Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Εκατό χρόνια, ένας ολόκληρος αιώνας συγκρούσεων που τάραξε την καρδιά της Ευρώπης κατά την Ύστερη Μεσαιωνική Εποχή. Δύο ήταν οι βασικές αντιμαχόμενες πλευρές, η Γαλλία και η Αγγλία, με την κάθε μια να διαθέτει τον δικό της συνασπισμό δυνάμεων. Εν συντομία, βασικές αιτίες της σύγκρουσης των δύο αυτοκρατοριών ήταν οι διαφιλονικούμενες εδαφικές περιοχές, που διεκδικούνταν και από τα δύο στέμματα, τα οικονομικά συμφέροντα των Άγγλων, που κινδύνευαν ύστερα από την προσάρτηση της Φλάνδρας από τη Γαλλία, και, έπειτα, το τέλος της δυναστείας των Καπέτων έδωσε στην Αγγλία την ευκαιρία να εμπλακεί στα εσωτερικά ζητήματα της αντιπάλου της. Μέσα σε αυτό το κλίμα, ξεκίνησε ο Εκατονταετής Πόλεμος, το 1337, με το μεγαλύτερο μέρος του πολέμου να επικρατεί η Αγγλία, παρόλο που η Γαλλία διέθετε περισσότερο πληθυσμό και οικονομική ευχέρεια, ενώ οι μάχες λάμβαναν χώρα κατά βάση σε γαλλικό έδαφος.
Θα μπορούσαμε να χωρίσουμε τα γεγονότα του πολέμου αυτού σε τρεις φάσεις. Κατά την πρώτη, κύριο χαρακτηριστικό είναι οι διάφορες καταστροφές και λεηλασίες στις γαλλικές περιοχές. Η πρώτη μάχη που διεξήχθη ανάμεσα στις δύο πλευρές ήταν αυτή του Cadsand, τον Νοέμβριο του 1337, στην οποία έλαβε μέρος ένας μικρός σχετικά αριθμός. Οι αγγλικές δυνάμεις που αριθμούσαν περίπου 3.500-3.700 άνδρες βρίσκονταν κάτω από τις προσταγές του sir Walter Manny, ενώ, από την άλλη, ο στρατός που αποτελούνταν από Φλαμανδούς είχε κι αυτός μερικές χιλιάδες, με τον Guy de Rickenbourg να είναι ο επικεφαλής τους. Οι Φλαμανδοί, για να αντιμετωπίσουν τους αντιπάλους τους, ξεκίνησαν την επίθεσή τους διασχίζοντας τα νερά, που διέρχονταν από τον Zwin, για να βρεθούν απέναντί τους. Ο Manny, ωστόσο, είχε μεριμνήσει και τοποθέτησε τους άντρες του σε στρατηγικά σημεία, με αποτέλεσμα την ήττα των Φλαμανδών με πολλές απώλειες. Έτσι, οι Άγγλοι κέρδισαν την πρώτη τους νίκη με μικρό κόστος και βγήκαν με αναπτερωμένο ηθικό.
