Της Σύλιας Δόσπρα,
Από την ίδρυσή της, η Βορειοατλαντική Συμμαχία απετέλεσε μια συμμαχία κρατών με ιδεώδη και συμφέροντα που ταυτίζονταν σε μεγάλο βαθμό. Όπως είπε και ο πρώτος Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Hastings Ismay, ο σκοπός δημιουργίας της συμμαχίας ήταν να κρατηθούν οι Αμερικανοί «μέσα» στην Ευρώπη, οι Ρώσοι «έξω» και οι Γερμανοί «κάτω». Ο σκοπός αυτός με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την εξάλειψη της σοβιετικής απειλής επετεύχθη.
Συγκεκριμένα, με τη διάλυση της Ε.Σ.Σ.Δ., η στρατιωτική απειλή που προέτρεψε τη στρατηγική συνεργασία Ευρώπης και Η.Π.Α. είχε πλέον εξαφανιστεί. Η εξαφάνιση αυτής της απειλής σήμανε και το τέλος του διπολισμού ,το οποίο από τη μια προκάλεσε ανακούφιση αλλά ταυτόχρονα και ανασφάλεια για την επερχόμενη σύσταση του διεθνούς συστήματος, ενώ ταυτόχρονα προξένησε αρκετά ερωτηματικά όσον αφορά τη μελλοντική πορεία της συμμαχίας του ΝΑΤΟ.
Σήμερα, με τη ρωσική εισβολή να λειτουργεί αποσταθεροποιητικά στο διεθνές σύστημα και τη Ρωσία να προσπαθεί να κερδίσει τη σφαίρα επιρροής που είχε στον Ψυχρό Πόλεμο, οι προκλήσεις για τη Βορειοατλαντική Συμμαχία μεγαλώνουν όλο και περισσότερο καθιστώντας αβέβαιη την πορεία της.
Με τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου και τον κατευνασμό της σοβιετικής απειλής, το ΝΑΤΟ κατάφερε να εκπληρώσει απόλυτα τον αντικειμενικό σκοπό του και να καταστήσει τον εαυτό του ως τον απόλυτο πάροχο της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Ταυτόχρονα, με τη διεύρυνσή του στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης εκτός από εγγυητής πολιτικής σταθερότητας λειτούργησε και ως μέσο θεσμικής εξισορρόπησης μιας αυτόνομης ευρωπαϊκής άμυνας.
Η αντιμετώπιση των κρίσεων των χωρών της ανατολικής Ευρώπης στη δεκαετία του 1990 συνέβαλε σημαντικά στην εξάπλωση της δράσης της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας άνευ γεωγραφικών περιορισμών. Οι Η.Π.Α. σταδιακά στηρίζοντας τις πεποιθήσεις τους στο δόγμα Μπρεζίνσκι προχώρησαν στον εξοβελισμό της Ρωσίας από τη Δύση με τη συνεχή επέκταση του ΝΑΤΟ στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης και της Βαλτικής. Η επέκταση αυτή όπως ήταν αναμενόμενο θα έφερνε και τις ανάλογες αντιδράσεις από τη ρωσική πλευρά η οποία σίγουρα δεν έχει μείνει με σταυρωμένα τα χέρια.
Οι εξελίξεις στο ουκρανικό έδαφος για πολλούς αποτελούν αποτέλεσμα της νατοϊκής εξάπλωσης στα ανατολικά, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό της διεθνούς κοινότητας μιλά για την έναρξη ενός δεύτερου Ψυχρού Πολέμου. Το ερώτημα είναι το εξής: τι κάνει το ΝΑΤΟ για όλα αυτά;
Η ρωσική εισβολή, πέρα από σημείο καμπής του σύγχρονου διεθνούς συστήματος, συνιστά και το σημείο τομής των ευρωατλαντικών σχέσεων στο πλαίσιο της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Η εταιρική σχέση που έχει αναπτυχθεί εντός του ΝΑΤΟ ανάμεσα σε έναν ενιαίο (Η.Π.Α.) και έναν μη ενιαίο δρώντα (Ευρώπη) αποτελεί από τη φύση της ιδιαιτερότητα. Τι θα πει αυτό; Αυτό θα πει πως υπάρχει μια ασύμμετρη αλληλεξάρτηση μεταξύ των δυο δρώντων η οποία είναι κάτι παραπάνω από εμφανής στο ρωσο-ουκρανικό ζήτημα, με τα συμφέροντα και των δυο πλευρών να ταυτίζονται και τις συνέπειες για την κάθε πλευρά να διαφέρουν.
Οι Η.Π.Α., θέλοντας να διατηρήσουν το status της ηγέτιδας δύναμης, ανέκαθεν έκριναν σημαντικό το να μην εκτεθεί το ΝΑΤΟ σε αποτυχίες που θα μείωναν την αξιοπιστία του. Έτσι, στην περίπτωση του ρωσο-ουκρανικού πολέμου οι δυνάμεις της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας φαίνονται απρόθυμες να επέμβουν δραστικά, παρά τις όποιες προσδοκίες της ουκρανικής πλευράς και αρκούνται στην αποστολή πολεμικού και ιατρικού εξοπλισμού και ανθρωπιστικής βοήθειας.
Φτάνοντας στο σήμερα, θα μπορούσαμε να πούμε πως η ρωσική εισβολή επαναπροσδιόρισε σε ένα βαθμό τους αντικειμενικούς σκοπούς της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας χωρίς όμως αυτή να έχει ως τώρα δράσει καταλυτικά στην έκβαση της μεγαλύτερης κρίσης που έχει απασχολήσει την τελευταία δεκαετία την ευρωπαϊκή ήπειρο.
Με τα νέα δεδομένα που έχουν προκύψει, θα μπορούσαμε άραγε να προσδιορίσουμε το κατά πόσο το ΝΑΤΟ μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια της Ευρώπης σε επιχειρησιακό επίπεδο ή μήπως ήρθε η ώρα η Ευρώπη να υλοποιήσει τις βλέψεις της για μια ανεξάρτητη ευρωπαϊκή άμυνα απαγκιστρωμένη από τη νατοϊκή ομπρέλα ασφαλείας;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Arvanitopoulos, C. (2019). The transatlantic partnership at a crossroads. Eurasia publications
- Vondra, R. D. (2010). The origins of Atlanticism in Central and Estern Europe. Cambridge review of international affairs , 203-216.
- Voskopoulos, G. (2006, 5 11). H πολιτική υποδομή των ευρωατλαντικών σχέσεων, από τον ψυχρό πόλεμο στην μεταψυχροπολεμική εποχή. Ανάκτηση από academia.edu.
