνευστικό σύστημα, μερικά από τα συμπτώματα και τις επιπλοκές που παρατηρούνται μετά τη λοίμωξη είναι ο βήχας, η δύσπνοια, η μειωμένη ικανότητα για άσκηση, η υποξαιμία, οι αλλοιώσεις θαμβής υάλου και ινωτικές βλάβες (ανιχνεύονται με απεικονιστικές μεθόδους), η πνευμονική εμβολή, η αγευσία και η ανοσμία. Προχωρώντας στο καρδιαγγειακό σύστημα, παρατηρείται αίσθημα παλμών, δύσπνοια, θωρακικό άλγος, μυοκαρδίτιδα, μυοκαρδιακή ίνωση, καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες, περικαρδίτιδα και ορθοστατική υπόταση. Επιπρόσθετα, στους νεφρούς εντοπίζεται χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Έπειτα, δερματολογικά συμπτώματα είναι η τριχόπτωση και η εκδήλωση εξανθημάτων. Στα ρευματολογικά συμπτώματα αναφέρονται η αντιδραστική αρθρίτιδα, η ινομυαλγία και νοσήματα του συνδετικού ιστού.
Περνώντας στο ενδοκρινικό σύστημα, σημειώνεται εμφάνιση ή επιδείνωση του σακχαρώδους διαβήτη, υποθυρεοειδισμός, υποξεία θυρεοειδίτιδα και διαταραχές της έμμηνου ρύσης. Ποικίλα είναι τα συμπτώματα που εμφανίζονται στο νευρικό σύστημα και, συγκεκριμένα, η καταβολή, μυαλγίες, κεφαλαλγία, αδυναμία, διαταραχές του αυτόνομου νευρικού συστήματος, γνωσιακές διαταραχές και διαταραχές μνήμης, ανησυχία, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου και μετατραυματικό στρες ή PTSD. Όσον αφορά τα αγγεία, παρατηρούνται θρομβοεμβολικά επεισόδια. Επίσης, ουρολογικά συμπτώματα είναι η ακράτεια και η σεξουαλική δυσλειτουργία. Ακόμη, η νόσος Covid-19 μπορεί να μεταβάλει το μικροβίωμα του εντέρου και να οδηγήσει σε εμφάνιση λοιμώξεων. Τέλος, άλλα εμμένοντα συμπτώματα ή επιπλοκές που δεν εντάσσονται στις παραπάνω κατηγορίες είναι η παρατεταμένη δεκατική πυρετική κίνηση, η απώλεια βάρους, η έλλειψη βιταμίνης D, διάφορες αλλεργίες, το σύνδρομο ενεργοποίησης μαστοκυττάρων, το χρόνιο άλγος και η επιδείνωση άλλων υποκείμενων νοσημάτων.
Διαφορετικές μελέτες προτείνουν πληθώρα θεραπειών για την αντιμετώπιση των εμμενόντων συμπτωμάτων και κατ’ επέκταση του Long-Covid. Αρχικά, ερευνάται η χρήση αντιισταμινικών και, συγκεκριμένα, η χρήση ανταγωνιστών της ισταμίνης-1 και της ισταμίνης-2, με σκοπό την παρεμπόδιση της πρόσδεσης του ιού στον υποδοχέα ACE2. Έπειτα, η χρήση αντικαταθλιπτικών και βιταμίνης C μπορεί να μειώσει το αίσθημα εξάντλησης, ένα συχνά εμμένον σύμπτωμα. Επιπρόσθετα, κλινικές μελέτες διεξάγονται αυτήν την περίοδο για τη διερεύνηση της επίδρασης του υπερβαρικού οξυγόνου, της μοντελουκάστης, καθώς και της τήρησης προγράμματος άσκησης 8 εβδομάδων στην αντιμετώπιση των αναπνευστικών επιπλοκών. Ταυτόχρονα, μελετάται η αποτελεσματικότητα των προβιοτικών στη διατήρηση του μικροβιώματος του εντέρου σε φυσιολογικά επίπεδα, καθώς και στη μείωση της φλεγμονής. Παράλληλα, γίνεται αναφορά στη θεραπεία με αντισώματα, όπως το leronlimab και το tocilizumab. Τέλος, επισημαίνεται η ωφέλιμη επίδραση που μπορεί να έχει η λουτεολίνη, ένα φυτικής προέλευσης φλαβονοειδές, για την αντιμετώπιση του Long-Covid. Μολονότι οι μελέτες φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές, πρέπει να θυμόμαστε πως για την υγεία μας οφείλουμε να απευθυνόμαστε πρωτίστως στον γιατρό μας, ο οποίος παρέχει εξατομικευμένα την αρωγή του.
Γίνεται, επομένως, αντιληπτό ότι η λοίμωξη από τον ιό SARS-COV-2 μπορεί να προκαλέσει ποικίλα συμπτώματα, τα οποία, αν παραμείνουν μετά το πέρας τεσσάρων εβδομάδων, αποτελούν το σύνδρομο Long-Covid. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονιστεί πως δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε το φαινόμενο με πανικό, καθώς μόνο δυσχερέστερη μπορεί να γίνει η κατάσταση. Ως λογικά σκεπτόμενοι πολίτες, οφείλουμε να εξετάζουμε προσεκτικά τις πληροφορίες που δεχόμαστε καθημερινά, ακόμη και όσα αναφέρθηκαν στο παρόν κείμενο, και να συμβουλευόμαστε τον γιατρό μας. Η συστηματική επανεξέταση και η τήρηση των προτροπών του γιατρού μας είναι επαρκείς για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του Covid-19.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Long-Post Covid, Διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση, Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία, eody.gov.gr. Διαθέσιμο εδώ
- Long covid- mechanisms, risk factors, and management, Crook H., Raza S., Nowell J., Young M., Edison P., bmj.com. Διαθέσιμο εδώ
- Long‐COVID syndrome‐associated brain fog and chemofog: Luteolin to the rescue, Theocharis C. Theoharides, Christos Cholevas, Konstantinos Polyzoidis and Antonios Politis., ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