Η επόμενη μάχη θα είναι μεγαλύτερη και μια από αυτές, που θα αφήσουν εποχή. Ο λόγος για τη μάχη του Crécy, στη βόρεια Γαλλία, που έλαβε χώρα στις 26 Αυγούστου 1346. Η αρχή των γεγονότων πρέπει να τοποθετηθεί έναν μήνα νωρίτερα, όταν στα μέσα Ιουλίου οι Άγγλοι, ακολουθώντας τις εντολές του βασιλιά τους, Εδουάρδου Γ΄, αποβιβάστηκαν στη χερσόνησο Cotentin και προχώρησαν σε λεηλασία της ευρύτερης περιοχής. Η δύναμη που έφτασε εκεί ήταν περίπου 16.000 άντρες. Ο βασιλιάς των Γάλλων, Φίλιππος ΣΤ΄, από την άλλη, αντιλαμβανόμενος τις επιθέσεις στο έδαφός του, αποφασίζει να συγκεντρώσει μια στρατιά, κοντά στις 30.000. Οι Άγγλοι, τότε, αλλάζουν πορεία και στρέφονται προς το Crécy για να οργανώσουν την άμυνά τους. Οι Γάλλοι, μαζί με μια δύναμη Ιταλών που διέθεταν, τους ακολούθησαν, αλλά οι καλά εκπαιδευμένοι και οργανωμένοι τοξότες του αντιπάλου κατατρόπωσαν το ιππικό, που ερχόταν κατά πάνω τους. Ο Φίλιππος Στ` ηττάται κατά κράτος, με τις απώλειες να φτάνουν τις 14.000, σε αντίθεση με τους Άγγλους που είχαν μόλις 200, ενώ τον επόμενο χρόνο κερδίζουν και την καίρια θέση του Calais.
Δέκα χρόνια μετά, πραγματοποιείται μια ακόμη κρίσιμη μάχη, αυτή του Poitiers, όπου αιχμαλωτίζεται ο Ιωάννης Β` Καλός (γιος του Φιλίππου). Τα γεγονότα αυτά προκάλεσαν πολλές εσωτερικές αναταραχές και έναν εμφύλιο στη Γαλλία, με εξεγέρσεις και έντονη δυσαρέσκεια απέναντι στη μοναρχία. Ας δούμε, όμως, μερικά στοιχεία για την ίδια τη μάχη.
Εδώ, βλέπουμε τον γιο του Άγγλου μονάρχη, Εδουάρδο του Woodstock ή όπως αλλιώς έμεινε γνωστός ως Μαύρος Πρίγκηψ, να κινείται για λεηλασίες με τη στρατιά του από την Ακουιτανία στη νότια Γαλλία, με κατεύθυνση προς το κέντρο, την ώρα που ο πατέρας του βρισκόταν στα βόρεια της χώρας. Αριθμητικά ο νεαρός πρίγκηπας διέθετε 4.000 ιππότες και μια αντίστοιχη ομάδα ιππέων, 3.000 τοξότες και 1.000 πεζικάριους. Οι Γάλλοι αποφάσισαν να αντιδράσουν και στράφηκαν προς τον Μαύρο Πρίγκηπα, θεωρώντας τον ευκολότερο στόχο. Έτσι, ο Εδουάρδος λαμβάνει θέση μάχης, επιλέγοντας ένα στρατηγικό και καλά προστατευμένο σημείο για να παρατάξει τους άντρες του.
Το μέρος αυτό βρισκόταν σε μια πλαγιά, όπου στο αριστερό της τμήμα ήταν προστατευμένη από τα έλη και τα ρυάκια που υπήρχαν, ενώ στη δεξιά πλευρά, που δεν είχε κάποια φυσική οχύρωση, τοποθέτησε τα πολεμικά του βαγόνια. Το κέντρο προστατευόταν από έναν φυσικό φράχτη από θάμνους, τον οποίο μπορούσαν να διασχίσουν μόνο τέσσερις ιππότες τη φορά. Παρόλα αυτά, ο Εδουάρδος θεωρούσε πως ήταν εκτεθειμένος και εύκολος στόχος και έδωσε μεγάλη βαρύτητα στους τοξότες του, έτσι ώστε να μην χρειαστεί να πλησιάσουν οι Γάλλοι και να έρθουν σε μια κατά μέτωπο επίθεση και, από την άλλη, παρέταξε τους ιππότες του προς το δεξί τμήμα της θέσης. Οι Γάλλοι, με τη σειρά τους, δημιούργησαν τέσσερις μεραρχίες, αποτελούμενες από 10.000 άντρες η κάθε μια.
