Του Τιμολέοντα Παλαιολόγου,
Η Λέσβος βρίσκεται στο Βορειοανατολικό Αιγαίο και με έκταση 1.639 τετραγωνικά χιλιόμετρα, αποτελεί το τρίτο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας και το όγδοο μεγαλύτερο της Μεσογείου. Η νήσος κατοικείται τουλάχιστον από την Παλαιολιθική εποχή (2.500.000-12.000 έτη πριν από σήμερα), όπως μαρτυρείται από τα ευρήματα της επιφανειακής έρευνας στη θέση Ροδαφνίδια Λισβορίου (ευρήματα Εποχής του Μέσου Πλειστόκαινου, δηλαδή 780.000-125.000 χρόνια πριν από σήμερα) και η στρατηγική του θέση στο πέρασμα των Δαρδανελίων, το έχει καταστήσει πολλές φορές κέντρο αντιπαραθέσεων. Το όνομα Λέσβος θεωρείται ότι προέρχεται από το όνομα Lazpa, που χρησιμοποιούσαν οι Χετταίοι, για να αναφερθούν στο νησί, το οποίο και κατείχαν για ορισμένο διάστημα. Ωστόσο, πέραν των σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων και την ευρύτερη στρατηγική και οικονομική σημασία της Λέσβου, κατά πάσα πιθανότητα, το πιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα του νησιού να έγκειται στη γεωλογική ιδιαιτερότητα που παρουσιάζει. Συγκεκριμένα, στη Λέσβο βρίσκεται ένας από τους ωραιότερους και πιο σπάνιους τόπους γεωλογικού ενδιαφέροντος παγκοσμίως, το απολιθωμένο δάσος της Λέσβου.
Προτού όμως γίνει λόγος για αυτό το σπάνιο «γεωπάρκο» της Λέσβου, είναι σημαντικό να γίνει και μία σύντομη αναφορά στα απολιθώματα γενικότερα. Ως απολίθωμα, χαρακτηρίζεται οποιοδήποτε υπόλειμμα ή ίχνος ζωικού ή φυτικού οργανισμού, που διατηρείται εντός γεωλογικών σχηματισμών και χρονολογείται από τη δημιουργία της γης, έως και το τέλος της παλαιολιθικής περιόδου. Το απολίθωμα είναι αδιάρρηκτα συνδεδεμένο με το γεωλογικό περιβάλλον, στο οποίο δημιουργήθηκε και παραμένει και αποτελεί μία πραγματική απόδειξη ύπαρξης του ευρεθέντος οργανισμού στον παρελθόντα χρόνο, στον οποίο αυτό χρονολογείται. Η ύπαρξη απολιθωμάτων αποτελεί σαφώς την εξαίρεση και όχι τον κανόνα, όσον αφορά τους νεκρούς ζωικούς και φυτικούς οργανισμούς. Αυτό συμβαίνει, καθότι η διαδικασία της απολίθωσης, η οποία οδηγεί στη δημιουργία απολιθώματος ενός οργανισμού (ολόκληρου ή τμήματος αυτού), είναι εξαιρετικά χρονοβόρα και ιδιαίτερη. Τα απολιθώματα χωρίζονται σε δύο ειδών, στα σωματικά απολιθώματα, όταν ο οργανισμός «διατηρείται» στο απολίθωμα, και στα ιχνοαπολιθώματα, όταν διακρίνεται η ύπαρξη του οργανισμού μέσω ιχνών, αλλά ο ίδιος ο οργανισμός έχει εξαφανιστεί.
