Της Φωτεινής Σίμιντη,
Μελετώντας τις πηγές που έχουμε για την Σκανδιναβική μυθολογία, μπορούμε να διακρίνουμε ότι οι θεοί των Βίκινγκς δεν ήταν αθάνατοι, απλώς ζούσαν μεγάλες σε έκταση ζωές. Όποιος τυχερός βρισκόταν στο Asgard, θα έβλεπε γύρω του ότι όλοι οι θεοί, με εξαίρεση τον Odin, ήταν αρκετά νέοι και όμορφοι. Πώς όμως οι θεοί κατάφερναν να παραμένουν για πάντα τόσο νέοι; Ποιο ήταν το μυστικό της αιώνιας νεότητάς τους; Η απάντηση βρίσκεται στην θεά Idunn και τα χρυσά της μήλα. Ο παρακάτω μύθος θα μας εξηγήσει το μυστικό της νιότης των θεών, αλλά και το πώς οι θεοί κόντεψαν να το χάσουν.
Κατά την Σκανδιναβική μυθολογία, η Idun ήταν θεά της άνοιξης, της αναζωογόνησης και σύζυγος του Bragi, θεού της ποίησης. Το όνομά της σημαίνει «πάντα νέα» και γι’ αυτό προσδιορίζεται ως θεά της γονιμότητας, που ενθαρρύνει τη δύναμη της ζωής. Η Idunn ήταν, επίσης, προστάτιδα και φύλακας των χρυσών μήλων της αθάνατης νεότητας που έπρεπε να τρώνε οι θεοί για να διατηρήσουν την νεότητά τους. Όμως, η Idunn κάποια στιγμή ξεγελάστηκε από τον Loki, τον θεό της πονηριάς, που πάντα δημιουργούσε μπελάδες, εγκαταλείποντας έτσι το Asgard και αφήνοντας τους θεούς να γεράσουν γρήγορα. Ο μύθος λοιπόν ξεκινάει ως εξής.
Μια μέρα ο Odin, ο Loki και ο Hoenir ταξίδεψαν στο Midgard προς αναζήτηση περιπέτειας. Κάποια στιγμή πείνασαν, γι’ αυτό σκότωσαν ένα βόδι και άναψαν φωτιά για να το ψήσουν. Η ώρα όμως περνούσε, το βόδι δεν ψηνόταν και η πείνα των θεών φούντωνε όλο και περισσότερο. Ξαφνικά, άκουσαν γέλια να έρχονται από ψηλά και σηκώνοντας το κεφάλι τους αντίκρισαν έναν αετό. Γελώντας ο αετός, τους αποκάλυψε ότι εκείνος ήταν η αιτία που το βόδι δεν ψηνόταν και υποσχέθηκε να τους βοηθήσει, αν τον άφηναν να φάει λίγο από το ψητό. Οι θεοί συμφώνησαν, όμως όταν εκείνος κατέβηκε, ζαλισμένος από την μοσχοβολιά του ψητού, άρχισε να το καταβροχθίζει. Τότε ο Loki, καταλαβαίνοντας ότι ο αετός τους ξεγέλασε, μέσα στον θυμό του σήκωσε το δόρυ του και τον κάρφωσε. Το δόρυ σφηνώθηκε στον αετό και κόλλησε στα χέρια του Loki με αποτέλεσμα, όταν ο αετός άρχισε να πετά να παρασέρνει μαζί του και εκείνον. Στην πραγματικότητα, αυτός ο αετός ήταν ο γίγαντας Thjassi , ο οποίος χαιρόταν να ταλαιπωρεί τους θεούς, ενώ ήταν επίσης άσος στην απάτη και την μεταμφίεση. Αυτή του την ταυτότητα την αποκάλυψε στον Loki, ο οποίος προκειμένου να απελευθερωθεί συμφώνησε να φέρει στον γίγαντα την θεά Idun και τα μήλα που κρατάνε τους θεούς τόσο νέους.
Επιστρέφοντας πίσω στο Asgard, ο Loki έχοντας στο μυαλό του την υπόσχεσή του έψαχνε την Idun σκεπτόμενος πως θα την ξεγελάσει. Όταν λοιπόν την βρήκε, την παρέσυρε στο δάσος λέγοντάς της ότι λίγο πιο έξω από το Asgard είχε βρει καλύτερης ποιότητας μήλα και την έπεισε να πάει να τα κοιτάξει παίρνοντας και τα δικά της μαζί για να τα συγκρίνει. Η θεά εξαπατημένη τον ακολούθησε, ώσπου όταν μπήκε στο δάσος, ο Thjassi την άρπαξε και την μετέφερε στην κατοικία του. Οι θεοί χωρίς τα μαγικά τους μήλα, άρχισαν να ζαρώνουν, να γκριζάρουν και να γερνούν απότομα.