Η μεγάλη σύγκρουση ξεκίνησε στις 19 Σεπτεμβρίου 1356, με τις γαλλικές έφιππες δυνάμεις να κινούνται κατευθείαν πάνω στους Άγγλους, οι οποίοι αντέδρασαν άμεσα με τους αξιόμαχους τοξότες τους, κατατροπώνοντας όποιον πλησίαζε, ενώ, στη συνέχεια, μια δύναμη από πεζικάριους έδινε το τελειωτικό χτύπημα. Έπειτα, επιχειρήθηκαν κι άλλες δύο επιθέσεις από τους Γάλλους, δίχως, όμως, αποτέλεσμα, αφού οι αντίπαλοι τοξότες δεν τα παρατούσαν, καθώς κάθε φορά που τους τελείωναν τα βέλη, έπαιρναν αυτά που έβρισκαν από τις σωρούς που υπήρχαν ή έπεφταν στη μάχη με τα ξίφη τους. Όλα αυτά αναδεικνύουν τη σφοδρότητα και την ένταση, που είχε αυτή η μάχη. Τελικά, και αυτήν τη φορά οι Άγγλοι νίκησαν, με τον νεαρό Γάλλο Ιωάννη Β΄, όπως είδαμε, να πέφτει αιχμάλωτος, μαζί με περίπου ακόμη 2.600 άντρες, ενώ από τις 40.000 που διέθεταν, έπεσαν νεκροί οι 2.500. Από την πλευρά των Άγγλων, σε σύνολο 12.000 αντρών είχαμε 1.000 θύματα.
Είδαμε, εν συντομία, τρεις μεγάλες μάχες που διεξήχθησαν κατά την πρώτη περίοδο του Εκατονταετούς Πολέμου, με κοινό χαρακτηριστικό και στις τρεις να είναι η νίκη της Αγγλίας, παρόλο που διέθετε αριθμητικό μειονέκτημα, κάτι που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στους καλά εκπαιδευμένους τοξότες και την, εν γένει, οργάνωση του στρατού της.
Έτσι, οι Γάλλοι, μη μπορώντας να αφήσουν τον Ιωάννη στα χέρια του εχθρού, αποφασίζουν να προβούν σε ειρήνη με τους Άγγλους. Αυτή θα έρθει το 1360 με τη συνθήκη του Bretigny, με τους Γάλλους να καταβάλουν 3 εκατομμύρια σκούδα ως λύτρα και, επίσης, αναγνωρίζεται η κυριαρχία των Άγγλων σε Guyenne, Poitou, Saintes, Limousin και Perigord. Με αυτόν τον τρόπο, έκλεισε η πρώτη περίοδος του Εκατονταετούς Πολέμου, με την Αγγλία να είναι η κυρίαρχος χώρα στα πεδία των μαχών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αρβελέρ, Ε., Aymard, M. (2003), Οι Ευρωπαίοι: Αρχαιότητα, Μεσαίωνας, Αναγέννηση, τ.1, Αθήνα: Εκδόσεις Σαββάλας
- Berstein, S., Milza, P. (1997), Ιστορία της Ευρώπης: Από τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία στα Ευρωπαϊκά κράτη 5ος-18ος αιώνας, τ.1, Αθήνα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
- Burns, E.M. (2020), Ευρωπαϊκή Ιστορία, Ο Δυτικός Πολιτισμός Νεότεροι Χρόνοι, Αθήνα: Εκδόσεις Επίκεντρο
- Konstam, A. (2005), Ιστορικός Άτλας της Μεσαιωνικής Ευρώπης, Αθήνα: Εκδόσεις Σαββάλας
- Nicholas, D. (2007), Η εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου, Κοινωνία, Διακυβέρνηση και Σκέψη στην Ευρώπη, (312-1500), Αθήνα: Εκδόσεις Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
- Από την ιστοσελίδα Naked History, στο “The Battle of Cadsand”, Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Britannica, του Simon Adams, στο “Battle of Crécy”, Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Britannica, του Simon Adams, στο “Battle of Poitiers”, Διαθέσιμο εδώ
