Της Ευστρατίας Καραμπατζάκη,
Με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, εγκαινιάστηκε μία νέα περίοδος ανασφάλειας και προβληματισμού για την ηγεσία της Ένωσης, οδηγώντας τους εταίρους στη λήψη νέων μέτρων, προκειμένου να διατηρήσουν την ασφάλεια στην Ένωση. Πριν από περίπου δυο εβδομάδες, δημοσιεύτηκε ένα νέο έγγραφο, με τίτλο “The Strategic Compass of European Union”, το οποίο θέτει τις προοπτικές, τους στόχους και τις προτεραιότητες της Ένωσης, σε ό,τι αφορά την ασφάλεια και την άμυνα στην ευρωπαϊκή ήπειρο έως το 2030.
Αρχικά, το κείμενο αρθρώνεται στη βάση τεσσάρων πυλώνων, φανερώνοντας τους τομείς που θέλει να εστιάσει την πολιτική τους οι αρμόδιοι φορείς: Act, Secure, Invest, Partner. Ο πρώτος τομέας πραγματεύεται στρατιωτικά ζητήματα και θέματα άμυνας. Η βασικότερη καινοτομία της απόφασης είναι η συγκρότηση ενός στρατιωτικού σώματος, απαρτιζόμενο από 5.000 στρατεύματα, εκπαιδευμένα σε αντίξοες συνθήκες και περιβάλλοντα. Παρόλο που η συγκρότηση ευρωπαϊκών στρατευμάτων ακούγεται βαρύγδουπη είδηση, η διαδικασία σύνθεσής τους είναι χρονοβόρα, γι’ αυτό και η πρώτη άσκηση του στρατεύματος θα πραγματοποιηθεί περίπου στα μέσα του 2023, ενώ παράλληλα ο Ύπατος Εκπρόσωπος, Joseph Borrell, δήλωσε πως θα είναι πλήρως λειτουργικό το 2025.
Παράλληλα, στα πλαίσια του “act” περιλαμβάνεται η ενίσχυση του ρόλου της ΚΕΠΠΑ (Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας), με τον σχεδιασμό ευέλικτων στρατιωτικών εντολών, επιθετικών ασκήσεων και σεναρίων, βάσει των οποίων η Ένωση θα μπορεί να αντιμετωπίσει επείγουσες καταστάσεις σε συνεργασία με τα κράτη μέλη της. Τέλος, γίνεται αναφορά στις επενδύσεις που πρέπει να γίνουν σε δομές στρατιωτικής διοίκησης και κέντρων ελέγχου, ενώ γίνεται λόγος και για την πιθανότητα χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης στους στρατιωτικούς τομείς με τον οποιοδήποτε τρόπο.
Σε αυτό το σημείο, να τονίσουμε πως η Ένωση, πέρα από τα νέα μέτρα που διακηρύσσει στο Strategic Compass, δεσμεύεται να προγραμματίσει ελέγχους και έρευνες, προκειμένου να εντοπίσει τις ελλείψεις σε όλους τους τομείς. Έτσι, μαζί με τα νέα σχέδια, έως το 2030 φιλοδοξεί να αντιμετωπίσει τις ήδη υπάρχουσες ατέλειες που παρουσιάζει σε τομείς άμυνας και ασφάλειας. Παράλληλα, υπόσχεται να παραμείνει ιδιαίτερα αυστηρή, σε ό,τι αφορά τη μέτρηση της οποιαδήποτε προόδου και στο αν έχουν πραγματοποιηθεί οι στόχοι που θέτει.
Αναφορικά με τον τομέα της ασφάλειας (Secure), το έγγραφο δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στον τομέα της ψηφιοποιήσης και στις απειλές που μπορεί να προκύψουν μέσα από το κυβερνοέγκλημα και τις ηλεκτρονικές επιθέσεις, Γι’ αυτό, θα προχωρήσει στην ίδρυση του “Hybrid Toolbox”, ενός φορέα που θα ασχολείται διεξοδικά με τον περιορισμό των ηλεκτρονικών απειλών. Κατ’ αυτό τον τρόπο, η Ένωση πρόκειται να ενισχύσει την πολιτική κυβερνοασφάλειάς της, εξαντλώντας όλα τα νόμιμα περιθώριά της, ακόμη και σε συνεργασία με άλλους φορείς. Τέλος, με το βλέμμα όλων να βρίσκεται στις διαστημικές αποστολές, οι Ευρωπαίοι εταίροι δεσμεύτηκαν, μέχρι το τέλος του 2023, να έχουν κατορθώσει να σχεδιάσουν μία ολοκληρωμένη Διαστημική Στρατηγική, ενισχύοντας τη δραστηριότητα της Ένωσης σε εξωπλανητικά προγράμματα και δράσεις.