Η ύπαρξη των απολιθωμάτων διαχρονικά εξήπτε την ανθρώπινη περιέργεια, η οποία με τη σειρά της οδηγούσε τους ανθρώπους στην αξιοποίηση των απολιθωμάτων σε πάσης φύσεως εκφάνσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας. Από πολύ παλιά παρατηρείται χρήση των απολιθωμάτων ως διακοσμητικών αντικειμένων σε τάφους. Από διάφορους αρχαίους μελετητές και περιηγητές αντλούμε πληροφορίες για την ύπαρξη απολιθωμάτων, τα οποία χρησιμοποιούνταν στη θρησκευτική λατρεία. Κατά την κλασική περίοδο, ορισμένοι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι θα προσεγγίσουν τα απολιθώματα και μέσω της παρατήρησης και της έρευνας θα συμπεράνουν ότι στα σημεία που εντοπίζονται τα απολιθώματα υπήρχε παρουσία θάλασσας και τα απολιθώματα αυτά καθαυτά προέρχονταν από έμβιους οργανισμούς. Η συστηματική καταγραφή, μελέτη και ανάδειξη των απολιθωμάτων ωστόσο, ξεκίνησε πολύ μεταγενέστερα, στα χρόνια της Γαλλικής Επανάστασης (18ος-19ος αιώνας), όταν και άρχισε να αναπτύσσεται η επιστήμη της παλαιοντολογίας.
Απολιθωμένο δάσος Λέσβου και Μουσείο Σιγρίου
Το απολιθωμένο δάσος της Λέσβου, δημιουργήθηκε πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια μετά από σημαντική ηφαιστειακή δραστηριότητα στην περιοχή του ανατολικού Αιγαίου. Πιο συγκεκριμένα, ηφαιστειακά υπολείμματα κάλυψαν την ευρύτερη περιοχή της Λέσβου, η οποία τότε ήταν δάσος, «παγώνοντας» τους φυτικούς οργανισμούς στη θέση που βρίσκονταν. Τα απολιθώματα των δένδρων στο δάσος της Λέσβου, συχνά εντοπίζονται στην αρχική τους μορφή με τις ρίζες τους ακόμη στο έδαφος σε πλήρη ανάπτυξη, καθώς η απολίθωση έγινε «επί τόπου» και δεν υπήρξε εκ των υστέρων μετακίνηση των απολιθωμάτων. Η πρωτογενής αυτή αποτύπωση σε συνδυασμό με τον τύπο απολιθωμάτων που υπάρχουν στο δάσος (πεύκη, σεκόια, πλάτανος, δρυς, οξιά, φοίνικας, κυπαρίσσι, τίλια ο σφένδαμος, κανελόδενδρο, λεύκη, δάφνη κ.ο.κ.), αλλά και η άριστη κατάσταση, στην οποία έχουν εντοπιστεί, καθιστά το απολιθωμένο δάσος της Λέσβου ένα εξαιρετικά σημαντικό αντικείμενο μελέτης, εφάμιλλο με τα απολιθωμένα δάση της Αριζόνα των Η.Π.Α.
Σήμερα, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να επισκεφθεί το απολιθωμένο δάσος in situ, σε 4 διαφορετικά απολιθωμένα πάρκα (Πάρκο Σιγρίου, Πάρκο Πλάκας, Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους στη θέση Μπαλή Αλώνια, Θαλάσσιο Πάρκο Νησιώπης), καθώς και το Μουσείο απολιθωμένου δάσους, που βρίσκεται στο Σίγρι στη δυτική πλευρά του νησιού και το οποίο από την ίδρυσή του το 1994 φιλοξενεί μεγάλο αριθμό πετρωμάτων και εκθέσεων αναφορικά με το απολιθωμένο δάσος και όχι μόνο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Aegean.gr, Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου. Διαθέσιμο εδώ
- Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, Επίσκεψη στο Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου. Διαθέσιμο εδώ
- Petrified Forest of Lesvos, Το Απολιθωμένο Δάσος. Διαθέσιμο εδώ
- Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας (Φιλοσοφική Σχολή, Πανεπιστήμιο Κρήτης), Παλαιολιθική Λέσβος (ανασκαφή, επιφανειακή έρευνα και γεωφυσική έρευνα) (2012-). Διαθέσιμο εδώ