Στο συμβούλιο έγινε φανερό ότι ο Loki είχε προκαλέσει το πρόβλημα, έτσι απείλησαν ότι θα τον τιμωρήσουν, αν δεν διόρθωνε τα πράγματα. Ο Loki μη μπορώντας να κάνει και διαφορετικά, φόρεσε το φτέρωμα γερακιού της Freyja και πέταξε μέχρι το σπίτι του γίγαντα. Βλέποντας τον Thjassi να ψαρεύει, χωρίς να χάσει χρόνο, μετέτρεψε την Idun σε καρύδι και πέταξε μακριά μαζί της. Ο Thjassi βλέποντάς τους, μεταμορφώθηκε σε αετό και τους κυνήγησε. Οι υπόλοιποι θεοί βλέποντας τον Loki να καταφθάνει στο Asgard, άναψαν φωτιές στην πύλη την ώρα που περνούσε, με αποτέλεσμα ο Thjassi, να μην προλάβει να σταματήσει έγκαιρα και να χάσει την ζωή του. Τέλος, ο Loki έδωσε στην Idun την αρχική της μορφή και εκείνη με την σειρά της μοίρασε τα μήλα της στους γερασμένους θεούς.
Διαβάζοντας τον μύθο για τα χρυσά μήλα της Idunn, δεν γίνεται να μην παρατηρήσουμε την εντυπωσιακή ομοιότητα που παρουσιάζουν με τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων, τον 11ο άθλο του Ηρακλή. Η δοκιμασία του Ηρακλή για να αποκτήσει τα χρυσά μήλα, μόνο και μόνο για να επιστραφούν στους θεούς αμέσως από τον Ευρυσθέα, είναι αντιπροσωπευτική της ματαιότητας της προσπάθειας των ανθρώπων για επίτευξη αθανασίας. Τα χρυσά μήλα αποτελούσαν προνόμιο των θεών και τα πήραν εύκολα πίσω. Το ίδιο ισχύει και με τα χρυσά μήλα της Idunn, τα οποία έδιναν στους θεούς αιώνια νιότη, ένα προνόμιο το οποίο δεν είχαν οι γίγαντες και το ζήλευαν, προσπαθώντας ασταμάτητα και με κάθε τρόπο να απομακρύνουν την θεά μακριά από το Asgard. Με την απομάκρυνσή της από το Asgard, οι θεοί γερνώντας θα μπορούσαν πολύ πιο εύκολα να νικηθούν και η ροή των πραγμάτων να αντιστραφεί προς όφελος των γιγάντων.
Και στις δύο αυτές τις περιπτώσεις τα μήλα είναι χρυσά και συμβολίζουν την αθανασία και την αιώνια νεότητα που δίνουν όταν καταναλώνονται. Θα μπορούσαμε να πούμε, ότι αντιπροσωπεύουν και τις αρνητικές ανθρώπινες τάσεις, όπως την απληστία και τον εγωισμό. Το γεγονός ότι είναι χρυσά, τους δίνει μία φαινομενικά υλική αξία, επειδή ο χρυσός θεωρείται πολύτιμο μέταλλο, επομένως με αυτόν τον τρόπο συνδέονται με την απληστία. Είναι φρούτα επιθυμητά και περιζήτητα, σύμβολα της αφθαρσίας, ενώ η προσπάθεια απόκτησής τους είναι ένα άσκοπο έργο. Γνωρίζοντας όμως ότι οι ποιητικές συλλογές που περιλαμβάνουν τους μύθους των Βίκινγκς καταγράφηκαν περίπου τον 13ο αιώνα μ.Χ., είναι προφανές ότι έχουν και χριστιανικές επιρροές. Έτσι, αρκετοί μελετητές πιστεύουν ότι τα μήλα ήταν αρχικά κάποιο άλλο φρούτο, που στην συνέχεια αντικαταστάθηκε με αυτά.
Ειδικότερα, αν αναλογιστούμε ότι την εποχή του Snorri Sturluson (συγγραφέας της ποιητικής συλλογής), το απαγορευμένο φρούτο της Βίβλου στον Κήπο της Εδέμ, είχε συνδεθεί ήδη με το μήλο και έχει αναγνωριστεί ως φρούτο που συνδέεται με το υπερφυσικό, τότε είναι φανερή η επιλογή του από τον Snorri. Βέβαια, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω είναι εξίσου πιθανό την εικόνα του μήλου να την έχει δανειστεί από την Ελληνική Μυθολογία και τα Χρυσά Μήλα των Εσπερίδων. Τέλος, έχει προταθεί ότι η ίδια η Idunn είναι η πηγή της νεότητας και όχι τα μήλα, ενώ η προσφορά οποιουδήποτε φρούτου στους θεούς, είναι η εκδήλωση των έμφυτων δυνάμεών της να αποκρούει την ασθένεια, το γήρας και τον θάνατο και να ενθαρρύνει την ζωή, την υγεία και την ανάπτυξη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Leeming D., (2005), The Oxford companion to world mythology, New York: Oxford university press
- Lindow J., (2002), Norse Mythology: A Guide to the Gods, Heroes, Rituals, and Beliefs, New York: Oxford University Press
- Mercatante A. S., Dow J.R., (2009), The Facts on File Encyclopedia of World Mythology and Legend, 3d edition, New York: Facts On File Inc.
- Neil P., (1997), Μύθοι απ’ όλο τον κόσμο, Παγκόσμια εικονογραφημένη μυθολογία, Αθήνα: Ερευνητές Α.Ε.Ε.Ε
