Του Φίλιππου-Αθανάσιου Μισούλη,
Το τέλος του ψυχρού πολέμου, ο διαμελισμός της Γιουγκοσλαβίας και η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης προκάλεσαν τη δημιουργία ενός μεγάλου αριθμού νέων κρατών, με αμφισβητούμενα, πολλές φορές, σύνορα, αλλά και τη γέννηση ενός άνευ προηγουμένου αριθμού κρατών με περιορισμένη, ή και μηδενική, αναγνώριση από τη διεθνή κοινότητα.
Οντότητες όπως η Υπερδνειστερία, η Νότια Οσσετία, η Αμπχαζία, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ ή το Κόσσοβο στην Ανατολική Ευρώπη και τον Καύκασο, καθώς και οι αυτοαποκαλούμενες Λαϊκές Δημοκρατίες του Ντονέτσκ και του Λούγκανσκ, η δυτική Σαχάρα στην Αφρική και η Παλαιστίνη στη Μέση Ανατολή, παρά την αυτοανακηρυχθείσα ανεξαρτησία τους, δεν αναγνωρίζονται παρά από έναν περιορισμένο (ή και ευρύτερο σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως σε εκείνη του Κοσσόβου και της Παλαιστίνης) αριθμό κρατών και δεν αποτελούν μέρος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, με αποτέλεσμα την αδυναμία συμμετοχής τους στην διεθνή κοινότητα. Από τις ανωτέρω οντότητες, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ και η Υπερδνειστερία δεν αναγνωρίζονται από κανένα κράτος μέλος του ΟΗΕ, η Αμπχαζία από 6 και η Οσσετία από 5 (συμπεριλαμβανομένης και στις δύο περιπτώσεις της Ρωσικής Ομοσπονδίας), το Ντονέτσκ και το Λούγκανσκ, προς το παρόν, μόνο από τη Ρωσία, το Κόσσοβο από 93 κράτη μέλη του ΟΗΕ και η Παλαιστίνη από 127. Στον αντίποδα, ορισμένα κράτη, τα οποία αποτελούν μέλη του ΟΗΕ, δεν αναγνωρίζονται καθολικά. Για παράδειγμα, η Αρμενία δεν αναγνωρίζεται από το Πακιστάν, η Κύπρος από την Τουρκία, το Ισραήλ από 28 κράτη (κυρίως του αραβικού κόσμου), η Βόρεια Κορέα από 7 κράτη, η Νότια Κορέα αντίστοιχα από τη Βόρεια και, τέλος, η Κίνα δεν αναγνωρίζεται από 13 κράτη μέλη του ΟΗΕ.
Σύμφωνα με το ισχύον διεθνές δίκαιο, για να αποτελεί μια εδαφική οντότητα κράτος, απαιτείται να έχει μόνιμο πληθυσμό, καθορισμένα σύνορα (γεγονός το οποίο δεν αποκλείουν οι επιμέρους εδαφικές αμφισβητήσεις, με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωπα πολυάριθμα κράτη, όπως η Κίνα, το Ισραήλ, η Ρωσία ή η Ιαπωνία) και κυριαρχία. Το τελευταίο αυτό κριτήριο είναι διττό, και συνεπάγεται, αφενός, το γεγονός ότι το κράτος δεν υπάγεται σε καμία άλλη δύναμη πέραν του εαυτού του, και αφετέρου, το γεγονός ότι το κράτος διαθέτει την αρμοδιότητα της αρμοδιότητας. Υπό το σύγχρονο πλαίσιο της συμμετοχής των κρατών σε διεθνείς οργανισμούς, με περιορισμούς στην κρατική κυριαρχία, αυτή γίνεται δεκτή υπό μια ευρεία και ευέλικτη έννοια.
Εφόσον, τα παραπάνω κριτήρια πληρούνται, η αναγνώριση από τα λοιπά υποκείμενα του διεθνούς δικαίου δεν είναι αναγκαία για να στοιχειοθετείται η κρατική υπόσταση. Κυρίαρχη στο διεθνές δίκαιο είναι η θεωρία που υποστηρίζει ότι η αναγνώριση αποτελεί μόνο μια νομική πράξη αναγνωριστική μιας ήδη υπάρχουσας πραγματικότητας, που είναι η de facto κρατική υπόσταση. Δεν πρέπει, εξάλλου, να παραβλεφθεί ότι πλείονα κράτη, που αποτελούν μέλη διεθνών οργανισμών και διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στην παγκόσμια πολιτική, δεν χαίρουν πλήρους αναγνώρισης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, η οποία, παρά το γεγονός ότι συνιστά το πολυπληθέστερο κράτος στον κόσμο και αποτελεί μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, δεν είναι αναγνωρισμένη ως κράτος από μια πλειάδα άλλων κρατών.
Εντούτοις, παρά τον δηλωτικό χαρακτήρα της αναγνώρισης, αποτελεί γεγονός ότι η μερική, έστω, αναγνώριση είναι καίριας σημασίας για την επιβίωση, αλλά και τη διατήρηση κυριαρχίας του κράτους. Η ένταξη στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και πλείονες άλλους διεθνείς οργανισμούς εξαρτάται άμεσα από την αναγνώριση του κράτους, από μέρους της διεθνούς κοινότητας, όπως και η ανάπτυξη διπλωματικών, εμπορικών και άλλων σχέσεων με τα υπόλοιπα κράτη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του Κοσσόβου, το οποίο παρότι αναγνωρίζεται από 97 από τα 193 κράτη μέλη του ΟΗΕ και παρά το γεγονός ότι de facto αυτοκυβερνάται, διαθέτοντας δική του κυβέρνηση, νομοθετικό σώμα, δικαστικό σώμα και σώματα ασφαλείας, αδυνατεί να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς πέντε από τα 27 κράτη μέλη της (Ελλάδα, Κύπρος, Ισπανία, Σλοβακία και Ρουμανία) δεν το αναγνωρίζουν ως ανεξάρτητο κράτος.
Αντίστοιχα, για την ένταξη στον ΟΗΕ απαιτείται η απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, με πλειοψηφία 9 ψήφων έναντι συνόλου 15, αλλά χωρίς την ύπαρξη αρνητικής ψήφου οποιουδήποτε από τα μόνιμα μέλη αυτού, αλλά και της Γενικής Συνέλευσης, με πλειοψηφία δύο τρίτων. Συνεπώς, για την ένταξη στον ΟΗΕ απαιτείται εν τοις πράγμασιν η αναγνώριση του κράτους από, τουλάχιστον, ένα μέρος της διεθνούς κοινότητας.
Επομένως, η αναγνώριση ενός κράτους έχει καίρια σημασία για τη συμμετοχή του στη διεθνή κοινότητα, χωρίς εντούτοις να αποτελεί προϋπόθεση για την ύπαρξή του ως ανεξάρτητης και κυρίαρχης κρατικής οντότητας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ρούκουνας Εμμανουήλ, Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Νομική Βιβλιοθήκη, 2015
- Πώς μπορεί μία χώρα να γίνει μέλος των Ηνωμένων Εθνών;, διαθέσιμο εδώ
- “Nicaragua switches diplomatic recognition from Taiwan to China”, διαθέσιμο εδώ
-
List of states with limited recognition, διαθέσιμο εδώ