Ο τρίτος πυλώνας στρατηγικής, αυτός των επενδύσεων (Invest), θα λειτουργήσει σε ένα γενικότερο πλαίσιο, περιλαμβάνοντας επενδύσεις σε όλους τους παραπάνω φορείς. Με την υπόσχεση μίας πιο δίκαιης κατανομής των ευρωπαϊκών πόρων και την παροχή συλλογικών κινήτρων, η Ε.Ε. θα προσπαθήσει να κατανείμει τις επενδύσεις της σε τομείς έρευνας για την εξεύρεση νέων καινοτομιών. Πιο συγκεκριμένα, θα κληθεί να παρέχει περαιτέρω κίνητρα στα κράτη μέλη, ώστε να συμμετάσχουν σε συνεργατική ανάπτυξη ικανοτήτων και από κοινού να επενδύσουν σε στρατηγικούς παράγοντες για να λειτουργούν στον κυβερνοχώρο, την ξηρά, στον αέρα, στη θάλασσα και στο εξωτερικό διάστημα. Επιπλέον, στοχεύει στην ενίσχυση της αμυντικής τεχνολογικής καινοτομίας για την κάλυψη στρατηγικών κενών και τη μείωση των τεχνολογικών και βιομηχανικών εξαρτήσεων, ώστε να μπορεί, μέσω της αυτονομίας της, να κατασκευάζει την στρατηγική και να διατηρεί τη θεσμική υπόστασή της.
Τέλος, λόγω της αλληλεξάρτησης, και επειδή κανείς δεν μπορεί να επιβιώσει μόνος του στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, η Ευρωπαϊκή Ένωση σκοπεύει να προχωρήσει στην πραγμάτωση επικερδών συμφωνιών και συμμαχιών, οι οποίες θα τη βοηθήσουν να αντιμετωπίσει δραστικά τους εξωτερικούς κινδύνους. Με άλλα λόγια, θα προβεί στην ενίσχυση της συνεργασίας με στρατηγικούς εταίρους, όπως το ΝΑΤΟ, τα Ηνωμένα Έθνη και περιφερειακούς εταίρους, όπως είναι ο ΟΑΣΕ (Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη) και στα πλαίσια της έρευνας, αλλά και στα πλαίσια ανάπτυξης καινοτομιών. Ακόμη, δεν απορρίπτει την πιθανότητα συνεργασίας με τρίτες χώρες, όπως ο Καναδάς ή η Ιαπωνία, ώστε να καλύψει τα κενά της, με βάση τα πρότυπα αυτών των χωρών. Τέλος, στοχεύει να επιδιώξει την ανάπτυξη προσαρμοσμένων εταιρικών σχέσεων στα Δυτικά Βαλκάνια, την Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική, μέσω της ενίσχυσης του διαλόγου και της συνεργασίας, της προώθησης της συμμετοχής σε αποστολές και επιχειρήσεις ΚΠΑΑ (Κοινή Πολιτική Άμυνας και Ασφάλειας) και της υποστήριξης της ανάπτυξης ικανοτήτων.
Το “Strategic Compass” αποτελεί την αρχή διευθέτησης των ελλείψεων του ευρωπαϊκού χώρου, μετά το ισχυρό χτύπημα που δέχθηκε η ακεραιότητα της Ένωσης στις 24 Φεβρουαρίου 2022. Ανάλογη προσπάθεια είχε ξεκινήσει το 2016 με το “Global European Strategy”, ενώ από τότε δεν έχει υπάρξει άλλο επίσημο κείμενο στρατηγικής, παρά την πληθώρα συζητήσεων σε παρασκευαστικό στάδιο. Ίσως οι στόχοι που θέτει να είναι μακροχρόνιοι και δύσκολοι να επιτευχθούν, όμως ήταν αναγκαία η συζήτηση και η σύνθεση ενός τέτοιου κειμένου, ειδικά τώρα με του χαλεπούς καιρούς που βιώνει η ήπειρος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- A Strategic Compass for a stronger EU security and defence in the next decade, consilium.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- A Strategic Compass for Secutiry and Defense, eeas.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- EU Rapid Deployment Capacity, eeas.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
