Της Δήμητρας Χασάπη,
Αν κάτι έχει προβληματίσει την κοινή γνώμη αυτές τις ημέρες, μετά και τα νέα δεδομένα στην υπόθεση της Πάτρας, αυτό είναι σίγουρα η αντιμετώπιση των ειδεχθών πράξεων της αφαίρεσης της ζωής ανηλίκων τέκνων από τη μητέρα ή τον πατέρα τους από το ελληνικό δίκαιο και η ποινική διαχείριση, που ακολουθεί χρονικά τέτοιες καταστάσεις. Πράγματι, ο θάνατος ενός ανηλίκου, ενός παιδιού ή βρέφους, προκληθείς από εξωτερική αιτία, και δη προερχόμενη από τον οικογενειακό περίγυρο, δημιουργεί σε κάθε αναγνώστη και ευσυνείδητο πολίτη τον προβληματισμό της λεγόμενης νομικής υπαγωγής του εγκλήματος.
Το ερώτημα, στην πραγματικότητα, είναι πολύ πιο απλό: Τελεί μία μητέρα ή ένας πατέρας παιδοκτονία, διαπράττοντας ή συμμετέχοντας ενεργά στην θανάτωση του παιδιού του; Σ’ ένα ευνομούμενο, αλλά και ταυτόχρονα αρκετά σοκαρισμένο κοινωνικό σύνολο, που απέναντι σε τέτοιες απάνθρωπες ενέργειες σπεύδει να απαντήσει με αυτοδικία και επίκληση πρακτικών αντίθετων προς το ελληνικό δίκαιο, όπως η θανατική ποινή, θεωρούμε καλό να εξετάσουμε τι λέει ο ελληνικός ποινικός κώδικας για τα παραπάνω και στη συνέχεια να κάνουμε τον πρέποντα χαρακτηρισμό.
Το έγκλημα της παιδοκτονίας, που θα συναντήσουμε στο άρθρο 303 του Ποινικού Κώδικα (ΠΚ) φαίνεται, καταρχήν, να παρουσιάζει αρκετά κοινά με αυτό του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας με πρόθεση, του άρθρου 299 ΠΚ, ωστόσο, ο νομοθέτης θέλησε να κάνει ειδική μνεία σε αυτή την ιδιαίτερη περίπτωση αδικήματος συγκεκριμένης βλάβης.
Πράγματι, στην παιδοκτονία ορίζεται ότι «Μητέρα που σκότωσε το παιδί της με εσκεμμένη πράξη ή παράλειψη κατά την διάρκεια ή μετά τον τοκετό, αλλά, ενώ εξακολουθούσε ακόμη η διατάραξη του οργανισμού της από αυτόν, τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη». Η ψυχική διατάραξη του οργανισμού είναι γεγονός που αποδεικνύεται από ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη, η οποία παρουσιάζεται στη δίκη. Από τον ορισμό αυτόν του νόμου συμπεραίνουμε κάποια σημαντικά στοιχεία για την παιδοκτονία. Αρχικά, είναι σημαντική προϋπόθεση του νόμου η κρινόμενη πράξη να αφορά θανάτωση τέκνου, που κατά την στιγμή που διαπράχθηκε εις βάρος του το έγκλημα να ήταν κάτω των δώδεκα μηνών. Ταυτόχρονα, το πραγματικό της ποινικής διάταξης πραγματοποιείται μόνο εάν ενεργών πρόσωπο είναι η μητέρα, ενόσω η πνευματική της ισορροπία είναι διαταραγμένη. Από αυτά γίνεται αντιληπτό ότι η θανάτωση βρέφους από τον πατέρα ή κάποιο άλλο συγγενικό πρόσωπο δεν συνιστά το αδίκημα της παιδοκτονίας, αλλά της ανθρωποκτονίας του άρθρου 299 ΠΚ, ενώ ταυτόχρονα μητέρα που σκοτώνει το 9χρονο παιδί της δεν δικάζεται ούτε εκείνη για το αδίκημα της παιδοκτονίας, αλλά και πάλι για ανθρωποκτονία από πρόθεση.
Σχετικά με το ζήτημα της μικρότερης και επιεικέστερης ποινής, αυτής των 10 ετών του 303 ΠΚ, εν αντιθέσει με την ισόβια κάθειρξη της ανθρωποκτονίας του 299 ΠΚ, αυτή βρίσκει το λογικό της αντίκρισμα στην ελαττωμένη —λόγω διατάραξης του οργανισμού— ικανότητα καταλογισμού της επίτοκου που, κατά συνέπεια, συνεπάγεται μειωμένη ενοχή.
Συνιστά, επομένως, η παιδοκτονία μια προνομιούχα παραλλαγή της εκ δόλου γενόμενης ανθρωποκτονίας του 299 ΠΚ; Η απάντηση και εδώ είναι όχι. Μέσα στα λεπτά όρια των νομικών χαρακτηρισμών, λανθασμένα θα αναγάγαμε την παιδοκτονία σε νομοτυπική μορφή συμπεριφοράς της ανθρωποκτονίας, αν την αναγάγαμε σε παραλλαγή της τελευταίας. Πολύ περισσότερο, όμως, θεωρείται από τη νομολογία ως ένα ιδιώνυμο έγκλημα. Αυτός ο χαρακτηρισμός σημαίνει, στην πράξη, ότι η παιδοκτονία εισάγει έναν νέο τύπο εγκλήματος, συγγενή του βασικού αδικήματος του 299 ΠΚ, αλλά όχι εξαρτώμενο νομικά από αυτό.
Η σημασία αυτού του διαχωρισμού είναι μεγάλη, αφού η αποκλειστικότητα στο πρόσωπο της μητέρας το καθιστά ιδιαίτερο έγκλημα, και ταυτόχρονα ειδικότερο της ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως. Γι’ αυτό και εφόσον πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις του πραγματικού, μία μητέρα που σκότωσε το ανήλικο κάτω των 12 μηνών τέκνο της θα υπαχθεί, κατά προτεραιότητα (αρχή της ειδικότητας), στη διάταξη 303 ΠΚ, εν αντιθέσει με τη μητέρα που σκοτώνοντας το παιδί της σε μεγαλύτερη ηλικία θα υπαχθεί αυτόματα στην περίπτωση της ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως.
Η διαπροσωπική, λοιπόν, ιδιωτικότητα γονέων και τέκνων έχει, αναμφισβήτητα, μεγάλη σημασία για το δίκαιο της χώρας μας, αφού στη νομική συνάρτηση η αύξηση της χρονικής συμβίωσης τέκνου και γονέα οδηγεί, κατά λογική αναλογία, στη μείωση της αποδοχής ελαφρυντικών του αξιοποίνου και στην άρνηση μη εύρεσης εναλλακτικών του νομικώς λεγόμενου άλλως δύνασθαι πράττειν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Παιδοκτονία: Στοιχεία εγκλήματος 303 ΠΚ & συναφής έσχατη υπόθεση στην Αττική», διαθέσιμο εδώ
- Ο περί Ποινικού Κώδικα Νόμος (ΚΕΦ.154), διαθέσιμο εδώ
- «Προσέγγιση του φαινομένου της παιδοκτονίας», διαθέσιμο εδώ
