Του Δημήτρη Βρεττού,
Ενώ η Ευρώπη παρακολουθεί μουδιασμένη τις εξελίξεις των ρωσικών πολεμικών επιθέσεων στην Ουκρανία, μοιάζει να πλέει σε αχαρτογράφητα ύδατα, όσον αφορά τον ενεργειακό της εφοδιασμό, και μια επισιτιστική κρίση να βρίσκεται προ των πυλών. Άμεσοι αποδέκτες των επιπτώσεων του ιδιότυπου αυτού ενεργειακού και, κατ’ επέκταση, τιμολογιακού καθεστώτος αποτελούν, φυσικά, τα νοικοκυριά, τα οποία προσπαθούν να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις της νέας αυτής εποχής.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, το έτος 2020, τα οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά της χώρας έπρεπε να καταβάλουν το 33% του εισοδήματός τους, προκειμένου να ανταποκριθούν στις ανάγκες διατροφής, μετακινήσεων, ηλεκτροδότησης και θέρμανσης. Δεδομένων των αυξήσεων των παραπάνω εξόδων, το ποσοστό του 33% εκτινάχθηκε στο… 45%, με τα φτωχά νοικοκυριά να απορροφούν τις επιβαρύνσεις, σε ποσοστό μεγαλύτερο από όσο τους αναλογεί. Σε αυτό το σημείο, πρέπει να επισημανθεί ότι τα φτωχότερα νοικοκυριά αποτελούν ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό για την οικονομία, αφού, σύμφωνα με την έρευνα οικογενειακών προϋπολογισμών που εκπόνησε η ΕΛΣΤΑΤ, το 1,7 εκατομμύριο εκ των 4,07 εκατομμυρίων νοικοκυριών – περίπου το 43%, δηλαδή, επί του συνόλου – έχει μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα, που δεν ξεπερνά τα 1.450 ευρώ.
Στον αντίποδα, τα οικονομικά ισχυρότερα νοικοκυριά αποδεικνύονται περισσότερο ευνοούμενα από τις ανακατατάξεις των τιμών. Ενδεικτικά, πάλι το 2020, τα νοικοκυριά των ανωτέρων οικονομικών στρωμάτων έπρεπε να καταβάλουν κάτω από το 19% του μηνιαίου εισοδήματός τους για να καλύψουν τις προαναφερθείσες ανάγκες. Η αναλογία, μετά τις αυξήσεις, δεν ξεπερνάει το «μαξιλαράκι» του 25% και αποδεικνύεται ότι, αναλογικά με το εισόδημα, η ζημιά από την ενεργειακή κρίση και τον πόλεμο καθίσταται υπερδιπλάσια για τον φτωχό σε σχέση με τον πιο πλούσιο, με τη διαφορά καταβολής εισοδήματος μεταξύ φτωχότερων και ευπορότερων νοικοκυριών για τις πρώτες ανάγκες τους να ανέρχεται στο 14% για τις τιμές προ ενεργειακής κρίσης και να σκαρφαλώνει στο 20% για τις υφιστάμενες τιμές. Οι μεν φτωχότεροι χάνουν πάνω από 1,5 μισθό και οι πλουσιότεροι όχι πάνω από ένα 15νθήμερο. Από τα παραπάνω στοιχεία, εξάγεται το συμπέρασμα ότι ο κίνδυνος όξυνσης των εισοδηματικών ανισοτήτων απασχολεί ξανά τη χώρα, αυτή τη φορά με άμεση αιτία, την ενεργειακή κρίση.
Ένας παράγοντας που θα πρέπει να μελετηθεί, επίσης, είναι η δυνατότητα προσαρμογής των νοικοκυριών στα νέα οικονομικά δεδομένα, υπό το πρίσμα, φυσικά, της οικονομικής τους ευχέρειας. Είναι γεγονός, λοιπόν, πως ένα φτωχότερο νοικοκυριό έχει μικρότερα, σχεδόν μηδαμινά κατά περιπτώσεις, περιθώρια να αποταμιεύσει, προκειμένου να επενδύσει σε παρεμβάσεις, που εξασφαλίζουν μικρότερο συνολικό κόστος διαβίωσης, μεταξύ των οποίων φωτοβολταϊκά, αντλίες θερμότητας κλπ.
Στον απόηχο, λοιπόν, των δεδομένων αυτών, η κυβέρνηση εξετάζει πληθώρα προτάσεων για μέτρα στήριξης των οικονομικά πληγέντων νοικοκυριών. Η ενίσχυση ή, ακόμα, και η πλήρης κάλυψη των λογαριασμών ρεύματος για ευάλωτες ομάδες κατέχει περίοπτη θέση στην πολιτική ατζέντα, ενώ εξετάζεται και το ενδεχόμενο καταβολής επιδόματος στέγασης με δικαιούχους όσους το έχουν ανάγκη. Η Κομισιόν φαίνεται υποστηρικτική σε ένα τέτοιο πιθανό μέτρο, καθώς κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, σχετικά με την υποτονική αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών, πολλά από τα οποία αδυνατούν να καλύψουν τις δόσεις του στεγαστικού τους δανείου εντός των προθεσμιών ή την πληρωμή του ενοικίου τους. Η κυβέρνηση αφήνει, επίσης, ανοιχτό το ενδεχόμενο μείωσης του ΦΠΑ από 13% στο 6% ή ακόμα και στο 0% για προϊόντα ευρείας κατανάλωσης για καθορισμένο χρονικό διάστημα. H ενεργοποίηση θα εξαρτηθεί από το εάν οι τιμές συνεχίζουν να ακολουθούν αυξητικές τάσεις και εάν υπάρξουν δημοσιονομικά περιθώρια, καθώς πρόκειται για μέτρο με μεγάλο δημοσιονομικό διακύβευμα. Η επιδότηση του πετρελαίου κίνησης και για τον Μάιο αποτελεί ένα ακόμα μεγαλόπνοο σχέδιο της κυβέρνησης, που θα θέσει σε νέα τροχιά τις μετακινήσεις που έβαλαν… φρένο.
Σε πείσμα, πάντως, των δυσκολιών, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Γιάννης Οικονόμου, φαίνεται καθησυχαστικός, δηλώνοντας πως «απόφαση της κυβέρνησης είναι να εξαντλήσει και το τελευταίο διαθέσιμο ευρώ, για να στηρίξει τους πολίτες. Ισορροπώντας, όμως, πάντα ανάμεσα σε δύο βασικές πολιτικές αρχές. Αφενός, να συνεχίσει τις στοχευμένες παρεμβάσεις στους οικονομικά ασθενέστερους και, αφετέρου, να σεβαστεί τα δημοσιονομικά όρια, που ορίζουν οι ανάγκες της οικονομίας. Έχουμε σχέδιο και προχωράμε βάσει αυτού».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ακρίβεια: Τα νέα μέτρα στήριξης που είναι στο τραπέζι – Τι θα γίνει με τους λογαριασμούς ρεύματος, Έθνος. Διαθέσιμο εδώ
- Το κύμα ακρίβειας γονατίζει τα φτωχότερα νοικοκυριά, Καθημερινή. Διαθέσιμο εδώ
